Astronomisch Nieuws

Vandaag begint de astronomische lente

De baan van de Aarde om de Zon en de verschillende seizoenen
Tekening van de baan van de Aarde om de Zon die de hoeken van het invallende zonlicht toont tijdens de solstices en de equinoxen.

Op 20 maart 2019 vindt de equinox plaats. Dit is een gebeurtenis die aan onze hemelbol plaatsvindt en markeringspunt is in de baan van de Aarde om de Zon.

Er is niks officieels aan. Het is een traditie om te zeggen dat de maart equinox het begin betekent van de lente op het noordelijk halfrond en de herfst op het zuidelijk halfrond. Deze equinox is een ijkpunt voor de beweging van de Zon langs de hemel. De equinox markeert de passage van de Zon, van noord naar zuid, langs de hemelequator. De equinox vindt dit jaar plaats op 20 maart om 22:58 uur Nederlandse tijd.

Op het noordelijk halfrond kunnen we genieten van de Zon die steeds vroeger opkomt, zachter weer en de natuur die weer tot leven komt. Ten zuiden van de evenaar vindt het omgekeerde plaats: daar komt de Zon later op, wordt het kouder en beginnen de bladeren te vallen.

Dit jaar komt de Volle Maan 4 uur na de lente equinox op: om 02:43 uur.

Equinoxen en solstices

De equinoxen en solstices worden veroorzaakt door de helling van de as van de Aarde en de voortdurende beweging van de Aarde in zijn baan om de Zon.

Vanaf de Aarde als centrum gezien is de hemelequator een grote cirkel die de hemelbol verdeelt in een noordelijke en een zuidelijke hemisfeer. Tijdens de equinox doorkruist de Zon de hemelequator om in de noordelijke hemisfeer te komen.

Bekijken we de Aarde vanuit de ruimte dan zien we dat onze planeet niet rechtop in zijn baan om de Zon draait maar een hoek van 23,5° maakt. Tijdens de beweging om de Zon verwisselen de noordelijke ven zuidelijke hemisfeer van plaats zodat ze om beurten het meeste zonlicht en de meeste warmte ontvangen. Een equinox vindt twee keer per jaar plaats: in de lente en in de herfst. Op die momenten zijn de hoek van de aardas en de baan van de Aarde om de Zon dusdanig dat de as ten opzichte van de Zon geen hoek maakt.

Tijdens de equinox ontvangen de beide hemisferen van de Aarde evenveel zonlicht. Vaak wordt gezegd dat dan dag en nacht zijn aan elkaar gelijk. Het woord equinox is dan ook afkomstig van het Latijnse woord aequus dat gelijk betekent en het woord nox dat nacht betekent. Onze voorouders hadden een veel minder nauwkeurige waarneming van de tijd dus voor hun leek het alsof dag en nacht even lang duurden. Tegenwoordig weten we dat dat niet precies zo is.

Dag en nacht even lang?

Nog een gemeenplaats over de equinox. Vaak wordt gezegd dat tijdens de equinox de Zon pal in het oosten opkomt en pal in het westen weer ondergaat. Klopt dit? Ja, dit klopt. Het maakt zelfs niet uit op welke plaats op Aarde je ook bent. Tijdens de equinoxen staat de Zon om 12 uur recht boven je hoofd als je je aan de evenaar bevindt.

Het maakt niet uit waar je ergens op Aarde bent, je hebt altijd een punt pal oost en pal west op je horizon. Dat punt markeert de kruising van je horizon met de hemelequator: de denkbeeldige lijn boven de echte equator op Aarde.

En dat is waarom de Zon voor iedereen in het oosten opkomt en in het westen ondergaat. De Zon bevindt zich op de hemelequator en de hemelequator snijdt al onze horizonnen op de punten pal oost en pal west.

Omdat de Aarde nooit stopt in tijdens zijn beweging om de Zon veranderen de posities waar de Zon opkomt en ondergaat, en de dagen dat we ongeveer evenveel zonlicht als nacht hebben, erg snel.

De natuur komt tot leven

Wat merk je in de natuur van de equinox? Veel! Vergeet voor een moment het weer en denk alleen aan het daglicht. We krijgen steeds meer daglicht en dat betekent dat we ook snel op weg gaan naar de zomer.

Bekijk de boog die de Zon maakt langs de hemel. Je zal zien dat die boog steeds noordelijk komt te liggen. De veranderingen in daglicht zorgen er voor dat ook vogels weer naar het noorden terugkeren. Ze volgen het pad van de Zon.

De langere dagen zorgen voor meer warmte. De winterjassen kunnen weer uit. Bomen beginnen bladeren te maken en planten beginnen weer aan een nieuwe groeicyclus. Op veel plaatsen beginnen lentebloemen te bloeien.

Op het zuidelijk halfrond daarentegen worden de dagen korter en de nachten langer. Het wordt kouder. Het is herfst en de winter is onderweg!

 

Eerste publicatie: 20 maart 2019
Bron: Earthsky