Ruimtesondes

Venera 13 – de eerste kleurenfoto’s van Venus

Venera 13 was een Sovjet-Russische ruimtesonde die als eerste lander kleurenfoto’s heeft gemaakt van het oppervlak van Venus. Ofschoon het niet de eerste en de laatste lander was op Venus zijn de beelden van de Venera 13 wel het bekendst geworden omdat ze in kleur zijn. Venera 13 zou het ongeveer 30 minuten moeten uithouden op het oppervlak van Venus maar stuurde gedurende meer dan twee uur gegevens terug naar de Aarde. Venera 13 landde op 1 maart 1982. Het zijn nog steeds de beste foto’s die we van het oppervlak van de planeet hebben.

Venera 13 fotografeert de bodem van Venus
Venera 13 fotografeert de bodem van Venus

Gehuld in geheimzinnigheid

Er is weinig informatie te vinden over het Venera-programma. De Sovjets lieten weinig los over hun ruimtevaartactiviteiten en ook de resultaten werden niet gedeeld. Er werd pas informatie losgelaten als de Sovjets dat nodig vonden. De lancering van de Spoetnik 1 op 4 oktober 1957 kwam dan ook voor de westerse wereld als een donderslag bij heldere hemel. De Sovjets gaven meestal pas na het behalen van een mijlpaal informatie vrij. Goede voorbeelden hiervan zijn de lancering van de eerste mens in de ruimte op 12 april 1961 en de eerste wandeling in de ruimte door Alexei Leonov op 18 maart 1965.

Nog steeds zijn er grote delen van het Sovjetprogramma niet gepubliceerd. Zo is het bijvoorbeeld van een aantal Venera-missies niet duidelijk welke instrumenten deze verkenners aan boord hadden.

De verkenning van Venus

De lander van Venera 13
De lander van Venera 13

Het primaire doel van de Venera’s was om meer te leren over de planeet Venus. Astronomen zagen Venus ooit als de tweelingplaneet van de Aarde en sommige science-fictionschrijvers fantaseerden over geavanceerde levensvormen onder het dikke wolkendek van de planeet. Tegenwoordig weten we dat de planeet absoluut ongeschikt is voor leven. De druk aan het oppervlak is enorm hoog en temperaturen kunnen oplopen tot boven de 450 °C.

Maar in de beginjaren van de ruimtevaart wilden zowel de Verenigde Staten als de Sovjet-Unie meer leren over Venus. Beide landen bereikten de planeet maar dat ging niet zonder slag of stoot. Zowel de Sovjets als de Amerikanen hadden te maken met een serie tegenvallers. Na de mislukking van de Mariner 1 vloog de Mariner 2 op 14 december 1962 langs Venus en toonde ons een oververhitte, onder druk staande planeet die bedekt is door een dik ondoordringbaar wolkendek.

De Sovjets hadden in 1967, na een serie van mislukkingen, hun eerste succesvolle Venus-missie. Op 18 oktober 1967 daalde de Venera 4 af in de dampkring en zond gedurende enige tijd gegevens terug naar de Aarde.

Vanaf Venera 4 boekte de Sovjet Unie steeds meer succes. Venera 7 maakte een zachte landing op de planeet en stuurde op 15 december 1970 gegevens naar de Aarde. Het was de eerste ruimtesonde die op Venus landde. Venera 7 functioneerde 23 minuten en bezweek daarna door de grote hitte en druk. Vijf jaar later maakte de Venera 9 de eerste opnames van het oppervlak van Venus.

Venera 13

Venera 13 werd op 30 oktober 1981 met behulp van een Proton raket vanaf de lanceerbasis Baikonoer gelanceerd. Venera 13 had verschillende instrumenten aan boord waaronder spectrometers een boor, een monstername apparaat voor bodemmonsters en een panoramische camera. De reis duurde vier maanden waarna de lander aan een parachute afdaalde in de atmosfeer. Op 1 maart 1982 landde de Venera 13 op het zuidelijk halfrond van Venus.

Koortsachtige activiteit

Venera 13 deed gedurende 2 uur zijn werk en in die tijd werd er heel veel informatie verzameld. Er werd een panoramafoto gemaakt van het oppervlak bestaande uit 14 kleurenfoto’s en 8 zwart-wit foto’s. De kleurenfoto’s worden tegenwoordig nog steeds veel gebruikt in boeken, artikelen en websites over Venus. Aan de hoeken van de panoramafoto is nog een beetje van de lucht van Venus zichtbaar. Aan de onderzijde de Venera 13 zelf en de weggestoten bescherming van de lens. Uit de foto’s is de ware kleur van het oppervlak lastig af te leiden omdat de wolken het blauwe licht er uit filteren.

Venera 13 had ook een boor aan boord die een beetje van het regoliet van Venus loshaalde en in een afgesloten kamer analyseerde. De analyses lieten zien dat de bodem ter plekke een vulkanische oorsprong moest hebben. De lander stuurde zijn gegevens naar een orbiter die de gegevens weer doorstuurde naar de wetenschappers in de Sovjet Unie. Na 127 minuten aan het oppervlak stopte de Venera 13 met werken.

Na de Venera 13 stuurde de Sovjet Unie nog meer Venera’s naar Venus toe. Venera 14, de tweeling van Venra 13 landde vijf dagen later op de planeet en bleef daar 57 minuten functioneren. Tussen 1983 en 1984 arriveerden ook de Venera’s 15 en 16 en ook ie verkenners stuurden waardevolle informatie terug naar de Aarde.

Na de Venera’s zijn er nog andere ruimtesondes naar Venus gestuurd maar er is er geen meer geland op het oppervlak. Tot we een nieuwe poging wagen zijn de foto’s die de Venera 13 heeft gemaakt de beste die we van het oppervlak van Venus hebben.

Eerste publicatie: 11 maart 2017
Bron: space.com, NASA