Ruimtesondes

Venera 13 en de missie naar Venus

Venera 13 fotografeert het oppervlak van Venus
Een panoramafoto van het oppervlak van Venus gemaakt door de Sovjet-Russische Venera 13. Credit: NASA

Venera 13 was een Sovjet-Russische ruimtesonde die als eerste lander kleurenopnames van het oppervlak van Venus naar de Aarde heeft gestuurd. Ofschoon andere landers eerder het oppervlak bereikten werden de opnames van Venera 13 het meeste gebruikt. Ze waren de enige in kleur.

De ruimtesonde was ontworpen om ongeveer 30 minuten aan het oppervlak van Venus te overleven maar bleef uiteindelijk meer dan 2 uur lang beelden doorsturen. Venera 13 landde op 1 maart 1982 op de planeet. Sinds de jaren ’80 van de vorige eeuw is er geen ruimtesonde meer geland op Venus maar er zijn wel verschillende ruimtesondes in een baan om de planeet gebracht.

Gehuld in geheimzinnigheid

Omdat de Venera-missies in het voormalige Sovjettijdperk plaatsvonden is er weinig documentatie over beschikbaar. Officieel bekend als de USSR – de Unie van Sovjet Socialistische Republieken – was het land de voorloper van het tegenwoordige Rusland en de omliggende landen. De USSR viel in 1991 uit elkaar in onafhankelijke landen.

Anders dan het openbare ruimtevaartprogramma van de Verenigde Staten hield de Sovjet Unie alle informatie over zijn ruimtevluchten stil totdat de officials ze geschikt vonden voor publicatie. De westerse wereld werd op 4 oktober 1957 opgeschrikt door de volkomen onverwachte lancering van de Spoetnik. Op dat moment realiseerden de Amerikanen zich dat de Sovjets de techniek hadden om satellieten naar de ruimte te sturen. De lancering van de Spoetnik betekende de start van de race om de ruimte tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. Deze race speelde zich af op de achtergrond van de Koude Oorlog.

De Sovjets hielden ook plannen voor andere verrichtingen geheim totdat ze waren uitgevoerd. Zo was er op 12 april 1961 de vlucht van Yuri Gagarin, de eerste man in de ruimte en op 18 maart 1965 de eerste ruimtewandeling door Alexei Leonov.

Naderhand brak het ijs tussen de Amerikanen en de Russen en werd er informatie uitgewisseld. De twee landen voerden in juli 1975 een symbolische missie uit door samen het Apollo-Sojoez Test Project uit te voeren.

Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie nam Rusland deel aan het International Space Station. Het land leverde verschillende modules en is de belangrijkste leverancier van raketten en vrachtschepen voor zowel Amerikaanse als Russische astronauten. Rusland deelt alle informatie over het ISS met zijn internationale partners.

De eerste verkenningen van Venus

Het belangrijkste doel van het Venera-programma was om meer te leren over de planeet Venus. Astronomen hebben de planeet lange tijd beschouwd als een tweeling van de Aarde en science fictionschrijvers maakten daar gebruik van door te fantaseren over geavanceerd leven onder het wolkendek van Venus.

Tegenwoordig weten we dat de planeet een enorme atmosferische druk kent en dat het er enorm heet is. De atmosfeer van Venus kan een ruimtesonde erg snel platdrukken. Temperaturen op Venus kunnen tot wel 450 °C oplopen.

Zowel de NASA als de Sovjets voerden al in het begin van hun ruimtevaartprogramma missies uit naar de planeet maar ze hadden te maken met heel veel mislukkingen.

Na de mislukking van de Mariner 1 werd de Mariner 2 van de NASA op 14 december 1962 de eerste ruimtesonde die een scheervlucht langs Venus maakte. Mariner 2 toonde ons een hete planeet met een enorm grote druk die was gehuld in een dik wolkendek dat het gehele oppervlak bedekte.

De Sovjets voerden in 1967 hun eerste succesvolle missie naar Venus uit. Na verschillende mislukte pogingen was het de Venera 4 die op 18 oktober 1967 als eerste ruimtesonde de atmosfeer van de planeet in dook. Tijdens de afdaling in de atmosfeer werden er gegevens naar de Aarde teruggestuurd.

Na de Venera 4 kenden de Sovjets meer succes. Op 15 december 1970 maakte de Venera 7 als eerste ruimtesonde met succes een zachte landing op Venus. Venera 7 stuurde gedurende 23 minuten gegevens naar de Aarde. De lander bezweek door de grote druk en temperatuur. Vijf jaar later stuurde Venera 9 als eerste ruimtesonde foto’s van het oppervlak van Venus naar de Aarde.

Venera 13

Venera 13 werd op 30 oktober 1981 met behulp van een Protonraket gelanceerd. De lancering vond plaats vanaf de lanceerbasis Baikonoer in het huidige Kazachstan. De ruimtesonde had verschillende instrumenten aan boord waaronder spectrometers, een boor om monsters te nemen van het oppervlak en een panorama camera.

Na een reis van vier maanden daalde de Venera 13 af in de atmosfeer van de planeet. De ruimtesonde maakte met behulp van een parachute een zachte landing op Venus.

Die landing vond plaats op 1 maart 1982 op het zuidelijk halfrond van Venus. Het gebied wordt door het Lunar and Planetary Institute omschreven als een typische vlakte op Venus. Het gebied wordt gekenmerkt door lavastromingen en kleine koepelvulkanen. Deze vulkanen wijzen op een actief oppervlak. Het oppervlak rond de lander was bezaaid met kleine stenen.

De lander van Venera 13
De lander van Venera 13

Een kort maar belangrijk bezoek

Venera 13 functioneerde ongeveer 2 uur en verrichtte, rekening houdende met de mogelijkheden in die tijd, in die tijd veel wetenschappelijk onderzoek. De panorama camera maakte 14 kleurenfoto’s en 8 zwart-wit foto’s.

De kleurenfoto’s die Venera 13 maakte worden tegenwoordig nog steeds veel gebruikt in boeken, websites en artikelen over Venus. De foto’s tonen maar een klein beetje van de lucht. De camera was gericht op de bodem van Venus. Ook een deel van de ruimtesonde is zichtbaar op de foto’s, net zoals een uitgeworpen dop van de lens van de camera.

Op sommige versies van de foto’s lijkt het oppervlak heel geel maar wetenschappers zeggen dat het heel lastig is om de echte kleur van het oppervlak van Venus te bepalen. Dit komt omdat de wolken het blauwe licht wegfilteren.

Venera 13 was ook uitgerust met een arm om te boren. De sonde pakte een stukje van het regoliet van Venus op en analyseerde dat in een speciale afgeschermd deel van de sonde. Diepte van de boor en de boorsnelheid werden geregistreerd. Hieruit kon men meer informatie verkregen over de bodemgesteldheid op die plek. Het resultaat van dit bodemonderzoek kwam overeen met vulkanische puimsteen zoals we die op Aarde kennen.

Door de zware omstandigheden aan het oppervlak bezweek de Venera 13 na 127 minuten.

De Sovjet Unie stuurde nog drie Venera’s naar Venus toe. Venera 14 was een tweeling van Venera 13. Venera 14 werd 5 dagen na Venera 13 gelanceerd. Ook deze ruimtesonde bereikte het oppervlak. Venera 14 functioneerde 57 minuten. Venera 15 en Venera 16 kwamen in een baan om Venus en stuurden tussen 1983 en 1984 data naar de Aarde toe.

Opnieuw landen op Venus

Na de Venera’s zijn er andere ruimtesondes geweest die een bezoek brachten aan Venus. Al deze missies draaiden in een baan om de planeet. Er zijn geen zachte landingen meer uitgevoerd. In de jaren ’80 stuurden de Sovjets de Vega 1 en Vega 2 naar Venus en in 1989 was het de beurt aan de Magellan van de NASA. De Magellan was de eerste ruimtesonde die een kaart in hoge resolutie maakte van de planeet. Tussen 2006 en 2014 was de Venus Express van de ESA actief bij de planeet. Deze ruimtesonde verbrandde in de atmosfeer van Venus nadat de brandstofvoorraad was verbruikt.

Tegenwoordig, begin 2019, bestudeert de Japanse Akatsuki nog steeds het klimaat en de atmosfeer van Venus. Ook praten de NASA en Roscosmos over een gezamenlijke missie. Deze missie wordt gezien als de opvolger van de Venera-missies. Venera-D zou moeten landen op de planeet en daarna gedurende verschillende maanden de planeet onderzoeken. Deze plannen verkeren nog in een pril stadium, een lanceerdatum is nog niet bekend.

 

Eerste publicatie: 30 oktober 2019
Bron: space.com