Verouderde sterrenbeelden

In onbruik geraakte sterrenbeelden

Planisphaeri Coeleste
Planisphaeri Coeleste

Niet-astronomen zijn vaak in verwarring over het idee van niet meer in gebruik zijnde sterrenbeelden; een sterrenbeeld bestaat of een sterrenbeeld bestaat niet. Echter, de patronen die we in de sterren zien zijn puur het product van de menselijke verbeelding. Mensen zijn vrij om de patronen te kiezen die ze zien en in de hoogtijdagen van de hemelcartografie in de 17de en de 18de eeuw deden astronomen dit naar eigen believen.

De sterrenbeelden die in deze sectie worden beschreven zijn slechts een selectie van die verbeelding. Het zijn sterrenbeelden die tegenwoordig door astronomen niet meer worden erkend maar ze komen dus wel voor op die oude sterrenkaarten. De sterrenbeelden die in deze sectie staan beschreven zijn slechts een greep uit de vele sterrenbeelden die enkele eeuwen geleden werden bedacht maar ook weer snel verdwenen. Ze werden bedacht door astronomen omdat ze hun geldschieters en beschermheren wilden eren of omdat ze zelf naam wilden maken. Vaak werden deze sterrenbeelden door anderen compleet genegeerd.

John Hill

Zo bedacht bijvoorbeeld in 1751 de Engelse bioloog John Hill (1714 – 1775) 15 nieuwe sterrenbeelden. Hij beschreef ze in zijn boek “Urania or, A Compleat View of Heavens”. De sterrenbeelden van Hill waren geplaatst tussen bestaande sterrenbeelden en ze stelden een hele serie van onaantrekkelijke beesten voor waaronder een pad (Bufo), een bloedzuiger (Hirudo), een spin (Aranea), een aardworm (Lumbricus), een paling (Anguilla), een zeeslak (Petalla), een tandschelp (Dentalium), zeepaardje (Hippocampus), een schelpdier (Gryphites), schubdier (Manis), een mossel (Pinna Marina), een neushoorn kever (Scarabaeus), schildpad (Testudo), een sterrenkijkersvis (Uranoscopus) en een naaktslak (Limax). Hill was een bekend satiricus en hij heeft mogelijk geprobeerd om astronomen voor de grap te houden, een grap die helaas voor hem nooit is aangeslagen.

Astronomen bedachten verschillende sterrenbeelden om zo koningen of regeringen onsterfelijk te maken maar ze deden dit ook in de hoop er zelf beter van te worden en hun carrière te bespoedigen.

Julius Schiller

In 1627 probeerde de Duitse astronoom Julius Schiller (1580 – 1627) uit Augsburg de gehele bekende sterrenhemel te bevolken met Bijbelse figuren. In zijn Atlas Coelum Stellatum Christianum verving hij bijvoorbeeld de bekende sterrenbeelden van de Dierenriem door de 12 apostelen. Maar zijn pogingen om de sterrenhemel te politiseren en te kerstenen werden door andere astronomen afgewezen.

Argo Navis is het enige sterrenbeeld dat om praktische redenen in onbruik raakte: het was eenvoudigweg te groot. Omstreeks 1750 deelde de Franse astronoom Nicolas Louis de Lacaille dit sterrenbeeld op in Carina – Kiel, Puppis – Achtersteven en Vela – Zeilen. Soms wordt het sterrenbeeld Pyxis – Kompas ook aan deze groep toegekend maar dit is niet juist. Het was Lacaille zelf die Argo Navis in 1752 op een sterrenkaart als een compleet schip afbeeldde met Pyxis net ten noorden van het zeilschip.

Onderstaande tabel bevat verschillende sterrenbeelden die niet meer worden gebruikt. De lijst beoogd niet compleet te zijn. Sommige sterrenbeelden zijn slechts eenmaal, zonder verdere uitleg, in een steratlas verschenen.

Klik op de namen om naar de betreffende beschrijvingen te gaan:

Antinous  Argo Navis  Cerberus Custos Messium 
Felis Gallus Globus Aerostaticus Harpa Georgii 
Honores Frederici Jordanus Lochium Funis  Machina Electra
Mons Maenalus Musca Borealis Officina Typographica  Quadrans Muralis 
Telescopium Herschelii  Tigris Triangulum Minus Turdus Solitarius
Mallus  Solarium  Noctua  Rangifer
Sceptrum Brandenburgicum  Robur Carolinum * Taurus Poniatovii *

Eerste publicatie: 16 juli 2009
Volledige revisie: 12 maart 2019