Waarnemen

Waarnemen – de Graveerstift en de Duif

De sterrenbeelden Duif – Columba en Graveerstift – Caelum zijn zwakke sterrenbeelden van de zuidelijke hemisfeer die ook door sommige meer noordelijke waarnemers op avonden in januari en februari kunnen worden gezien. Waarnemers in de zuidelijke gebieden van de noordelijke hemisfeer kunnen de beide sterrenbeelden dan laag boven de horizon zien. Beide sterrenbeelden bevinden zich onder de voeten van de jager Orion. Het is de Haas – Lepus die Orion scheidt van deze twee kleine sterrenbeelden.

De Graveerstift komt als eerst op, gevolgd door de Duif. Dit laatste sterrenbeeld is ongeveer twee keer gorter dan Graveerstift maar nog steeds klein. Van alle 88 sterrenbeelden is de Duif 54ste in grootte en Graveerstift 81ste.

Bewoners van rond de 40ste breedtegraad en zuidelijker kunnen de beide sterrenbeelden  diep in de winter halverwege de avond zien. Vanaf het zuidelijke halfrond passeren beide sterrenbeelden in januari en februari in de avonduren hoog aan de sterrenhemel.

zoekkaart voor de sterrenbeelden Graveerstift en Duif
De sterrenbeelden Graveerstift en Duif komen in Nederland nauwelijks boven de horizon uit. De kaart is gemaakt voor 1 februari 21 uur. Credit: Kuuke’s Sterrenbeelden/Cartes du Ciel

De sterren van de Graveerstift

Met dit in gedachten is de vorm van de beitel van de beeldhouwer een uitdaging voor iedereen om te onderscheiden. Het sterrenbeeld heeft namelijk slechts één ster van de vierde magnitude, de rest is zwakker. De helderste ster is Alpha Caeli met een visuele helderheid van magnitude 4,44. De ster is 66 lichtjaar van ons verwijderd.

Dan ongeveer 8° naar het noordoosten vinden we de op een na helderste ster. Deze maakt deel uit van een dubbelster. Gamma 1 Caeli heeft een helderheid van magnitude 4,57 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 185 lichtjaar. Gamma 2 Caeli (ook wel X Caeli genoemd) heeft een helderheid van magnitude 6,32 en is 13 boogminuten van Gamma 1 verwijderd, de afstand van ons tot Gamma 2 bedraagt 334 lichtjaar. Dat is ongeveer twee keer zo ver weg als Gamma 1 en daaruit blijkt dat de twee niet een fysiek paar vormen maar slechts op 1 lijn liggen.

De Graveerstift heft geen interessante deep-sky objecten voor amateurastronomen maar er is wellicht wel nog een curiositeit te melden. Astronomen denken dat er in de richting van de Graveerstift een supercluster van sterrenstelsels is. Deze zou ongeveer 2 miljard lichtjaar van ons zijn verwijderd. Deze supercluster zou 50.000 sterrenstelsels en 500.000 dwergsterrenstelsels bevatten en een doorsnede hebben van 910 miljoen lichtjaar. Het bestaan is nog steeds niet bewezen maar het zou de grootste supercluster in het heelal kunnen zijn.

IAU-kaart Caelum
IAU-kaart van het sterrenbeeld Caelum – Graveerstift

De sterren van de Duif

Het sterrenbeeld Duif – Columba vinden we ten zuiden van Orion en de Haas en ten westen van de helderste ster Sirius van de Grote Hond. Graveerstift bevindt zich naast de Duif.

De helderste ster van de Duif is Alpha Columbae, oftewel Phact. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 2,65 en is ongeveer 268 lichtjaar van ons verwijderd. Twee gaden ten zuidoosten van Phact vinden we Bèta Columbae oftewel Wazn. Wazn heeft een visuele helderheid van magnitude 3,12 en is 86 lichtjaar van de Aarde verwijderd. Ongeveer 10° ten zuiden van Phact bevindt zich Eta Columbae met een helderheid van magnitude 3,96 en een afstand van 531 lichtjaar tot de Aarde.

Er zijn nog twee sterren van gemiddelde helderheid in de Duif. We gaan terug naar Phact en dan 2° naar het zuidwesten. Hier vinden we Epsilon Columbae. De ster heeft een helderheid van magnitude 3,86 en is 277 van de Aarde verwijderd. De tweede ster bevindt zich ongeveer 9° ten oosten van Phact. Het is Delta Columbae met een helderheid van magnitude 3,85 en een afstand van 237 lichtjaar tot de Aarde.

De Duif vliegt aan de rand van waar we de Melkweg aan de hemelkoepel kunnen zien. Om deze reden is NGC 1851 een van de weinige deep-sky objecten die we in de Duif kunnen zien. NGC 1851 is een bolhoop met een visuele helderheid van magnitude 7,3 die 39.500 lichtjaar van ons is verwijderd. De bolhoop heeft een erg compacte kern.

Meer over de sterrenbeelden Graveerstift – Caelum en Duif – Columba op Kuuke’s Sterrenbeelden.

Eerste publicatie: 11 januari 2023
Bron: Earthsky