Waarnemen – Fornax de Oven
Voor waarnemers op het zuidelijk halfrond bevindt het sterrenbeeld Oven – Fornax zich op decemberavonden hoog boven de horizon. Oven ligt verscholen in een bocht van de rivier de Eridanus en het is een van de 14 sterrenbeelden die Nicolas Louis de Lacaille halverwege de 18de eeuw benoemde. Geen van de sterren van de Oven is bijzonder helder maar het sterrenbeeld bevat enkele prachtige objecten: tenminste zes sterren met exoplaneten, het Fornax dwergsterrenstelsel (een satellietstelsel van onze Melkweg), de Fornax cluster van sterrenstelsels, een kosmisch filament met de grootste rotatie in het heelal en het verbazingwekkende Hubble Ultra Deep Field-beeld.
De sterren van het sterrenbeeld Oven
Het sterrenbeeld Oven bevindt zich diep op het zuidelijk halfrond. Vanwege zijn zwakke sterren is het ontzettend lastig te vinden. De helderste ster, Alpha Fornacis heeft een visuele helderheid van magnitude 3,9. Deze ster bevindt zich ongeveer 46 lichtjaar van de Aarde. Bèta Fornacis is de op een na helderste ster. Bèta heeft een visuele helderheid van magnitude 4,4 en is 168 lichtjaar van ons verwijderd. Soms wijzen mensen naar een derde ster in Oven om een afgeplatte driehoek in dit gebied van de ruimte af te tekenen. De op twee na helderste ster in Nu Fornacis met een visuele helderheid van magnitude 4,6 en een afstand van ongeveer 357 lichtjaar tot de Aarde.
Wetenschappers hebben ontdekt dat minstens zes sterren in Oven ook planeten hebben. Een van de sterren, HR 858 is met een visuele helderheid van magnitude 6,3 voor mensen met een goed gezichtsvermogen en onder zeer donkere omstandigheden met het blote oog zichtbaar. De Transiting Exoplanet Survey Satellite (TESS) heeft in 2019 minstens drie exoplaneten gevonden die om deze ster draaien.
De Fornax Dwerg – satelliet van de Melkweg
Een van de satellietstelsels van de Melkweg lig tin de richting van het sterrenbeeld Oven – Fornax. De Fornax Dwerg is een elliptische verzameling sterren met zes opvallende bolhopen. Een van zijn bolhopen, NGC 1049, werd op 19 oktober 1835 door John Herschel ontdekt terwijl het dwergsterrenstelsel zelf pas meer dan 100 jaar later, in 1938, door Harlow Shapley werd gevonden.
Sterrenstelsels in het sterrenbeeld Oven
De Fornax cluster van sterrenstelsels is een van de meest nabije clusters. Het bevindt zich ongeveer 62 miljoen lichtjaar van ons vandaan in de richting van het sterrenbeeld Oven en loopt over in Eridanus de Rivier. Het helderste sterrenstelsel in de cluster is NGC 1316 heeft een visuele helderheid van magnitude 8,5 en dat betekent dat je dit stelsel op een donkere nacht met een verrekijker kan zien. NGC 1316, ook wel Fornax A geheten, is de op drie na helderste radiobron aan de hemel.
Hubble Ultra Deep Field
Omdat dit een “leeg” stukje hemelgebied is met weinig belemmeringen voor het zich op de wijdere heelal richtte de Hubble Space Telescope zich in de richting van Oven om een beeld te maken van het vroege heelal. Met de Hubble Ultra Deep Field werd een beeld vastgelegd van het vroege heelal vol sterrenstelsels terugkijkend in de ruimte en tijd tot 13 miljard jaar geleden.
De grootste rotatie in het heelal
De sterrenstelsels in het heelal zijn aan elkaar geregen in lange filamenten en webben waardoor de grootse structuur van het heelal ontstaat. Wetenschappers hebben ontdekt dat een enorm filament van sterrenstelsels ronddraait. Deze kurkentrekkerstelsels, die zich in de richting van het sterrenbeeld Oven bevinden, vertonen de grootste bekende rotatie in het heelal.
Meer over het sterrenbeeld Oven – Fornax op Kuuke’s Sterrenbeelden
Eerste publicatie: 9 december 2023
Bron: EarthSky
