Waarnemen – het sterrenbeeld Grote Hond in januari

15 januari 2023 kuuke 432 weergaves canis major, grote hond, jachthonden, orion, procyon, sirius, sterrenbeeld, Thor's Helm, waarnemen

Inhoudsopgave Laat zien

Voor degenen op het noordelijk halfrond is de winter de beste tijd om het sterrenbeeld grote Hond – Canis Major te bestuderen. Het volgt de jager Orion van zuidoost naar zuidwest aan de sterrenhemel. De helderste ster van het sterrenbeeld is Sirius en dit is tevens de helderste ster die we aan de nachtelijke sterrenhemel kunnen zien. De ster zo is helder vanwege zijn nabijheid tot de Aarde; slechts 8,6 lichtjaar.

De mythologie van de Grote Hond

Canis Major is de Grote Hond, een van de twee jachthonden die Orion aan de sterrenhemel volgen. Canis Minor, de Kleine Hond, heeft ook een heldere ster. Procyon heet die ster en het is de op zeven na helderste ster aan de nachtelijke sterrenhemel. Soms zeggen de mythologische verhalen dat de jachthonden achter een konijn aanzitten. Het sterrenbeeld Haas – Lepus bevindt zich dicht bij de Grote Hond en net onder de voeten van Orion.

Canis Major - Urania's Mirror — Canis Major – uit Urania’s Mirror (± 1825) samen met de sterrenbeelden Lepus, Columba Caelum (Cela Sculptoris) en het niet meer erkende sterrenbeeld Noachi. By Sidney Hall – This image is available from the United States Library of Congress’s Prints and Photographs divisionunder the digital ID cph.3g10075.This tag does not indicate the copyright status of the attached work. A normal copyright tag is still required. See Commons:Licensing for more information., Public Domain, Link

Op zoek naar Sirius en de Grote Hond

De Grote Hond is gemakkelijk te vinden. Zijn heldere ster Sirius en zijn locatie nabij Orion maken het een van de gemakkelijkst te vinden sterrenbeelden aan de nachtelijke hemel. Op winteravonden op het noordelijk halfrond rijst Orion als eerste op vanaf het zuidoosten en volgt de heldere Sirius. Bovendien markeert Sirius de plek van de handband van de Grote Hond. De kop is een zwakkere driehoek maar heldere sterren markeren zijn voorste poot en zijn achterste flank en staart.

kaart sterrenbeeld Grote Hond — *Overzichtskaart. het sterrenbeeld Grote Hond omstreeks 23 uur op 15 januari boven de zuidelijke horizon.*

De sterren van de Grote Hond

Sirius heeft de bijnaam de Hondsster. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude -1,44 en is daarmee de helderste ster die we aan de nachtelijke hemel kunnen zien. Sirius, formeel Alpha Canis Majoris, is een dubbelstersysteem. Sirius A is de jongere, hetere en helderdere ster waarbij Sirius B de rol van zwakkere metgezel speelt.

De op één na helderste ster in de Grote Hond bevindt zich in het achterste deel van de hond daar waar de achterpoot zich zou verbinden aan het lijf. Deze ster heet Adhara, Epsilon Canis Majoris. De ster heeft een helderheid van magnitude 1,5 en is 430 lichtjaar van de Aarde verwijderd. Net boven het lijf van de Grote Hond, waar de staart aansluit op de romp, bevindt zich Wezen – Delta Canis Majoris. Delta heeft een helderheid van magnitude 1,83 en is meer dan 1700 lichtjaar van ons verwijderd. Delta zou vele malen helderder zijn dan Sirius als de ster zich op dezelfde afstand zou bevinden.

De op drie na helderste ster van de Grote Hond vinden we op 5,5° van Sirius. Mirzam (Bèta Canis Majoris) markeert de voorpoot van de Grote Hond en heeft een helderheid van magnitude 1,98. De ster is ongeveer 500 lichtjaar van ons verwijderd. De laatste heldere ster bevindt zich aan de start van de Grote Hond. Dit is Aludra (Eta Canis Majoris) met een helderheid van magnitude 2,45. Aludra is ongeveer 3200 lichtjaar van ons verwijderd.

Er zijn nog drie sterren die in de buurt van Sirius die een driehoek vormen. Deze driehoek is de kop van de hond. Je hebt een donkere sterrenhemel nodig om ze te kunnen zien want ze variëren in helderheid tussen magnitude 4,0 en 4,3.

Canis Major - IAU-kaart — *IAU-kaart van het sterrenbeeld Canis Major – Grote Hond*

Deep-sky objecten in de Grote Hond

Er is echter maar één deep-sky object in de Grote Hond en dat is Messier 41. Dit is een relatief heldere open sterrenhoop met een visuele helderheid van magnitude 4,5. De groep bevindt zich op ongeveer 4° van Sirius op de plek waar het hart van de Grote Hond zou zijn. Theoretisch is Messier 41 onder goede omstandigheden met het blote oog zichtbaar maar een verrekijker verbetert het zicht enorm.

Messier 41 in Canis Major. Door Two Micron All Sky Survey (2MASS), a joint project of the University of Massachusetts and the Infrared Processing and Analysis Center/California Institute of Technology, funded by the National Aeronautics and Space Administration and the National Science Foundation. – 2MASS Atlas Image Gallery: The Messier Catalog, Publiek domein, Koppeling

In de Grote Hond bevindt zich ook nog een nevel die het heel goed doet op astrofoto’s maar die je in een verrekijker of kleine telescoop niet zal vinden. De nevel bevindt zich de hoek van het sterrenbeeld boven de kop van de hond op ongeveer 9° ten noordoosten van Sirius. Het is NGC 2359 oftewel Thor’s Helm. Deze vreemde uitziende nevel heeft in zijn centrum een Wolf-Rayet ster. De nevel heeft een in het centrum de vorm van een bubbel met streamers die verschillende kanten op wijzen. NGC 2315 is ongeveer 15.000 lichtjaar van de Aarde verwijderd en heeft een visuele helderheid van magnitude 11,5.