Waarnemen – zoekers

Zoekers

Nagenoeg alle telescopen zijn voorzien van een kleiner telescoopje vlak bij je oculair. Dit is de zoeker, een essentieel hulpmiddel om zwakkere objecten te vergroten om zo je gewenste doel te kunnen vinden. Echter, een zoeker kan ook leiden tot enige verwarring, je zal er mee moeten leren om gaan. In dit artikel proberen we een en ander te verduidelijken over zoekers.

De basis:

• De meeste zoekers hebben een vergroting tussen 6 – 9 maal en een objectieflens die een doorsnede heeft van 30 – 50 mm. Een 7*50 zoeker bijvoorbeeld vergroot 7 maal en heeft een objectieflens van 50 mm. Als je nog een zoeker moet kopen, koop er dan eentje met een objectieflens van minimaal 40 mm. Is de objectiefdiameter kleiner dan 40 dan zijn essentiële obkjecten die je nodig hebt om je doel op te sporen niet zichtbaar.

• Veel zoekers zijn af fabriek al scherp gesteld. Als je de scherpstelling wil veranderen is dat niet altijd gemakkelijk. Soms moet je aan het oculair draaien, soms moet je aan het objectief draaien.

• Je moet weten welk beeld je kan verwachten als je door de zoeker kijkt. Als het een rechte zoeker is dan staat het beeld waarschijnlijk omgekeerd. Dit betekent dat boven onder is en links rechts is. Het vergt oefening om hier aan te wennen, zeker als je het beeld van je sterrenkaart moet vertalen naar je zoekerbeeld toe. Modernere zoekers leveren een normaal beeld op, hier hoef je de vertaalslag niet te maken. Deze zoekers zijn wel een stuk duurder dan een conventionele zoeker.

Meer in detail:

• Je zoeker moet in precies dezelfde richting wijzen als je telescoop. Om je zoeker goed uit te lijnen zoek je met je telescoop een heldere ster op of je doet het overdag op een veraf staand voorwerp. Met behulp van de stelschroeven zorg je er voor dat het beeld in de zoeker overeenkomt met het beeld in je telescoop. Het kan een geduldwerkje zijn maar het is wel een hele belangrijke stap om je zoeker goed te kunnen gebruiken. Neem er de tijd voor!

• Nu is het belangrijk om een goed idee te krijgen van het beeldveld van je zoeker. Welk deel van de sterrenhemel kan je in één keer overzien als je door de zoeker kijkt. Waarschijnlijk heb je een beeldveld tussen de 4 – 6 graden. Niet veel maar nog altijd veel meer dan de 0.5 graad die je telescoop heeft.

Handig om te weten:
Als je te maken hebt met een hele donkere hemel dan kan het lastig zijn om de kruisdraden van de zoeker te zien. Je kan zoekers kopen met een verlicht kruisdraad. Op deze manier kan je de kruisdraden ook bij een hele donkere achtergrond goed zien. Ze maken over het algemeen gebruik van een rode led en een batterijtje. Verlichte kruisdraden zijn zeker de investering waard.

Zoekers zonder vergroting

De laatste jaren zijn zoekers die geen vergroting gebruiken steeds populairder geworden. Deze zogenaamde rode punt-zoekers of Telrad-zoekers (Telrad is het merk wat dit type zoeker populair heeft gemaakt) zijn heel eenvoudig in het gebruik.

De basis:

• De rode punt-zoeker is de meest eenvoudige en goedkoopste van deze zoekers. Ze bestaan uit een glaasje waarop met behulp van een rode LED een punt op wordt geprojecteerd.

• Om de zoeker te gebruiken kijk je door het glaasje naar de sterrenhemel. De rode punt lijkt op de sterrenhemel te worden geprojecteerd. Als e zoeker is afgesteld t.o.v. Je telescoop dan zal alles wat je aanwijst ook in het beeldveld van de telescoop moeten staan.

• Dergelijke zoekers zijn heel eenvoudig af te stellen, ze hebben slechts twee stelschroeven: eentje voor omhoog en omlaag en de andere voor links en rechts.

• Deze zoekers zijn relatief goedkoop: 30 – 60 euro.

• Het nadeel: je kan de zoeker alleen maar op dingen richten die je kan zien. Je kan dergelijke zoekers dus net gebruiken om naar objecten te zoeken die buiten het bereik van het menselijk oog liggen. Dit is een groot nadeel als er veel storend licht is.

Boveneen zogenoemde rode punt-zoeker van de firma EZ Finder en onder een originele Telrad-zoeker

Meer in detail:

• Een meer uitgebreide versie van de rode punt-zoeker is de Telradzoeker. Dergelijke zoekers gebruiken geen rode punt maar projecteren drie concentrische cirkels met een diameter van .5, 2.0 en 4.0 graden op de sterrenhemel. Je kan deze cirkels gebruiken om van object naar object te navigeren als je het verschil in graden weet. Veel sterrenkaarten kunnen Telrad-cirkels projecteren om je op die manier te laten hoppen van object naar object.

• Groot nadeel van Telrad-zoekers is hun grootte. Ze zijn ongeveer 20 cm lang en dat kan er toe leiden dat ze lastig op kleine telescopen zijn te monteren. Daarnaast zijn ze met een gewicht van rond de 300 gram redelijk zwaar.

• Degelijke zoekers hebben batterijen nodig om te kunnen werken. Zet de verlichting uit als je de zoeker niet gebruikt. Maar gegarandeerd dat je het wel eens vergeet dus het is altijd handig om een reserve batterij bij je te hebben!

• Als je ruimte genoeg hebt om twee zoekers te monteren op je telescoop is het handig om zowel een vergrotende als een niet-vergrotende zoeker te plaatsen. Het helpt je in het snel vinden van objecten, zeker als je nog niet zo heel erg veel waarneemervaring hebt.

Eerste publicatie: 24 februari 2010
Laatste kee bijgewerkt op: 19 maart 2017