Sterren

Wat is de grootste ster?

Onze Zon is enorm: er passen meer dan een miljoen Aardes in. Maar op stellaire schaal zou de Zon door ongeveer de helft van alle sterren die tot nu toe zijn waargenomen kunnen worden opgeslokt, en dan vooral door sterren zoals UY Scuti.

UY Scuti de grootste ster
De straal van UY Scuti is ongeveer 1700 * groter dan de straal van onze zon. Philip Park / CC BY-SA 3.0

De grootste bekende ster in het heelal, UY Scuti, is een veranderlijke hyperreus met een straal van ongeveer 1700 keer groter dan de straal van de Zon. Om dat in perspectief te plaatsen: het volume van bijna 5 miljard zonnen zou in een bol ter grootte van UY Scuti passen.

Over UY Scuti

In 1860 catalogiseerden Duitse astronomen van de sterrenwacht van Bonn voor het eerst UY Scuti. Ze noemden de ster destijds BD-12 5055. Tijdens een tweede waarneming realiseerden astronomen zich dat de ster gedurende een periode van 740 dagen helderder en wakker wordt, wat leidde tot de classificatie als veranderlijke ster. (BD staat voor Bonner Durchmusterung. Het is de eerste steratlas die is samengesteld aan de hand van een systematisch onderzoek van de sterrenhemel. De atlas werd samengesteld onder leiding van de astronoom Friedrich Argelander.)

De ster bevindt zich in de buurt van het centrum van de Melkweg, op ongeveer 8500 lichtjaar van de Aarde. UY Scuti, gelegen in het sterrenbeeld Scutum – Schild, is een zogenaamde hyperreus. Hyperreuzen, groter dan superreuzen, zijn zeldzame sterren die heel helder schijnen. Ze verliezen veel van hun massa door snel bewegende sterrenwinden.

Hoe identificeer je de grootste ster?

Alle maten van sterren zijn maar schattingen. Het probleem met sterren is dat ze diffuse randen hebben. De meeste sterren hebben geen stijf oppervlak waar het gas eindigt en het vacuüm van de ruimte begint. Dit zou gediend kunnen hebben als een harde scheidslijn en een gemakkelijke markering van waar een ster ophoudt.

In plaats daarvan vertrouwen astronomen op de fotosfeer van een ster om de grootte ervan te kunnen bepalen. In de fotosfeer wordt de ster transparant voor licht en kunnen de lichtdeeltjes, de fotonen, aan de ster ontsnappen.

Voor een astrofysicus is dit het oppervlak van een ster omdat dit het punt is waarop fotonen de ster kunnen verlaten

Als UY Scuti de Zon in het centrum van ons zonnestelsel zou vervangen dan zou zijn fotosfeer zich net voorbij de baan van Jupiter uitstrekken. De gasnevel die door de ster wordt uitgestorven reikt ver buiten de baan van Pluto, tot wel 400 keer de afstand tussen de Aarde en de Zon.

Andere uitdagers

Westerlund 1
De open sterrenhoop Westerlund 1 herbergt een van de grootste sterren die we kennen. Westerlund 1-26, een rode superreus, heeft een straal van meer dan 1500 * de straal van de Zon. Credit: ESA/Hubble & NASA.

De grote straal van UY Scuti maakt het niet meteen de zwaarste ster. Die eer gaat naar R136a1. Deze ster heeft een massa van ongeveer 300 zonsmassa maar een straal van slechts 30 keer de Zon. UY Scuti, in vergelijking, heeft een massa van slechts ongeveer 30 zonsmassa maar een veel groter volume.

Groottevergelijkingen zijn nog ingewikkelder omdat UY Scuti niet stagneert, de ster varieert in helderheid naarmate hij in straal varieert. En de meting die we nu hebben heeft een foutmarge van ongeveer 192 keer de straal van de Zon. De variatie van die meting oftewel de foutmarge zou andere sterren in staat kunnen stellen om UY Scuti te verslaan in de race om de grootste ster. In feite zijn er maar liefst 30 sterren waarvan de straal de kleinste geschatte grootte van UY Scuti benaderen of overtreffen.

Welke ster zou de plaats van UY Scuti overnemen als de grootte opnieuw zou worden geëvalueerd? Onderstaand staan een paar kandidaten vernoemd die de kroon van de reus zouden kunnen overnemen die momenteel wordt gemeten op 1700 keer de breedte van de Zon.

  • Van WHO G64 werd ooit gedacht dat de ster een diameter van 3000 keer de Zon zou hebben. Nieuwere metingen stellen dat bij tot ongeveer 1500 keer de diameter van de Zon. WOH G64 is een rode hyperreus in de Grote Magelhaanse Wolk, een satelliet sterrenstelsel van onze Melkweg. Net als UY Scuti varieert WOH G64 in helderheid.
  • Westerlund 1-26 heeft een diameter van meer dan 1500 keer de Zon.
  • NML Cygni heeft een diameter van 1639 keer de diameter van de Zon.
  • KY Cygni heeft een breedte van ongeveer 1033 keer de diameter van de Zon.
  • VY Canis Majoris heeft een breedte van ongeveer 1420 keer de diameter van de Zon. Deze rode hyperreus werd ooit geschat op 1800 tot 2000 keer de diameter van de Zon maar nieuwere metingen hebben een kleinere diameter opgeleverd. Er zijn nog veel bronnen die VY Canis Majoris vermelden als de grootste ster die we kennen.

Eerste publicatie: 15 augustus 2018
Volledige revisie: 4 maart 2022
Bron: space.com & anderen