Website Nieuws

Wat zijn T Tauri sterren?

T Tauri is het prototype van een klasse van nog zeer jonge sterren die nog steeds bezig zijn om als gevolg van de zwaartekracht samen te trekken. Het zijn sterren die nog niet op de hoofdreeks van sterren zijn aangekomen. In het Herzsprung-Russell diagram staan ze nog boven de hoofdreeks.

T Tauri sterren zijn veranderlijke sterren die zowel een periodieke als een onregelmatige verandering in hun helderheid vertonen. Het zijn jonge sterren, jonger dan 10 miljoen jaar met een massa < 3 zonsmassa’s. De temperatuur in de kern van een T Tauri ster is nog te laag om kernfusie op gang te brengen. In plaats daar van zenden ze straling (en dus licht) uit die volledig afkomstig is van de energie die vrijkomt bij het samentrekken van de ster onder zijn eigen gewicht. Dit is een proces dat ongeveer 100 miljoen jaar duurt. Na 100 miljoen jaar is de druk in het binnenste van de ster zo hoog geworden dat er kernfusie op gang komt.

T Tauri sterren vormen een klasse van sterren tussen de echte proto-sterren (zoals bijvoorbeeld YY Orionis sterren) en kleine sterren die al op de hoofdreeks zijn aangekomen zoals onze Zon. We kennen ook nog FU Orionis sterren. Dit zijn eruptief veranderlijke sterren. Dat wil zeggen sterren die zeer plotseling een helderheidsverandering vertonen. De helderheidsveranderingen gaan gepaard met een sterke toename van de interstellaire wind en het uitstoten van grote hoeveelheden materie. Men denkt dat FU Orionis sterren een stadium in de ontwikkeling van T Tauri sterren zijn.

T Tauri
T Tauri op een opname van de 2 Micron All Sky Survey

Op het eerste gezicht lijken T Tauri sterren op gewone sterren. Hun oppervlakte temperatuur is gelijk aan die van sterren met een vergelijkbare massa. Er zijn aanwijzingen dat T Tauri sterren zijn bedekt met zonnevlekken en dat er zeer sterke stellaire winden voorkomen. Een gedeelte van de helderheid van een T Tauri ster die wij hier op Aarde waarnemen wordt veroorzaakt doordat de sterke stellaire wind de omringende protoplanetaire schijf verhit. T Tauri sterren zijn o.a. herkenbaar aan de hoeveelheid lithium die ze hebben. Lithium is een element dat snel verdwijnt als kernfusie eenmaal op gang is gekomen in een ster.

Veel T Tauri sterren worden omringd door materie en zichtbaar is dat er zich allerlei dynamische processen afspelen tussen de ster en de omgeving. Men neemt aan dat de waargenomen winden en jets worden aangedreven door materiaal dat via de accretieschijf (of protoplanetaire schijf) op de centrale ster valt. Uit deze protoplanetaire schijf kunnen zich later ook planeten vormen en sommigen daarvan zullen de gewelddadige gebeurtenissen in de stofschijf om de ster overleven en straks het planetensysteem om de nieuwe ster vormen.

De dichtstbijzijnde T Tauri sterren vinden we in het sterrenbeeld Taurus – Stier en in de moleculaire wolken rond ρ Ophiuchi. Beiden bevinden zich op een afstand van ongeveer 400 -500 lichtjaar. Het prototype van deze klasse van sterren is T Tauri. Dit is een dubbelstersysteem met een hele kleine begeleider. Deze begeleider is alleen zichtbaar op infrarood opnames. Er zijn overigens aanwijzingen dat er sprake is van een derde ster bij T Tauri.


T Tauri


T Tauri (HD 284419) werd in oktober 1852 ontdekt door de astronoom John Hind. De ster bevindt zich op een afstand van ongeveer 460 lichtjaar van de Zon. Zoals de naam al aangeeft bevindt de ster zich in het sterrenbeeld Taurus – Stier. De ster is een onregelmatig veranderlijke ster met een maximale helderheid van magnitude 9.3 en een minimale helderheid van magnitude 14. Op dagelijkse basis varieert de helderheid met enkele tienden van een magnitude zonder dat er daarbij sprake is van een duidelijke regelmaat.

T Tauri in de Stier
Locatie van T Tauri in het sterrenbeeld Stier. De ster is met het blote oog niet waarneembaar.

Niet ver van T Tauri vond Hind ook een reflectienevel die zijn naam draagt: De Variabele Nevel van Hind. Deze nevel licht op door de aanwezigheid van T Tauri en dat verklaart meteen ook het veranderlijke karakter van de nevel. In 1890, bijna 40 jaar na de ontdekking van de vreemde ster ontdekte Burnham dat T Tauri zich zelf ook binnen in een kleine nevel bevindt. Deze nevel is nu bekend als de Nevel van Burnham. Meer recent is er ongeveer 30 boogseconden ten westen van het helderste punt van de variabele nevel van Hind een Herbig-Haro object ontdekt. Herbig-Haro objecten zijn jets die worden geassocieerd met jonge sterren die massa uitstoten.