Wie was Fred Whipple?
Fred Whipple werd op 5 november 1906 geboren in Red Oak in de Amerikaanse staat Iowa. Hij was de zoon van een boer. Hij wilde professioneel tennisser worden maar de ziekte polio stak daar een boekje voor. Hij studeerde aan het Occidental College in het zuiden van Californië. Hierna ging hij wiskunde studeren aan de universiteit van Californië in Los Angeles waar hij in 1927 ook afstudeerde.
Omdat hij sterk in astronomie was geïnteresseerd ging hij astronomie studeren en behaalde in 1931 zijn doctorstitel. Nog tijdens zijn studie hielp hij mee bij het bepalen van de baan van de net ontdekte planeet Pluto.
Zijn eerste baan was aan de universiteit van Harvard waar hij fotografische platen scande om te controleren of de camera’s wel goed waren afgesteld. Hij bestudeerde de baan van meteoren waarbij hij bevestigde dat ze vanuit het zonnestelsel kwamen en niet uit de interstellaire ruimte. In 1933 ontdekte hij de periodieke komeet 36P/Whipple met een omlooptijd van ± 8,5 jaar en de asteroïde 1252 Celestia. Hij was ook de medeontdekker van vijf andere niet-periodieke kometen waaronder C/1932 P1 Peltier-Whipple. Hij ontdekte deze komeet onafhankelijk van de amateurastronoom Leslie Peltier.
Whipple ontdekte dat bijna alle zichtbare meteoren bestaan uit breekbaar materiaal van kometen, en dat er niet kan worden aangetoond dat er geen meteoren van buiten het zonnestelsel komen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij mede-uitvinder van “chaff” – aluminiumfolie – voor de Harvard Radio Research Laboratories om de vliegtuigen te beschermen en de radar te beschermen. Hij kreeg hiervoor in 1948 een certificaat van verdienste.
In 1950 wordt Whipple tot professor in de astronomie benoemd aan de universiteit van Harvard. In hetzelfde jaar stelde hij zijn “vuile sneeuwballen”-theorie op voor de kernen van kometen. Hij stelde dat kometen een kern van ijs hebben die wordt geïsoleerd door lagen stof en dat er als gevolg van de opwarming door de Zon materiaal wordt uitgestoten dat weer kan leiden tot koersveranderingen van de komeet. De basis van zijn ideeën werd in 1986 bevestigd toen er ruimtesondes langs de komeet van Halley vlogen. Echter de precieze hoeveelheid en dus het belang van ijs in een komeet wordt nog steeds onderzocht. De laatste gegevens wijzen er op dat ijs maar een klein aandeel heeft in de totale massa van een komeet.
Lange tijd werd er gespeculeerd over de aard van kometen. Het was Wilhelm Bessel die in het begin van de 19de eeuw stelde dat de helderheid van kometen wordt bepaald door het verdampen van water van een vast object. Deze verdampingen konden ook de banen van de komeet Encke verklaren maar het duurde tot 1951 toen Fred Whipple dit idee weer oppikte en zijn theorie over “vuile sneeuwballen” opstelde.
Whipple speelde ook een rol in het tijdperk van de kunstmanen. Hij organiseerde de leden van Operation Moonwatch om deze kunstmanen waar te nemen. Deze groepen waren de enige die in 1957 de volkomen onverwachte lancering van de Sovjet-Russische Spoetnik konden volgen.
Door zijn werk op het gebied van het waarnemen van kunstmanen kon men beter de vorm van de Aarde en de positie van onze planeet in het zonnestelsel berekenen.
Tussen 1955 en 1973 was Fred Whipple directeur van het Smithsonian Astrophysical Observatory (SAO). Dit fuseerde in 1973 met de Harvard sterrenwacht tot het Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics. Aan het eind van de jaren ’60 selecteerde Fred Whipple Mount Hopkins in het zuiden van Arizona als de locatie voor de nieuwe SAO-sterrenwacht.
Whipple maakte deel uit van een groep die zich bezig hield met de bouw en het ontwerpen van nieuwe telescopen tegen lagere kosten. Een van de eerste telescopen uit dit project was de Multiple Mirror Telescope die door de SAO samen met de universiteit van Arizona werd gebouwd. In 1981 werd de Mount Hopkins sterrenwacht hernoemd tot het Fred Lawrence Whipple Observatory.
Fred Whipple werkte aan de verfijning van waarnemingstechnieken en apparatuur, deed aan fotografie en ballistiek om zo de snelheid van meteoren te berekenen. Op 92-jarige leeftijd nam Whipple nog deel aan het Contour-programma van de NASA dat een bezoek aan een komeet moest gaan brengen. In de zomer van 2002 werd de Contour gelanceerd. In 2006 zou de Contour een ontmoeting hebben met komeet Schwassmann-Wachmann 3 en Whipple hoopte dat op zijn honderdste nog mee te mogen maken maar helaas verloor NASA kort na de lancering het contact met de ruimtesonde. Whipple berekende ook als eerste de precieze baan van Pluto.
Whiplle werd vereerd met vele prijzen. Zo kreeg hij o.a. in 1986 de Bruce Medal voor zijn bijdrage aan de astronomie.
Fred Whipple stierf op 30 augustus 2004. Hij is 97 jaar geworden.
Eerste publicatie: 5 november 2020
