Astronomen

Wie was John Flamsteed?

John Flamsteed (19 August 1646 – 31 December 1719). Credit: Jesus College - Cambridge University
John Flamsteed (19 August 1646 – 31 December 1719). Credit: Jesus College – Cambridge University

Op 4 maart 1675 benoemde de Engelse koning Charles II John Flamsteed tot de “King’s Astronomical Observer”, de eerste Engelse Koninklijke Astronoom. Flamsteed kreeg er 100 pond per jaar voor betaald. In hetzelfde jaar werd de Koninklijke Greenwicht Sterrenwacht opgericht en Flamsteed legde er de eerste steen voor.

Jeugd en opleiding

John Flamsteed werd geboren als de enige zoon van de koopman Stephen Flamsteed en zijn eerste vrouw Mary Spadman. Flamsteed’s interesses waren in eerste instantie gericht op geschiedenis en talen en dan in het bijzonder Latijn. Op aanbeveling van het hoofd van de school vervolgde hij zijn opleiding aan het Jesus College in Cambridge. Voor hij daar begon hielp hij zijn vader in zijn bedrijf. In die tijd groeide ook zijn interesse in wiskunde en astronomie. Flamsteed bewonderde de “spaera mundi”, een introductie in de basiselementen van de astronomie. Het werk is geschreven door Johannes de Sacrobosco, wetenschapper, astronoom, monnik en docent aan de universiteit van Parijs. Anderen die Flamsteeds keuze voor de astronomie aanwakkerden waren “Astronomia Carolina” van Thomas Street en de astronomische tabellen van Jeremiah Horrocks. In 1665 publiceerde Flamsteed zijn eerste astronomische geschrift “Mathemathical Essays”.

Astronoom worden

Door zelfstudie leerde hij hoe eclipsen en de positie van planeten te berekenen. Sommige van zijn berekeningen kwamen op de een of andere manier in handen van de astronoom en wiskundige Immanuel Halton (1628 – 1699) en die werd enthousiast over het talent van de jonge student. Lord Brouncker, de toenmalige president van de Royal Society, hoorde hier ook van en na een uitwisseling van brieven met verschillende wetenschappers werd er voor de net 23-jarige Flamsteed een ontmoeting geregeld met de mannen van de Royal Society.

Koninklijke Astronoom

Flamsteed bereidde zich voor om in Derbyshire te gaan wonen maar hij kreeg een oproep zich in Londen te melden om daar in 1675 benoemd te worden tot de “Astronomische waarnemer van de Koning”. In hetzelfde jaar werd, op voorspraak van Flamsteed, per koninklijk decreet de Royal Greenwich Observatory opgericht. In augustus 1675 legde Flamsteed de eerste steen voor deze sterrenwacht. In februari 1676 werd hij lid van de Royal Society en in juli 1676 verhuisde hij naar de sterrenwacht maar hij tot 1684 bleef wonen toen hij als pastoor werd aangesteld van de Burstow parochie in Surrey.

De ruzie met Newton

Flamsteed is ook bekend vanwege zijn meningsverschil met Isaac Newton die destijds president van de Royal Society was. Als Koninklijk Astronoom lukte Flamsteed om veel informatie over sterren te verzamelen en hij nam die informatie op in zijn stercatalogus. Flamsteed had niet de intentie om die data snel te publiceren want hij was nog zoekende hoe hij dat wilde gaan doen. Isaac Newton en Edmund Halley kregen Flamsteeds gegevens echter ook te pakken en ze publiceerden zijn stercatalogus. Newton probeerde enkele van Flamsteeds waarnemingen als zijn eigen waarnemingen te publiceren. Newton kon dit doen met behulp van een koninklijk besluit dat hij had geregeld om Flamsteeds waarnemingen te publiceren. Hij publiceerde ze zonder Flamsteed te noemen als de ontdekker. Jaren later lukte het Flamsteed om de meeste kopieën van de gepubliceerde boeken terug te kopen en hij verbrandde ze publiekelijk voor de deuren van het Royal Observatory.

Flamsteed’s bijdrages aan de astronomie

In 1725 werd postuum zijn eigen versie van de Historia Coelestis Brittannica gepubliceerd. In dit werk ook een hele nauwkeurige stercatalogus van bijna 3000 sterren. Het werd beschouwd als de eerste belangrijke bijdrage van de Greenwich Sterrenwacht. De Flamsteed nummers voor de sterren die aan de Franse editie werden toegevoegd worden tegenwoordig nog steeds gebruikt.

Tijdens zijn actieve jaren voorspelde hij zeer nauwkeurig de zonsverduisteringen van 1666 en 1668. Ook nam hij verschillende malen de planeet Uranus waar maar hij herkende de planeet niet. Hij nam Uranus als 34 Tauri op in zijn catalogus. In de jaren 1680 stelde Flamsteed dat de heldere kometen van november en december 1680 geen twee kometen waren maar dat het om een enkele planeet ging die eerst richting Zon reisde en later van de Zon af bewoog. In eerste instantie was Isaac Newton het oneens met hem maar hij stelde zijn mening later bij toen hij stelde dat kometen, net als planeten in grote gesloten elliptische banen om de Zon draaien.

De raven van de Tower

De legende vertelt dat Charles II opdracht gaf om de raven van de Tower te doden toen Flamsteed zag dat ze zijn telescoop bescheten. Maar toen hem werd verteld dat als de raven de Tower zouden verlaten dit ook zou betekenen dat dit het einde van de monarchie en zijn hele koninkrijk zou zijn, werd hij overgehaald de beesten te laten leven

John Flamsteed behield de titel van Koninklijke Astronoom tot zijn dood op 31 december 1719.

Eerste publicatie: 31 december 2020