Astronomen

Wie was Regiomontanus?

Regiomontanus
Johannes Müller uit Königsberg, aka Regiomontanus (1436 – 1476) Door Onbekend[1], Publiek domein, Koppeling
Op 6 juni 1436 werd de Duitse astronoom, astroloog, vertaler, wiskundige, instrumentmaker en katholieke bisschop Johannes Müller geboren. Hij is beter bekend onder zijn Latijnse naam Regiomontanus. Regiomontanus werd in Königsberg geboren. Zijn nauwkeurige waarnemingen, metingen en aantekeningen plaveiden de weg voor moderne astronomen als Tycho Brahe en Nicolas Copernicus.

Regiomontanus groeide op in een welgestelde familie en kwam al vroeg in aanraking met astronomische berekeningen. Historici nemen aan dat hij op zijn twaalfde al behoorlijk wat kennis over de astronomie had. Hij studeerde aan de Universiteit van Wenen, destijds het centrum voor een gedegen wiskundige en astronomische opleiding. Na zijn afstuderen gaf hij les in filosofie en wiskunde. Tijdens zijn tijd in Wenen maakte hij horoscopen voor Frederick II en zijn familie. Ook werd hij beïnvloedt door het humanisme waarvan hij elementen overnam in zijn lezingen over planeettheorieën.

Hij werd door kardinaal Bessarion uitgenodigd om naar Rome te komen, daar maakte hij zijn vertaling van de Almagest van Ptolemeus af. Door deze vertaling groeide zijn invloed in Italië. Het werd een van de belangrijkste werken die door Nicolas Copernicus en Galileo Galilei werden gebruikt. In de jaren die daarop volgenden accepteerde Regiomontanus andere wetenschappelijke functies en publiceerde hij over trigonometrie en vertaalde hij meer werk in het Latijn. In 1467 maakte hij zijn eigen astronomische instrumenten en enkele jaren later verbeterde hij ook de Jacob’s Staf. Met dit instrument kon men, voor de uitvinding van de sextant, hoeken meten.

In 1471 vertrok hij op verzoek van koning Matthias Corvinus naar Neurenberg waar hij verder werkte aan zijn platen over de bewegingen van de planeten. Hij opende er zijn eigen drukkerij die hij wilde gebruiken om zijn platen in de best mogelijke kwaliteit te produceren. In 1474 publiceerde hij zijn uitgave programma als een enkele print: hij kon in totaal 11 afdrukken voltooien. Vanwege zijn vroege dood kon hij de rest niet publiceren. In 1472 publiceerde hij Peuerbach’s “Theoretica novae Planetarum” en het educatieve astronomische gedicht “Astronomica” van Manilius. Ook verscheen de “Ephemerides” (Ephemerides quas vulgo vocant almanac). In dit boek waren de dagelijkse bewegingen van hemelobjecten, conjuncties en bedekkingen voor de periode 1475 tot 1506 opgenomen. Deze set tabellen werd door Christopher Columbus gebruikt op zijn ontdekkingsreizen.

 

Theorice Novae Planetarum
De Theorice Novae Planetarum van Peuerbach, in 1473 uitgegeven door Regiomontanus

Regiomontanus ontdekt dat veel werk slecht was vertaald en hij streefde naar correcte Latijnse vertalingen. Tijdens zijn verblijf in Neurenberg verbeterde hij werken over de bewegingen van de planeten. Met zijn zelfgebouwde instrumenten verbeterde hij de algemene kennis over de astronomie en hij wilde deze kennis afdrukken in zijn boeken. Door zijn vroege dood kon hij deze plannen echter niet ten uitvoer brengen. Kort voor zijn dood nam Regiomontanus deel aan de hervorming van de kalender en publiceerde hij in 1476 zijn beroemdste werk “Calendarismus”.

Hij stierf één jaar later, vermoedelijk als gevolg van een epidemie, op slechts 40-jarige leeftijd. De overlevering zegt dat hij in het Pantheon is begraven. Regiomontanus wordt beschouwd als de belangrijkste wiskundige (o.a. grondlegger van de moderne trigonometrie) van zijn tijd en hij was een vroege hervormer van de Juliaanse kalender.

Regiomontanus was een typisch voorbeeld van het humanisme in de Renaissance: volgens zijn mening zouden zijn eigen waarnemingen en de vergelijking met de resultaten van oude astronomen (Aristoteles) de sterrenkunde vernieuwen en meehelpen aan het vinden van “de waarheid”. Met deze houding werd hij samen met Nikolaus von Kues, de belangrijkste pionier van het Copernicaanse wereldbeeld.

Regiomontanus stierf in Rome op 6 juli 1476. De krater Regiomontanus op de Maan is naar hem vernoemd.

 

Eerste publicatie: 6 juni 2020