Astronomen

Wie was Williamina Stevens Fleming?

Williamina Fleming omstreeks 1890.
Williamina P. Fleming (1857-1911) By Unknownhttp://www.cfa.harvard.edu/lib/online/almanac/0300c.htm, Public Domain, Link

Vandaag, 15 mei, is het de geboortedag van de Schotse astronome Williamina Stevens Fleming. Ze werd op 15 mei 1857 geboren in Dundee in Schotland. Fleming leverde een zeer belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van een systeem om sterren aan te duiden en ze catalogiseerde duizenden sterren en andere astronomische fenomenen. Fleming ontdekte in 1888 de Paardenkopnevel in het sterrenbeeld Orion.

Fleming werd in Dundee in Schotland geboren. Ze volgde er de openbare school en ze was op haar 14de al leerling-onderwijzer. Ze ging aan de slag bij het Harvard College Observatory als computer en kopieerder. Zelfs na haar huwelijk met James Orr Fleming vond ze het belangrijk dat ze zelf in haar levensonderhoud kon voorzien. Aan de sterrenwacht werkten wetenschappers aan de ontwikkeling van een nieuwe methode om astronomische problemen op te lossen. In die periode was professor Edward C. Pickering directeur van de sterrenwacht en hij was belast met de fotografie van de sterrenhemel. Hij voerde hier verschillende experimenten mee uit. Zo plaatsten ze o.a. een prisma voor het objectief van de telescoop om op die manier spectra van sterren te verkrijgen.

Na een periode veldwerk te hebben gedaan kreeg Williamina Stevens Fleming de leiding over het onderzoek van de fotografische platen, hun opslag en de classificatie van de objecten die er op werden gevonden. Men zegt dat ze meteen grote vooruitgang boekte in het werk van de sterrenwacht. Ze was intelligent en ze kon zeer systematisch werken. Tijdens dit proces werden alle fotografische platen zorgvuldig opgeslagen en tegelijkertijd toegankelijk gemaakt zodat ze geraadpleegd konden worden wanneer dat noodzakelijk was.

Als er voldoende materiaal voorhanden was dan werd er een eerste algemene classificatie van de sterspectra uitgevoerd. Dit was de voornaamste taak van Williamina Fleming. Ze zag, tijdens het classificeren van deze spectra, dat veel sterren in groepen waren in te delen maar dat er steeds enkele sterren waren die niet in te delen waren.

Door de aanwezigheid van heldere lijnen in de betreffende spectra ontdekte ze nova’s en meer dan 300 veranderlijke sterren.

De Harvard Computers
De harem van Pickering oftewel de Harvard Computers waren een groep vrouwen aan het Harvard College Observatory die werkten voor de astronoom Edward Charles Pickering. Van deze groep maakten ook de astronomen Henrietta Swan Leavitt, Annie Jump Cannon,  Antonia Maury en Williamina Fleming deel uit.

Williamina Stevens Fleming vond ook 59 gasnevels, 91 sterren van het vijfde type, klasse O,  en 69 sterren van het Orion-type. Dit zijn sterren die heldere waterstoflijnen hebben. Ze raakte geïnteresseerd in rode sterren waarvan de spectra van de vierde klasse waren, Klasse N. Dergelijke sterren waren maar kort zichtbaar op de fotografische platen als er met het objectiefprisma werd gewerkt.

In de publicatie “Photographic Study of Variable Stars”, publiceerde Williamina Fleming de resultaten van haar werk. Het betrof het opmeten van de positie en het bepalen van de helderheid van 222 veranderlijke sterren die ze had gevonden. De meeste van deze veranderlijke sterren waren gevonden aan de hand van hun heldere waterstoflijnen die een bandenspectrum van klasse M doorkruisten. Deze klasse werd door haar klasse Md genoemd en ze beschouwde het patroon altijd als een zeker bewijs voor de veranderlijkheid van de ster.

Een van haar beroemdste ontdekkingen is de Paardenkopnevel die ze in 1888 ontdekte. Ze omschreef de nevel als een halfronde inkeping met een grootte van 5 minuten op een afstand van 30 minuten ten zuiden van Zeta Orionis. De foto was gemaakt door William Henry Pickering, hij speculeerde dat de vlek een donkere stofwolk zou zijn. Credit voor de opname en dus de ontdekking behoort tot Pickering maar toen in 1908 de tweede Index Catalogue van Dreyer verscheen kregen Fleming en de andere stafleden wel de credits voor de latere ontdekkingen maar niet voor de eerdere waaronder de Paardenkopnevel.

De Paardenkop- en Vlamnevel
In het midden de Paardenkopnevel en links de Vlamnevel. Beiden bevinden zich in de buurt van Sigma Orionis die verantwoordelijk is voor het oplichten van dit gehele nevelcomplex. By Stephan HamelOwn work, CC BY-SA 4.0, Link

In 1899 kreeg Williamina Stevens Fleming erkenning van de Harvard Corporation en kreeg ze een officiële positie binnen de staf van de sterrenwacht. Ze kwam aan het hoofd te staan van tientallen vrouwen die waren ingehuurd om wiskundige classificaties te doen. In 1906 werd ze erelid van de Royal Astronomical Society van Londen. Ze was de eerste Amerikaanse  vrouw die werd gekozen. Kot hierna kreeg ze onderscheidingen van het Wellesley College en kort voor haar dood kreeg ze van de Astronomical Society van Mexico de Guadalupe Almendaro medaille voor het ontdekkingen van nieuwe sterren.

Williamina Stevens Fleming publiceerde in 19077 haar boek “A Photographic Study of Variable Stars” en in 1911 “Spectra and Photographic Magnitudes of Stars in Standard Regions”.

Fleming stierf op 21 mei 1911 in Boston, Massachusetts.

 

Eerste publicatie: 15 mei 2020