De volgorde van de planeten

Vanaf de ontdekking van Pluto in 1930 zijn generaties kinderen opgegroeid met de kennis dat het zonnestelsel uit negen planeten bestaat. Dat veranderde toen eind jaren 90 van de vorige eeuw astronomen objecten ontdekten voorbij Pluto en de discussie over wat nu precies een planeet is weer oplaaide. Uiteindelijk heeft de Internationale Astronomische Unie in 2006 besloten tot een nieuwe definitie van een planeet en dat heeft er toe geleid dat Pluto tot dwergplaneet is geclassificeerd en het zonnestelsel officieel nog maar 8 planeten telt.

Nog steeds zijn er veel kinderen en ouders die van mening zijn dat Pluto er wel bij hoort. Hoe dan ook, het zonnestelsel bestaat, gezien vanaf de Zon uit de volgende planeten: Mercurius, Venus, Aarde, Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus. Wil je er negen dan reis je nog een heel stuk verder en dan heb je met Pluto de laatste.

De Aardse planeten
De binnenste vier planeten worden ook wel de Aardse planeten genoemd omdat ze net als de Aarde bestaan uit gesteente.

De Joviaanse planeten
De vier buitenste planeten zijn ook bekend als de Joviaanse planeten omdat ze allemaal lijken op Jupiter. Vergeleken met de Aardse planeten zijn ze veel groter. Sommigen hebben een kern uit gesteente maar ze bestaan voornamelijk uit gassen. Ze worden ook wel de gasplaneten genoemd maar dit is niet helemaal correct omdat Uranus en Neptunus voornamelijk uit ijs bestaan. Alle vier bevatten ze voornamelijk waterstof en helium.

Dwergplaneten
De nieuwe definitie van een planeet volgens de Internationale Astronomische Unie is als volgt:

Een object dat om de Zon draait zonder de satelliet te zijn van een ander object. Het is groot genoeg om onder invloed van de zwaartekracht een ronde vorm te hebben aangenomen (maar niet zo groot dat het onder invloed van die zwaartekracht, net als een ster, kernfusie ondergaat) en het heeft zijn omgeving schoongeveegd van andere hemellichamen.

Probleem voor Pluto is dat het, naast klein van stuk en een excentrische baan volgende, zijn baan in de Kuipergordel deelt met heel veel andere objecten. De nieuwe definitie van de IAU plaatst andere ronde objecten zoals Eris, Haumea en Makemake wel in de categorie van de dwergplaneten.

Ook Ceres, een rond object in de asteroïdengordel tussen Mars en Jupiter behoort nu tot de klasse van de dwergplaneten. Ceres werd in 1801 ontdekt, men dacht toen dat het een nieuwe planeet was maar later werd Ceres tot asteroïde gedegradeerd.

Onderstaand een kort overzicht van de 8 planeten in ons zonnestelsel en enkele van hun kernmerken:

Mercurius
De planeet die het dichtste bij de Zon staat. Mercurius is slechts een beetje groter dan de Maan van de Aarde. De dagzijde van de planeet wordt verschroeid door de Zon. Aan deze zijde kan de temperatuur oplopen tot 450° Celsius. Aan de nachtzijde zakt de temperatuur tot -200°C. Mercurius heeft nauwelijks tot geen atmosfeer dus meteoorinslagen hebben er vrij spel. Net als de Maan is het oppervlak volledig bekraterd.

  • Ontdekking: Mercurius is bekend sinds de oudheid en ze is zichtbaar met het blote oog.
  • Genoemd naar: de boodschapper van de Romeinse goden.
  • Diameter: 4878 kilometer
  • Omlooptijd: 88 dagen
  • Dag: 58,6 dagen

 

Venus
Venus is de tweede planeet gezien vanaf de Zon. Venus is erg heet en de atmosfeer is erg giftig. De druk aan het oppervlak is dodelijk voor mensen. Wetenschappers beschrijven Venus soms wel eens als een uit de hand gelopen broeikas-effect. Venus beweegt zich in een retrograde beweging om de Zon (tegen de wijzers van de lok in). De Grieken dachten dat Venus eigenlijk twee objecten waren: eentje in de morgen en de andere in de avond. Venus kan erg helder worden aan de hemel en dat leidt er vaak toe dat mensen de planeet aanzien voor een UFO.

  • Ontdekking: Venus was al in de oudheid bekend, de planeet is met het blote oog zichtbaar.
  • Genoemd naar: de Romeinse godin van de liefde en de schoonheid.
  • Diameter: 12,104 kilometer
  • Omlooptijd: 225 dagen
  • Dag: 241 dagen

 

Aarde
De Aarde is de derde planeet gezien vanaf de Zon. De Aarde is een waterwereld; twee derde van de planeet is bedekt met oceanen. Het is de enige planeet waarvan we weten dat er leven is. De atmosfeer is rijk aan stikstof en zuurstof.

  • Diameter: 12,760 kilometer
  • Omlooptijd: 365,24 dagen
  • Dag: 23 uur, 56 minuten

 

Mars
Mars, de vierde planeet gezien vanaf de Zon is koud en stoffig. Het stof, ijzeroxide, zorgt voor de rode kleur aan het oppervlak. Mars lijkt in een aantal opzichten op de Aarde: er zijn bergen en valleien en Mars kent een storm-systeem dat varieert tussen lokale stoftornado’s tot zandstormen die de halve planeet kunnen omvatten. Het kan sneeuwen op Mars en de planeet heeft ook een voorraad waterijs. Wetenschappers denken dat het ooit warm en vochtig was op de planeet maar tegenwoordig is het er meer koud en droog als in een woestijn. De atmosfeer van Mars is te ijl voor vloeibaar water aan het oppervlak. Wetenschappers denken dat Mars in de oudheid wel de condities had voor leven en men hoopt er nu nog steeds restanten van te kunnen ontdekken.

  • Ontdekking: Mars was al bekend in de oudheid en is met het blote oog zichtbaar.
  • Genoemd naar: de Romeinse god van de oorlog.
  • Diameter: 6787 kilometer
  • Omlooptijd: 687 dagen
  • Dag: 24 uur en 27 minuten (iets meer dan een dag op Aarde)

Jupiter
De vijfde planeet is enorm groot, het is de meest massieve planeet in ons zonnestelsel. Het is een gasreus die voornamelijk uit waterstof en helium bestaat. Het wolkendek bestaat uit verschillende gekleurde banden. De verschillende kleuren worden veroorzaakt door de andere gassen die in kleine hoeveelheden voorkomen. Beroemd is de zogenaamde Grote Rode Vlek, een gigantische wervelstorm die al honderden jaren kan worden bestudeerd. Jupiter heeft een sterk magneetveld en enkele tientallen manen. Het lijkt wel een miniatuur zonnestelsel.

  • Ontdekking: Jupiter is bekend sinds de oudheid en is ook met het blote oog zichtbaar.
  • Genoemd naar: de Romeinse oppergod.
  • Diameter: 428,400 kilometer
  • Omlooptijd: 11,9 jaar
  • Dag: 9,8 uur

Saturnus
Saturnus is nummer 6 in het rijtje planeten. Saturnus is vooral beroemd om zijn ringen. Toen Galileo in 1620 voor het eerst door een telescoop naar de planeet keek dacht hij te maken te hebben met een object dat uit drie delen bestaat. Veertig jaar later was het de Nederlander Christiaan Huygens die als eerste voorstelde dat het om ringen zou kunnen gaan. Deze ringen bestaan uit ijs en gesteente. Wetenschappers weten nog niet precies hoe deze ringen zich hebben gevormd. Saturnus zelf is een gasplaneet die voornamelijk uit waterstof en helium bestaat. Ook Saturnus heeft heel veel manen.

  • Ontdekking: Saturnus is bekend sinds de oudheid en is ook met het blote oog zichtbaar.
  • Genoemd naar: de Romeinse god van de landbouw.
  • Diameter: 120,500 kilometer
  • Omlooptijd: 29,5 jaar
  • Dag: ± 10,5 uur

Uranus
Nummer 7 is Uranus. Deze planeet is de excentriekeling in het zonnestelsel. De planeet ligt namelijk bijna helemaal gekanteld in zijn baanvlak: de evenaar staat bijna loodrecht op het baanvlak van de planeet. Astronomen denk dat dit is veroorzaakt door een botsing met een ander object ter grootte van een planeet lang geleden. Deze kanteling zorgt ervoor dat seizoenen op Uranus meer dan 20 jaar duren. De Zon schijnt gedurende 8 jaar op één pool om daarna 84 jaar op de andere pool te schijnen. Uranus heeft ongeveer dezelfde grootte als Neptunus. Het methaan in de atmosfeer zorgt voor de blauwe kleur van de planeet. Uranus heeft een hele schare manen en enkele zwakke ringen.

  • Ontdekking: In 1781 ontdekt door William Herschel
  • Genoemd naar: de personificatie van de hemel uit een oude mythe.
  • Diameter: 51,120 kilometer
  • Omlooptijd: 84 jaar
  • Dag: 18 uur

Neptunus
De achtste planeet vanaf de Zon heet Neptunus. De planeet is bekend om zijn zeer sterke winden die soms sneller gaan dan het geluid. Neptunus is koud. De planeet bevindt zich meer dan 30keer zo ver van de Zon als de Aarde. De kern van de planeet bestaat uit gesteente. Het bestaan van Neptunus is theoretisch voorspeld en de positie in de baan was berekend voordat de planeet werd ontdekt. Afwijkingen in de baan van Uranus leidden ertoe dat de Franse astronoom Alexis Bouvard suggereerde dat er nog een planeet moest zijn. De Duitse astronoom Johann Galle berekende de positie en vond ‘m met zijn telescoop. Neptunus is ongeveer 17 keer zwaarder dan de Aarde.

  • Ontdekking: 1846
  • Genoemd naar: de Romeinse god van het water.
  • Diameter: 49,530 kilometer
  • Omlooptijd: 165 jaar
  • Dag: 19 uur

Pluto – dwergplaneet
Ooit de negende planeet in het zonnestelsel. Pluto is veel kleiner dan onze Maan. De baan is sterk elliptisch. Pluto kan zich binnen de baan van Neptunus begeven maar ook ver er buiten. Van 1979 tot 1999 was Pluto eigenlijk de achtste planeet gezien vanaf de Zon. Op 11 februari 1999 passeerde Pluto weer de baan van Neptunus om zo weer het verst verwijderde object te worden. Pluto zal gedurende 228 jaar buiten de baan van Neptunus blijven. De baan van Pluto maakt ook een veel grotere hoek met het baanvlak dan de andere planeten.

  • Ontdekking: 1930 door Clyde Tombaugh
  • Genoemd naar: de Romeinse god van de onderwereld
  • Diameter: 2301 kilometer
  • Omlooptijd: 248 jaar
  • Dag: 6,4 dagen

Laatste bewerking; 2 maart 2014