Brocchi’s Cluster – de Kleerhanger
De Kleerhanger is een asterisme in het noordelijke sterrenbeeld Vosje – Vulpecula. Met een schijnbare helderheid van magnitude 3,6 en een schijnbare grootte van 60 boogminuten is het asterisme op een heldere nacht met het blote oog zichtbaar.
De toevallige uitlijning van de sterren staat ook bekend als Brocchi’s Cluster en Al Sufi’s Cluster. De groep sterren is als Collinder 399 gecatalogiseerd in de catalogus van open sterrenhopen van de Zweedse astronoom Per Collinder.
Het Kleerhanger-asterisme bestaat uit 10 sterren die niet fysiek met elkaar zijn verbonden. Zes van deze sterren staan op een rij, op een lengte van ongeveer 1,3°, en de overige vier completeren het patroon van een kleerhanger met een haak.
De helderste sterren van de Kleerhanger zijn van magnitude 5 en de zwakste van magnitude 7, waardoor het asterisme net met het blote oog zichtbaar is tijdens een heldere, maanloze nacht. Het sterpatroon is zichtbaar als een langwerpige wazige vlek. Telescopen of verrekijkers onthullen de individuele sterren en het kleerhangerpatroon.
Lange tijd werd aangenomen dat de sterren van de Kleerhanger een open sterrenhoop vormden. Een onderzoek uit 1970 wees uit dat de zes helderste sterren een open sterrenhoop vormden, terwijl de zwakkere vier dat niet deden. Het onderzoek was echter gebaseerd op onnauwkeurige gegevens.
Waarnemingen met de Hipparcos-satelliet in 1997 bevestigden dat de sterren niet gravitationeel gebonden waren maar alleen in dezelfde gezichtslijn verschenen als ze vanaf de Aarde werden bekeken.
In hetzelfde gezichtsveld bevinden zich ongeveer 30 zwakkere sterren. Sommige waarnemers beschouwen ze als onderdeel van de Kleerhanger, terwijl anderen dat niet doen. In tegenstelling tot sterrenbeelden zijn asterismen niet formeel gedefinieerd en het aantal sterren waaruit ze bestaan kan, afhankelijk van de waarnemer, verschillen.
Wetenswaardigheden
De Kleerhanger is ook bekend als Al Sufi’s Cluster en Brocchi’s Cluster. Het asterisme is ouder dan het sterrenbeeld Vosje – Vulpecula, dat pas eind 17de eeuw ontstond. De Kleerhanger werd voor het eerst beschreven door de 10de-eeuwse Perzische astronoom Al Sufi in zijn Book of Fixed Stars dat in 964 verscheen. Al Sufi beschreef het object als een nevel met sterren van magnitude 4,5 en 6.
Het object werd in de 17de eeuw onafhankelijk door de Italiaanse astronoom Giovanni Battista Hodierna ontdekt.
De naam Brocchi’s Cluster is recenter. De naam verwijst naar Dalmero Francis Brocchi, een amateurastronoom die in de jaren ’20 van de vorige eeuw sterrenkaarten en een atlas leverde voor de American Association of Variable Star Observers (AAVSO). Brocchi maakte meer dan 500 vergelijkingsgrafieken om waarnemers van variabele sterren te begeleiden en voor gebruik bij het kalibreren van fotometers.
In 1931 nam de Zweedse astronoom Per Collinder het object op in zijn catalogus van open sterrenhopen.
Sterren
De 10 sterren die de Kleerhanger vormen zijn (in volgorde van helderheid): 4 Vulpeculae (HD 182762, mag. 5,16), 5 Vulpeculae (HD 182919, mag. 5,60), HD 182955 (mag. 5,87), HD 182761 (mag. 6,29), 7 Vulpeculae (HD 183537, mag. 6,33), HD 182422 (mag. 6,39), HD 182972 (mag. 6,63), HD 183261 (mag. 6,88), HD 182293 (mag. 7,11) en HD 182620 (mag. 7,16).
De sterren hebben een breed scala aan massa’s, groottes en temperaturen. De helderste ster, 4 Vulpeculae, is een koele oranje reus. Het is een van de verschillende geëvolueerde sterren in de visuele groepering, samen met de K-type subreus HD 182293, de rode reus HD 182955 en de hete blauwe heldere reus HD 183261.
5 Vulpeculae, HD 182620, HD 182761 en HD 182972 zijn hoofdreekssterren van spectraalklasse A en 7 Vulpeculae en HD 182422 zijn hete blauwe hoofdreeksterren van spectraalklasse B.
De sterren liggen op heel verschillende afstanden. De helderste, 4 en 5 Vulpeculae, zijn het dichtst bij ons, op 255,8 en 235,3 lichtjaar afstand.
De drie lichtsterke sterren van spectraalklasse B – HD 183261, HD 182422 en 7 Vulpeculae – zijn het verst weg. Ze bevinden zich op respectievelijk 1735, 1124 en 910 lichtjaar van de Aarde. Deze sterren zullen het kortste leven van de groep hebben. Ze zullen hun brandstofvoorraad veel sneller opbranden vanwege hun hoge massa (HD 183261 heeft dat al gedaan). Afhankelijk van hun massa zullen ze hun leven beëindigen als een supernova of als enorme witte dwergen omringd door planetaire nevels.
Locatie
De Kleerhanger bevindt zich in het zuidelijke deel van het zwakke sterrenbeeld Vulpecula – Vosje, nabij de grens met Sagitta – Pijl. Het asterisme ligt in de Zomerdriehoek, gevormd door de heldere Deneb in het sterrenbeeld Cygnus – Zwaan, Wega in Lyra – Lier en Altaïr in Aquila – Arend. Het asterisme is te vinden naast het sterrenbeeld Sagitta – Pijl, nabij Albireo aan de voet van het Noorderkruis in Zwaan. Het asterisme ligt ongeveer 1/3de van de weg van Altaïr naar Wega.
In hetzelfde gebied bevindt zich NGC 6802, een kleine open sterrenhoop. In tegenstelling tot de sterren van de Kleerhanger is het een echte open sterrenhoop, een die zich op grotere afstand bevindt dan de visuele groep. De meest recente metingen plaatsen de open sterrenhoop op 4420 lichtjaar afstand.
NGC 6802 kan worden gevonden door de rail van de Kleerhanger te volgen. De open sterrenhoop heeft een schijnbare helderheid van magnitude 9 en heeft een schijnbare grootte van ongeveer 5 boogminuten. De sterrenhoop werd op 22 september 1783 gevonden door William Herschel.
De Kleerhanger en andere objecten in Vosje kunnen het beste worden bekeken in de maand september als het sterrenbeeld ’s avonds hoog aan de hemel staat.
Brocchi’s Cluster – de Kleerhanger
| Sterrenbeeld | Vulpecula – Vosje |
| Type object | Asterisme |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 3,6 |
| Schijnbare grootte (boogminuten) | 60 |
| Namen en aanduidingen | De Kleerhanger Al Sufi’s Cluster Brocchi’s Cluster Collinder 399 |
Eerste publicatie: 24 september 2025
Bron: wikipedia & anderen
