Waarnemen – het sterrenbeeld Kreeft
De kans is groot dat je het sterrenbeeld Kreeft – Cancer nog nooit hebt gezien. Van de 12 sterrenbeelden van de dierenriem is dit het zwakste sterrenbeeld. Om Kreeft te kunnen vinden moet je tussen de twee heldere sterren van Tweelingen – Gemini en de helderste ster van Leeuw – Leo kijken. Heb je het sterrenbeeld eenmaal gevonden dan wordt je getrakteerd op een mooie sterrenhoop die ongeveer 1000 sterren bevat.
Op zoek naar het sterrenbeeld Kreeft
Op het noordelijk halfrond is het sterrenbeeld Kreeft het beste te bekijken aan de avondhemel aan het einde van de winter en het begin van de lente. Daarna verdwijnt het sterrenbeeld in juli en augustus in de gloed van de Zon. Vanaf september is het dan weer ’s ochtends voor zonsopkomst zichtbaar.
Laten we aannemen dat je de ster Regulus van het sterrenbeeld Leeuw – Leeuw en de sterren Castor en Pollux van het sterrenbeeld Tweelingen – Gemini weet te vinden. Tussen deze sterren in staat het sterrenbeeld Kreeft. Niet dat je heel veel ziet want het is een zwak sterrenbeeld. Zoek het sterrenbeeld dus op vanuit een donkere omgeving ergens op het platteland.
Wanneer zoek je de Kreeft het beste op?
Maart is een goede maand om het sterrenbeeld Kreeft waar te nemen. Maar het is ook goed zichtbaar op de avonden in april en mei. Vanaf juni verdwijnt het sterrenbeeld in de gloed van de Zon. In maart hebben we ook nog geen last van de zomertijd.
Begin maart bereikt het sterrenbeeld omstreeks 22 uur zijn hoogste en meest zuidelijke punt aan de sterrenhemel. Omdat de sterren iedere dag vier minuten eerder op dezelfde plek aan de sterrenhemel staan (half uur per week) is de Kreeft midden maart het beste te zien. Eind maart of begin april wordt het hoogste punt al omstreeks 21 uur bereikt (zomertijd).
Tijdens een maanloze nacht is het sterrenbeeld vanaf het donkere platteland relatief eenvoudig te zien. Je kan het sterrenbeeld gemakkelijk vinden aan de rand van bepaalde sterren van de dierenriem. De twee helderste sterren van Tweelingen, Castor en Pollux en Regulus, de helderste ster van de Leeuw wijzen je de weg.
De beroemde sterrenhoop Praesepe
Kreeft compenseert zijn zwakke sterren door binnen zijn grenzen een van de helderste sterrenhopen aan de hemel te hebben. Het is Praesepe (Latijn voor kribbe), ook bekend als Messier 44 en de Bijenkorf.
In een donkere lucht ziet Praesepe er met het blote oog uit als een kleine vage wolk. Maar zoals gezien door een gewone verrekijker verandert dit vage stukje waas onmiddellijk in een sprankelende stad van sterren. Het is een open sterrenhoop en een van de meest nabije tot de Aarde. Praesepe bevat een grotere populatie sterren dan de meeste andere nabijgelegen sterrenhopen.
De sterren van de Bijenkorf lijken qua leeftijd en eigenbeweging aan de sterrenhemel vergelijkbaar te zijn met de sterren van de v-vormige open sterrenhoop de Hyaden in het sterrenbeeld Stier. Het is mogelijk dat de twee sterrenhopen zijn geboren uit twee delen van een enkele enorme wolk van gas en stof.
Een lid van de dierenriem
Kreeft maakt al millennia deel uit van de dierenriem. Meer dan 2000 jaar geleden bevond de Zon zich tijdens de zomerzonnewende op het noordelijk halfrond in het sterrenbeeld. Dat is tegenwoordig echter niet meer het geval. Momenteel bevindt de Zon zich in het sterrenbeeld Stier – Taurus als de Zon tijdens de zomerzonnewende omstreeks 21 juni zijn meest noordelijke punt bereikt.
Desalniettemin lijkt Kreeft nog steeds de hoogte en de glorie van de zomerzon te symboliseren. Tijdens de solstice in juni zeggen we dus nog steeds dat de Zon zich boven de Kreeftskeerkring bevindt en niet boven de “Stierkeerkring”. Tegenwoordig beweegt de Zon zich van ongeveer 21 juli tot 10 augustus door het sterrenbeeld Kreeft heen. De Zon trekt pas een maand na de zomerzonnewende op het noordelijk halfrond door het sterrenbeeld heen.
Kreeft – de mythologische krab
In de Griekse mythologie was Cancer een krab die in de voet van de Griekse held Heracles (de Romeinse Hercules) beet. Heracles doodde de krab. Hierna plaatste de godin Hera, die Heracles als haar vijand zag, de krab aan de sterrenhemel.
In de oude Chaldeeuwse en Platonische filosofie werd Cancer de Poort der Mensen genoemd. Het was door dit portaal dat zielen neerdaalden uit de hemel naar de lichamen van pasgeborenen.
Ongeveer 2700 jaar geleden passeerde de Zon tijdens de zonnewende voorlangs Praesepe. Destijds stond deze sterrenhoop aan de top van de dierenriem dus misschien was het deze hemelse nevel die de Poort der Mensen markeerde. Momenteel staat de Zon eind juli tot begin augustus in haar jaarlijkse conjunctie met de sterrenhoop.
Vroeger, vóór de komst van lichtvervuiling noemden oude astronomen de sterrenhoop een kleine wolk. De Romeinse schrijver Plinius meldde dat wanneer Praesepe (ook wel de Kribbe of Bijenkorf genoemd) onzichtbaar is in een verder heldere hemel dit zeer zeker een teken van naderend onweer is. Dus de sterrenhoop diende ooit als een hemels weerstation.
Hoewel Kreeft misschien wel het zwakste sterrenbeeld van de dierenriem is blijft zijn erfenis intact. Zoek op een donkere, maanloze nacht naar de vage groep sterren van Kreeft die tevoorschijn komt tussen de meer opvallende sterrenbeelden Tweelingen en Leeuw.
Meer over het sterrenbeeld Kreeft – Cancer op Kuuke’s Sterrenbeelden
Eerste publicatie: 1 maart 2023
Bron: EarthSky
