Sterrenbeelden

Het sterrenbeeld Cancer – Kreeft

Het sterrenbeeld Cancer bevindt zich aan de noordelijke sterrenhemel. De naam betekent “krab” in het Latijn. In het Nederlands is het sterrenbeeld bekend als “Kreeft”. Het is het zwakste sterrenbeeld van de dierenriem. Cancer maakt ook deel uit van de 48 klassieke sterrenbeelden van Ptolemeus. De krab die hier wordt bedoeld is de krab die door Hydra naar Heracles wordt gestuurd om hem te doden. In de astrologie wordt het sterrenbeeld geassocieerd met het teken Cancer (21 juni – 22 juli) en het element water (samen met Scorpius en Pisces). In de zeventiger jaren hebben astrologen geprobeerd om het sterrenbeeld een andere naam te geven omdat het naar hun idee te zeer met de ziekte kanker werd geassocieerd.

In het sterrenbeeld komen verschillende deep sky objecten voor waaronder de beroemde open sterrenhoop Praesepe – Messier 44 en de open sterrenhoop Messier 67. Er zijn tenminste twee sterren met een bekende planeet.

De Delta Cancriden zijn de enige meteorenzwerm die zijn radiant in het sterrenbeeld heeft liggen.

Cancer maakt samen met Aries, Taurus, Gemini, Leo, Virgo, Libra, Scorpius, Sagittarius, Capricornus, Aquarius en Pisces deel uit van de dierenriemfamilie van sterrenbeelden.

Gegevens Sterrenbeeld

Nederlandse naamLatijnse naamAfkortingGenitief
KreeftCancerCncCancri
 
ZichtbaarheidDecember – Mei (aangegeven zijn de maanden dan het sterrenbeeld om 22 uur boven de horizon staat) voor waarnemers tussen de 90ste en de -60ste breedtegraad
GrootteIn grootte is Cancer het 31ste sterrenbeeld. het sterrenbeeld beslaat een oppervlakte van 506 (°)2 aan de sterrennhemel.
OmgevingHet sterrenbeeld wordt omringd door Lynx, Gemini, Canis Minor, Hydra en Leo
Meteorenzwermende δ-Cancriden

Gegevens sterren

1) Deze namen zijn geautoriseerd door de Internationale Astronomische Unie. Alleen de sterren die een naam hebben zijn opgenomen in het overzicht.

SterNaamBetekenisHelderheid (magnitude)Afstand (lichtjaar)
α CncAcubens 1)Al Zubanah: (noordelijke) schaar van de kreeft4,2517,4
β CncAltarfHet einde van de zuidelijke schaar van de kreeft3,50291,2
γ CncAsellus Borealis1)De noordelijke ezel4,65158,7
δ CncAsellus Australis1)  

Hindi: Pushya. Perzisch: Nasra
Babylonische naam: Arku-Sha-Nangaru-Sha_Shutu

De zuidelijke ezel. Met deze twee sterren worden de ezels aangeduid die Dionysus en Silenus gebruikten toen ze ten strijde trokken3,93136,2
55 CancriCopernicus 1) 5,95 40,3
ζ1 CnCTegmine 1) 4,6781,7
ε CnCMeleph 1)Al Ma᾽laf = de kraam6,29616
HD 73534Gakyid 1) 9,19272
ξ CnCNahn 1) 5,15370
Gliese 3470Kaewkosin 1)12,3396
Cancer - Kreeft - namen van de sterren
Het sterrenbeeld Cancer – Kreeft met de namen van de sterren. Credit: Kuuke’s Sterrenbeelden

Mythologie

De eerste geschreven voorbeelden van het sterrenbeeld Cancer stammen uit het tweede millennium voor Christus waar het sterrenbeeld bij Akkadische astronomen bekend was als de “Zon van het Zuiden”. (Het Akkadische Rijk was een staat in Mesopotamië die tussen 2350 en 2150 voor Christus bestond.) Deze naam had vermoedelijk te maken met het feit dat de zomersolstice in die periode in Cancer plaatsvond. In de Klassieke Oudheid werd Cancer ook wel de “poort der mensen” genoemd omdat men geloofde dat door deze poort geesten op en neer naar de hemel reisden.

Grieks/Romeinse mythologie

De eerste opdracht van Heracles bestond uit het doden van de leeuw van Nemea. Nemea was een vruchtbare vallei in de Peloponnesus, bekend om zijn rode wijn. In de oudheid was het een heilige plaats met een beroemde tempel die aan Zeus was opgedragen. In de vallei woonde ook een leeuw die de straten en de heuvels afstroopte op zoek naar slachtoffers.

Het lukte Heracles om de leeuw te vinden maar omdat de huid van het dier ondoordringbaar was voor ijzer en brons braken zijn pijlen af op de huid van het beest. Ook zijn zwaard boog op de huid van de leeuw.

De enige mogelijkheid om de leeuw te doden was hem in een gevecht te wurgen. De leeuw beet een vinger van Heracles af maar hij delfde tenslotte toch het onderspit. Heracles gebruikte de ondoordringbare huid van de leeuw als mantel en ging zo op weg naar zijn tweede opdracht: het doden van de Lerneaanse Hydra.

In de moerassen van Lernea leefde de Hydra, een gigantisch hondachtig monster met negen koppen (één van de koppen was onsterfelijk), en een dodelijke adem. Met hulp van Athene wist Heracles het hol van de Hydra te vinden en daar ontspon zich een vreemd gevecht: iedere keer als Heracles een kop afhakte verscheen er vanzelf weer een nieuwe. In opdracht van Hydra verscheen er een gigantische krab uit het moeras die Heracles in een voet beet. Heracles doodde meteen de krab en hakte daarna het onsterfelijke hoofd van Hydra af en doodde het eveneens. Hij doopte zijn pijlen in de gal van Hydra: het minste of geringste krasje zou voldoende zijn om zijn vijanden onmiddellijk te doden.

De krab werd aan de hemel geplaatst omdat hij zijn leven opofferde voor zijn meesteres Hydra maar omdat hij zijn opdracht niet goed uitvoerde kwam hij terecht in een deel van de sterrenhemel waar zich geen heldere sterren bevinden.

Cancer op oude sterrenkaarten

Cancer – uit de Uranometria van Johann Bayer uit 1603
Cancer – uit de Atlas Celeste van John Bevis (± 1750)
Cancer – uit de Uranographia van Johannes Hevelius (± 1690)
Cancer - Urania's Mirror
Cancer – uit Urania’s Mirror (± 1825). By Sidney Hall – This image is available from the United States Library of Congress’s Prints and Photographs divisionunder the digital ID ds.00242.This tag does not indicate the copyright status of the attached work. A normal copyright tag is still required. See Commons:Licensing for more information., Public Domain, Link

De sterren van Cancer

Cancer is een zwak sterrenbeeld ten oosten van Tweelingen. De sterren zijn veelal van de vierde magnitude. Ondanks dat het een klein sterrenbeeld is bevat het een mooie sterrenhoop en verschillende mooie dubbelsterren.

Alpha Cancri – α Cancri – Acubens
Alpha Cancri is de op drie na helderste ster in het sterrenbeeld. De ster heeft een visuele helderheid die varieert tussen magnitude 4,20 en 4,27. Het is een meervoudig stersysteem op een afstand van ongeveer 174 lichtjaar van de Zon.

Het is een meervoudig stersysteem waarvan de begeleider een helderheid heeft van magnitude 11. De hoofdster is vermoedelijk ook weer dubbel; de beide sterren zijn 0,1 boogseconde van elkaar gescheiden. Acubens heeft een helderheid van 23 * de helderheid van de Zon. De ster bevindt zich in de buurt van de ecliptica en kan dus soms door de Maan bedekt worden.

De ster wordt soms ook Al Zubannah en Sertan genoemd. De naam Al Zubanah komt van het Arabische az-zubanah en dat betekent “klauwen”. De naam Sertan komt van het Arabische seratan en dat betekent “de krab”.

Beta Cancri – β Cancri – Al Tarf
Beta Cancri is de helderste ster in het sterrenbeeld. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 3,5. Het is een dubbelster die bestaat uit een oranje reus en een begeleider van de 14-de magnitude. Deze begeleider bevindt zich op een afstand van 29 boogseconden. Beta Cancri bevindt zich op een afstand van ongeveer 290 lichtjaar van de Zon.

De traditionele naam “Al Tarf” komt vermoedelijk van het Arabische “at-tarf” en dat betekent “het oog”, of van “at-tarfah” en dat betekent “de blik (van de Leeuw)”.

Delta Cancri – δ Cancri – Asellus
Delta Cancri heeft een visuele helderheid van magnitude 3,9 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 180 lichtjaar. Het is de op één na helderste ster in het sterrenbeeld. De ster is de wegwijzer voor de open sterrenhoop Praesepe (Messier 4).

De ster is ook bekend vanwege de langste traditionele naam. De ster wordt in oude geschriften soms wel “Arkushanangarushashutu” genoemd. In het oude Babylonisch betekent dit “de zuidoostelijke ster van de Krab”.

De gebruikelijke naam van de ster is Asellus Australis, de zuidelijke ezel.

Gamma Cancri – γ Cancri – Asellus Borealis
Gammma Cancri bevindt zich op een afstand van ongeveer 158 lichtjaar van de Zon. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 4,7. De traditionele naam van de ster is Asselus Borealis, “de noordelijke ezel”. De ster bevindt zich in de buurt van de ecliptica en kan dus door de Maan bedekt worden.

De Noordelijke en de Zuidelijke Ezel worden geassocieerd met een oude Griekse mythe. Erastosthenes schreef dat in de oorlog tussen de goden en de Giganten die begon na de oorlog tegen de Titanen de goden Hephaestus, Dionysus en enkele anderen op ezels naar het strijdtoneel reden. De Giganten hadden nog nooit een ezel horen balken en dachten dat het monsters waren en ze vluchtten. Dionysus plaatste later de ezels aan de sterrenhemel om ze te eren.

Zeta Cancri – ζ Cancri – Tegmine
Zeta Cancri bevindt zich op een afstand van ongeveer 83,4 lichtjaar van de Zon. De ster heeft een helderheid van magnitude 4,7.

Het is een meervoudige ster die bestaat uit twee dubbelsterren, Zeta-1 Cancri en Zeta-2 Cancri die 5,06 boogseconden van elkaar staan. Het eerste paar Zeta Cancri A en Zeta Cancri B zijn beiden sterren van spectraalklasse F en ze staan 1 boogseconde van elkaar. Het tweede paar, Zeta Cancri C en Zeta Cancri D bestaat uit een ster van spectraalklasse G en een rode dwerg van magnitude 10. Beide sterren draaien in 17,5 jaar om elkaar heen.

De traditionele naam van de ster, Tegmine, betekent “het schild van de krab”.

In het Chinees betekent Shuǐ Wèi (水位) “Waterpeil” en het verwijst naar een sterrenbeeld bestaande uit Zeta Cancri, 6 Canis Majoris, 11 Canis Majoris en 8 Cancri. Zeta Cancri zelf heet Shuǐ Wèi sì, de vierde ster van het Waterpeil.

Epsilon Cancri – ε Cancri – HD 73731 – Meleph

Epsilon Cancri is een dubbelstersysteem. Het is de helderste ster van de opensterrenhoop Messier M44 – Praesepe. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 6,3 en ligt dus op het randje van wat onder hele goede waarneemomstandigheden met het blote oog haalbaar is. De ster is ongeveer 616 lichtjaar van de Aarde verwijderd.

De hoofdster heeft de aanduiding Epsilon Cancri en de begeleider heet HD 73711. Epsilon Cancri zelf is een spectroscopische dubbelster met componenten Aa en Ab. Epsilon Cancri Aa wordt ook Meleph genoemd. Men vermoedt dat ook HD 73711 een spectroscopische dubbelster is.

In 2016 organiseerde de Internationale Astronomische Unie de Working Group on Star Names (WSGN. Deze werkgroep had als opdracht om eigennamen van sterren te catalogiseren en standaardiseren. De werkgroep besloot dat individuele sterren een naam konden krijgen maar complete dubbelstersystemen niet. Op 5 september 2017 kreeg Espilon Cancri Aa officieel de naam Meleph.

De naam Meleph komt van het Arabische Al Ma᾽laf, en dat betekent de kraam of de stal.

Lambda Cancri – λ Cancri
Lambda Cancri heeft een helderheid van magnitude 5,9 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 419 lichtjaar van de Zon.

Xi Cancri – ξ Cancri – Nahn
Xi Cancri bevindt zich op en afstand van 381 lichtjaar. Het is een spectroscopische dubbelster bestaande uit een ster van spectraalklasse G die een helderheid heeft van magnitude 5,2 en een begeleider die op slechts 0,1 boogseconde afstand staat. De sterren draaien met een periode van 4,66 jaar om een gemeenschappelijk zwaartepunt.

Xi Cancri is een spectroscopische dubbelster die een visuele helderheid heeft van magnitude 5,15. De ster is dus net met het blote oog zichtbaar. De ster is ongeveer 370 lichtjaar van de Aarde verwijderd.

De twee componenten worden formeel aangeduid als Xi Cancri A (ook wel Nahn) en Xi Cancri B. De begeleider Xi Cancri A heeft een visuele helderheid van magnitude 5,7 en de begeleider Xi Cancri B heeft een visuele helderheid van magnitude 6,2

Xi Cancri vormde samen met Lambda Leonis (Alterf) het Perzische Nahn oftewel “de Neus” en het Koptische “Piatos – het Oog”. In een technisch memorandum van de NASA uit 1971 kreeg de ster de naam Nahn. In 2016 organiseerde de Internationale Astronomische Unie een Working Group on Star Names (WGSN) en deze werkgroep nam op 1 juni 2018 de naam “Nahn” officieel over voor de component Xi Cancri A.

Phi Cancri – φ Cancri
φ Cancri is een dubbelster bestaande uit twee identieke witte sterren van magnitude 5,5 respectievelijk 6.

Iota Cancri – ι Cancri
ι Cancri is een wijde dubbelster (magnitude 4,5 en 6,5) met een mooi kleurcontrast: de sterren zijn geel en blauw.

Kappa Cancri – κ Cancri
κ Cancri is een alpha-CV variabele: met een periode van 5 dagen varieert de helderheid tussen magnitude 5,22 en 5,27.

alpha-Canum Venaticorum sterren zijn roterende variabelen die een typisch klein verschil in helderheidsverandering laten zien. Het zijn gewoonlijk sterren van klasse A maar merkwaardig genoeg vertonen ze een opvallende afwezigheid van bepaalde zware metalen in hun spectrum.

R Cancri
R Cancri is een Mira-veranderlijke met een periode van 362 dagen. De helderheid varieert tussen 6,1 en 11,8. In de eerste week van oktober 2000 wordt een maximum verwacht.

HD 73534 – Gakyid
In het kader van het 100-jarig bestaan van de Internationale Astronomie Unie in 2019 mocht ieder land een ster met bijbehorende exoplaneet een naam geven. Ieder land kreeg een ster die vanuit het betreffende land is te zien. Bhutan kreeg de ster HD 73534 toegewezen.

Bhutan gaf de ster de naam Gakyid. Gakyid betekent Geluk. Bruto Nationaal Geluk is de ontwikkelingsfilosofie bedacht en gevolgd in Bhutan en is een van Bhutan’s bijdragen aan de wereld.

HD 73534 is een ster van spectraalklasse G die ongeveer 272 lichtjaar van ons is verwijderd. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 9,19 en is dus niet met het blote oog zichtbaar. Gakyid heeft een massa van 1,29 zonsmassa en een straal van 2,65 * de straal van de Zon.

De exoplaneet HD 73534 kreeg van Bhutan de naam Drukyul. Drukyul (land van de donderdraak) is de inheemse naam voor Bhutan, het land dat met de filosofie van Bruto Nationaal Geluk kwam.

Drukyul werd op 12 augustus 2009 met behulp van de radiale snelheidsmethode vanaf de Keck sterrenwacht op Hawaii ontdekt. De planeet heeft een massa van ± 1,07 * de massa van Jupiter. De omlooptijd bedraagt ± 1770 dagen (4,9 jaar) en de baanexcentriciteit is 0,074.

Gliese 3470 – Kaewkosin

De ster Gliese 3470 heeft een visuele helderheid van magnitude 12,33. De ster heeft een massa van 0,539 zonsmassa en een straal van 0,547 * de Zon. Gliese 4370 is ongeveer 96 lichtjaar van de Aarde verwijderd. Het is een rode dwerg van spectraalklasse M2.0V die erg actief is. De ster heeft een geschatte oppervlaktetemperatuur van 3600 Kelvin.

Er bevindt zich minimaal één exoplaneet in het systeem. Gliese 3470 b werd in 2012 gevonden met behulp van de radiale snelheidsmethode. De planeet draait op een gemiddelde afstand van 0,031 AE om zijn ster heen en heeft daar 3,337 dagen voor nodig. De straal van de planeet is berekend op 4,19 * de Aarde en de massa op 12,57 * de Aarde. de inclinatie van de baan bedraagt 88,88° en de excentriciteit 0,114.

In juli 2020 rapporteerde een groep amateurastronomen een nieuwe kandidaat exoplaneet, Gliese 3470 c. Als deze planeet wordt bevestigd dan is het de tweede door amateurastronomen gevonden exoplaneet.

In het kader van de NameExoWorlds 2022 van de IAU werden de ster en de exoplaneet toegevoegd aan een lijst van 20 systemen die tijdens het derde NameExoWorld-project een maan kregen. Deze 20 systemen behoren tot de eerste exoplaneetsystemen die door de James Webb Space Telescope bestudeerd zullen worden.

Gliese 3470 kreeg de naam Kaewkosin. Kaewkosin (แก้วโกสินทร์) verwijst naar de kristallen van de hindoeïstische godheid Indra in de Thaise taal, verwijzend naar het oude geloof dat de sterren edelstenen waren.

De exoplaneet Gliese 3470 b kreeg de naam Phailinsiam. Phailinsiam (ไพลินสยาม) is de Thaise term voor de blauwe “Siamese Sapphire”, verwijzend naar de detectie van Rayleigh-verstrooiing in de atmosfeer van de planeet – suggestief voor een blauwe lucht.

55 Cancri – Copernicus en zijn planeten

Zoekkaart voor 55 Cancri

In 2004 ontdekte een team van astronomen een planeet rond de ster 55 Cancri. Deze ster lijkt op onze zon. De planeet werd 55 Cancri e gedoopt. De ster bevindt zich op een afstand van 40 lichtjaar van de Aarde. Er zijn momenteel 5 planeten bekend bij deze ster die van buiten naar binnen d,f,c,b en e worden genoemd. De eerste vier planeten zijn waarschijnlijk grote gasplaneten zonder vast oppervlak. Van planeet e was de aard tot nu toe onbekend.

In 2010 ontdekten twee Amerikaanse astronomen dat de omlooptijd van planeet “e” waarschijnlijk kleiner is dan eerder werd aangenomen. Als dat klopte betekende dit dat de kans dat de planeet zich, gezien vanaf de Aarde, voorlangs de ster beweegt groter dan 33% zou zijn. Deze beweging noemen we overigens een transitie: we kunnen die in ons eigen zonnestelsel af en toe waarnemen bij de planeten Mercurius en Venus.
Bij een transitie zou de helderheid van de ster 55 Cancri moeten afnemen hetgeen met een zeer gevoelige telescoop in de ruimte waar te nemen zou zijn.

Met behulp van de Canadese MOST-telescoop die zich in een baan om de Aarde bevindt, werd een waarneemprogramma gestart. De MOST-telescoop wordt soms wel de kleine Hubble genoemd. De telescoop is zo groot als een flinke koffer en is uitgerust met een 15 cm spiegel en zeer gevoelige CCD-detectoren. De telescoop is niet ontworpen om planeten bij andere sterren te zoeken maar kan wel transities waarnemen.

Met behulp van de MOST werden inderdaad smalle dipjes in de helderheid van 55 Cancri waargenomen tijdens het passeren van planeet “e”. Uit de waarnemingen werd een periode van 17 uur en 41 minuten vastgesteld. De helderheid van de ster neemt tijdens een passage af met 1/50-ste procent. Hieruit kan een straal van ongeveer 21.000 kilometer worden berekend. Dit is slechts 60% groter dan de Aarde.

De massa van 55 Cancri e bedraagt acht maal die van de Aarde. Hier valt uit te berekenen dat de dichtheid dus twee keer zo groot moet zijn. Bijna zo groot als lood. De zwaartekracht aan het oppervlak bedraagt drie keer die van de Aarde. Gezien de korte omlooptijd moet de planeet zich erg dicht bij zijn ster bevinden. De oppervlaktetemperatuur zou wel eens rond de 2700° Celsius kunnen liggen. Veel en veel te hoog om leven te ondersteunen. Echter gezien de grote aantrekkingskracht zou er wel een atmosfeer kunnen zijn. Met zeer gevoelige technieken zou de aanwezigheid van de atmosfeer aangetoond kunnen worden tijdens een passage voorlangs de ster.

Vergelijking tussen 55 Cancri en de Aarde

De planeten bij 55 Cancri zijn niet zichtbaar in een telescoop. De ster 55 Cancri echter is al te zien in een verrekijker of, onder goede weersomstandigheden en donkere hemel met het blote oog. 55 Cancri heeft een helderheid van magnitude 6 en bevindt zich 1.5° ten oosten van de bekende dubbelster iota Cancri.

Neem zelf eens de moeite om de ster op te zoeken. Besef dan dat je naar een ster kijkt die tenminste vijf planeten heeft en waarvan er eentje slechts een beetje groter is dan onze eigen Aarde.

De hoge resolutie zoekkaart kan ook als pdf-bestand gedownload worden.

55 Cancri is de naamgeving volgens Flamsteed. Maar de ster draagt ook de Bayer aanduiding ρ¹ Cancri (Rho1 Cancri). De twee componenten worden A en B genoemd maar A zelf wordt vaak als 55 Cancri aangeduid. De eerste planeet die bij de ster werd ontdekt kreeg de aanduiding HR 3522b maar de planeet is beter bekend als 55 Cancri b. Zouden de regels voor de naamgeving van objecten in dubbelstersystemen gevolgd worden dan zou de correcte aanduiding 55 Cancri Ab zijn. Deze meer formele vorm wordt af en toe gebruikt om verwarring met de tweed ester 55 Cancri B te voorkomen. De andere planeten die zijn ontdekt worden in volgorde van ontdekking 55 Cancri c, d, e en f genoemd.

In 2014 startte de Internationale Astronomische Unie een project om bepaalde exoplaneten en hun sterren een eigennaam te geven. Tijdens dit proces kon het publiek met voorstellen komen en op de uiteindelijke namen stemmen. In december 2015 maakte de IAU bekend dat de ster 55 Cancri A “Copernicus” gaat heten en de planeten werden Galileo (55 Cancri b), Brahe (55 Cancri c), Lipperhey (55 Cancri d), Janssen (55 Cancri e) en Harriot (55 Cancri f) genoemd

Deze winnende namen werden door de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Weer- en Sterrenkunde voorgesteld. Ze eren er de astronomen Nicolas Copernicus, Galileo Galilei, Tycho Brahe en Thomas Harriot en de telescoopmakers Hans Lipperhey en Zacharias Janssen mee.

In 2016 stelde de IAU de Working Group on Star Names (WGSN) samen. Deze werkgroep kreeg als opdracht om eigennamen van sterren te catalogiseren en te standaardiseren. In de eerste uitgave van juli 2016 werden de eigennaam van 55 Cancri en de namen van de exoplaneten bekrachtigd door de werkgroep.

Exoplaneet
(in volgorde ster)
Massa
(Jupiter)
Gemiddelde afstand
(AE)
Omlooptijd
(dagen)
Baanexcentriciteit
e (Janssen)7,990,0150,740,05
b (Galileo)0,8250,1114,70,010
c (Brahe)≥0,170,2444,40,005
f (Harriot)≥0,160,78259,80,30
d (Lipperhey)≥3,825,7451690,014

De Deep Sky objecten in Cancer

Cancer heeft twee Messier objecten: M44 en M67.

Messier 44

messier 44 in Cancer
Messier 44 in Cancer. Door Giuseppe Donatiello from Oria (Brindisi), Italy – Messier 44 2018, CC0, Koppeling

Andere benamingen: M44, NGC 2632, Bijenkorf cluster, Praesepe
Type Object: open sterrenhoop
Afstand: 577 lichtjaar
Visuele helderheid: 3.7
Schijnbare grootte: 95 boogminuten

De overlevering vertelt ons dat deze groep sterren een aankomende storm voorspelde als je ze niet meer kon zien in een verder heldere nacht. Dat is natuurlijk uit de tijd dat de enige lichtvervuiling het kaarslicht van de buren was maar het is wél zo dat M44 met het blote oog zichtbaar is zelfs als er sprake is van enige lichtvervuiling. Hipparchus noemde noemde de open sterrenhoop de “Kleine Wolk” maar het duurde tot in de zeventiende eeuw eer men precies wist wat M44 was. De Griekse astronoom Ptolemeus omschreef de sterrenhoop als een nevelachtige massa in de borst van Cancer. Galileo Galilei was de eerste die in 1629 met behulp van en telescoop de sterrenhoop bekeek. In 1769 voegde Charles Messier de open sterrenhoop als nummer 44 toe aan zijn catalogus.

Messier 44 bevindt zich op een afstand van ongeveer 577 lichtjaar van de Aarde. Het is één van de meest nabije en grootste open sterrenhopen. Messier 44 heeft een geschatte leeftijd van 600 miljoen jaar en een visuele helderheid van magnitude 3,7

Messier 44 bevat minstens 1000 sterren waarvan ongeveer 63% rode dwergen zijn en ongeveer 30% sterren zoals onze Zon. De helderste sterren hebben een blauw-witte kleur en ze hebben helderheden tussen magnitude 6 en 6,5.

M44 is de dichtstbijzijnde open sterrenhoop en bevat een veel grotere populatie sterren dan andere nabije open sterrenhopen. Tijdens een heldere nacht lijkt M44 op een wolkje aan de hemel. Ptolemeus noemde het de “nevelige massa in het hart van de Kreeft”. Het was één van de eerste objecten die Galileo met zijn telescoop bestudeerde.

M44 herbergt verschillende rode reuzen en witte dwergen. Bovendien komen er verschillende veranderlijke sterren in voor zoals TX Cancri, een eclipserende dubbelster en een aantal Delta Scuti-veranderlijke sterren met een helderheid tussen magnitude 7 – 8. Er komen sterren voor die op onze zon lijken. Het spannende is dat er rond verschillende van deze sterren stofschijven zijn ontdekt waar mogelijk planeetvorming plaatsvindt!

M44 is onder een beetje donkere omstandigheden redelijk gemakkelijk te vinden omdat hij met het blote oog zichtbaar is. Cancer lijkt op een omgekeerde Y. M44 staat vlak boven het punt waar de twee benen van de Y bij elkaar komen. Nu kan niet iedereen onder donkere omstandigheden waarnemen. Zoek de sterren Pollux en Procyon en vorm een denkbeeldige driehoek: M44 is het derde punt van deze driehoek.

Omdat M44 zich vlak bij de ecliptica begint komen er veel planeten in de buurt en trekt de Maan wel eens voorlangs de open sterrenhoop. Gezien door een telescoop altijd een spectaculair gezicht!

Deze dichtbij staande open sterrenhoop was in de oudheid al bekend en speelt een rol in verschillende oude verhalen. Aratos noemde M44 in 260 voor Christus de “Kleine Mist”, Hipparchus nam M44 in 130 voor Christus op in zijn catalogus onder de naam “Kleine Wolk” of Wolkige Ster”. Ptolemeus noemde M44 als één van de zeven nevels in zijn beroemde Almagest. Johann Bayer noemde rond 1600 M44 als “Nubilum”. In 1609 bekeek Galileo M44, hij noteerde: de vele genoemd Praesepe bestaat niet uit één ster maar uit meer dan 40 sterren. In 1611 werd de nevel door Peiresc (de ontdekker van de Orion-nevel) opgelost in 15 sterren en als nummer 291 toegevoegd aan de catalogus van Hevelius. De Chéseaux nummerde de open sterrenhoop als nummer 11 en Bode als nummer 20. Messier nam Praesepe op 4 maart 1769 als M44 op in zijn catalogus.

Caroline Herschel noteerde alleen maar dat ze Praesepe had waargenomen en John Herschel gaf M44 zijn NGC-nummer.

Vanwege de nevelachtige verschijning van de open sterrenhoop dachten de Japanners dat het een klont zielen was. De aanblik maakte hen bang. In het Japans heet de cluster seki shiki: geesten van op elkaar gestapelde lijken.

Messier 67

Messier 67 in Cancer
Messier 67 in Cancer. Publiek domein, Koppeling

Andere benamingen: M67, NGC 2682
Type object: Open sterrenhoop
Afstand: 2700 lichtjaar
Visuele helderheid: 6.1
Schijnbare grootte: 30 boogminuten

M67 is relatief eenvoudig te vinden m.b.v. Een verrekijker of een kleine telescoop. Zoek de Y-vorm op van het sterrenbeeld Kreeft, deze staat op zijn kop! Volg de ster die het uiteinde van de meest oostelijke poot van de Y vormt. M66 staat ongeveer een vingerbreedte ten westen van deze ster.

M67 heeft een geschatte leeftijd van ongeveer 3,2 miljard jaar en is daarmee het oudste Messier-object maar ook één van de oudste sterrenhopen die we kennen. De sterrenhoop bevat ongeveer 500 sterren waarvan er ongeveer 100 zijn die lijken op onze zon. Deze sterrenhoop bevat geen hoofdreekssterren die blauwer zijn dan spectraaltype F omdat de heldere van die leeftijd allang de hoofdreeks hebben verlaten. In de sterrenhoop komen ongeveer 150 witte dwergen voor.

Omdat M67 een hele oude sterrenhoop is, is het een ideaal object om sterevolutie te bestuderen en bestaande modellen over sterevolutie te toetsen.

Johann Bode schrijft de ontdekking van deze sterrenhoop toe aan Johan Koehler. Koehler zou de open sterrenhoop al voor 1779 hebben gezien maar zijn telescoop was dermate zwak dat hij er geen sterrenhoop in zag maar een zwakke nevel in de buurt van alpha Cancri.

Onafhankelijk van anderen ontdekte Charles Messier de sterrenhoop op 6 april 1789. Met zijn telescoop kon hij de nevel in afzonderlijke sterren oplossen. Ook Caroline en William Herschel bestuderen de sterrenhoop verschillende keren. Hun zoon John nam M67 op in zijn catalogus.

IAU-kaart van het sterrenbeeld Cancer – Kreeft
IAU-kaart van het sterrenbeeld Cancer – Kreeft
IAU-kaart van het sterrenbeeld Cancer – Kreeft

Download de kaart van het sterrenbeeld Cancer – Kreeft.

NGC 2535 en NGC 2536

NGC 2535 en NGC 2536 in Cancer
NGC 2535 (boven) en NGC 2536 (beneden) in Cancer. Door M. Hancock (East Tennessee State University)B. J. Smith (East Tennessee State University)C. Struck (Iowa State University)M. L. Giroux (East Tennessee State University)P. N. Appleton (Spitzer Science Center)V. Charmandaris (University of Crete)W. T. Reach (Spitzer Science Center) – http://gallery.spitzer.caltech.edu/Imagegallery/image.php?image_name=sig07-002, Publiek domein, Koppeling

NGC 2535 en NGC 2536 zijn twee botsende sterrenstelsels. NGC 2535 is een spiraalstelsel met en visuele helderheid van magnitude 16,9, NGC 2536 is een balkspiraalstelsel met een visuele helderheid van magnitude 14,6.

NGC 2535 en NGC 2536 werden op 22 januari 1877 ontdekt door de Franse astronoom Édouard Jean-Marie Stephan.

NGC 2608 – Arp 12

NGC 2608 in Cancer
NGC 2608 in Cancer. Door Sloan Digital Sky Survey – http://skyserver.sdss.org/dr14/SkyServerWS/ImgCutout/getjpeg?TaskName=Skyserver.Chart.Image&ra=128.8222097404772&dec=+28.4734023755302&scale=0.3&width=800&height=800&opt=&query=, CC BY 4.0, Koppeling

NGC 2608 is een balkspiraalstelsel met een visuele helderheid van 13,0. Het stelsel heeft een doorsnede van 62.000 lichtjaar. NGGC 2608 wordt beschouwd als een schoolvoorbeeld van hoe een goed ontwikkeld balkspiraalstelsel er uit moet zien. NGC 2608 bevindt zich op een afstand van ongeveer 93 miljoen lichtjaar.

In december 1920 werd supernova SN 1920A waargenomen en in mei 2001 was het de beurt aan supernova SN 2001bg.

NGC 2608 werd op 12 maart 1785 ontdekt door William Herschel.

NGC 2775 – Caldwell 48

NGC 2775 in Cancer
NGC 2775 in Cancer. Door Credit Line and Copyright Adam Block/Mount Lemmon SkyCenter/University of Arizona – http://www.caelumobservatory.com/gallery/n2775.shtml, CC BY-SA 3.0 us, Koppeling

NGC 2775 is een spiraalstelsel op een afstand van 55,5 miljoen lichtjaar van de Zon. Het stelsel heeft een visuele helderheid van magnitude 11,0. Er komen nog actieve HII-gebieden in de spiraalarmen voor die duiden op recente stervorming. NGC 2775 werd op 19 december 1783 ontdekt door William Herschel.

Eerste publicatie: 17 juli 2009
Laatste keer bewerkt op: 10 juni 2023