Dwergplaneten

De dwergplaneet en plutoïde Makemake

De dwergplaneet Makemake
Makemake gefotografeerd door de Hubble telescoop (credit: NASA/Mike Brown)

In 2003 ontdekken Mike Brown en zijn collega’s een object dat nu bekend is als Eris. Het leidde tot totaal nieuwe zienswijzen over de buitenste delen van het zonnestelsel en over planeten. Sinds die tijd zijn er meer objecten ontdekt waaronder Haumea, Orcus en Salacia in 2004 en Makemake in 2005. Makemake is de vierde dwergplaneet en de derde plutoïde die door de IAU wordt erkend.

Ontdekking en naamgeving

Makemake werd op 31 maar 2005 ontdekt vanaf de Mount Palomar sterrenwacht door een team van astronomen onder leiding van Mike Brown, Chad Trujillo en David Rainowitz. De ontdekking werd op 29 juli 2005 publiekelijk bekend gemaakt en viel heel toevallig samen met de aankondiging van de ontdekking van Eris. Brown en zijn team hadden eigenlijk nog willen wachten met de aankondiging omdat ze nog aanvullende waarnemingen wilden doen maar ze moesten wel omdat een ander team uit Spanje op 27 juli de ontdekking van Haumea aankondigden.

Makemake kreeg bij de bekendmaking de tijdelijke aanduiding 2005 FY9 maar voorheen had het projectteam de bijnaam “paashaas” gebruikt omdat het object omstreeks de Pasen is ontdekt. In juli 2008 werd door de IAU de definitieve naam Makemake goedgekeurd.

Om de link met Pasen te behouden kreeg het object een naam uit de mythologie van de Rapa Nui, dit zijn de oorspronkelijke bewoners van Paaseiland, en Makemake is hun oppergod. Makemake was de oppergod in de Tangata manu, de man-vogel-cultuur. Hij werd aanbeden in de vorm van zeevogels die zijn reïncarnatie zijn. Zijn materiële symbool was een man met het hoofd van een vogel. Op 19 juli 2008 werd Makemake de status van dwergplaneet toegekend door de Internationale Astronomische Unie. Mark Brown, één van de ontdekkers van Makemake moest denken aan het eiland Rapa Nui. Hij verdiepte zich in de mythologie van de Rapa Nui en hij ontdekte de oppergod Makemake, de schepper van de mensheid, god van de vruchtbaarheid. Vruchtbaarheidsgoden spelen een belangrijke rol in zijn leven: want Eris, Makemake en Haumea zijn allemaal ontdekt toen zijn vrouw zwanger was van hun dochter.

Massa, grootte en baan

Brown en zijn team voerden infrarood waarnemingen uit met de Spitzer telescoop en de Herschel telescoop en daaruit werd een diameter van 1360 tot 1480 kilometer berekend. Aan vullende waarnemingen, tijdens een sterbedekking in 2011 leverden een grootte op van 1502 ± 45 * 1430 ± 9 kilometer op.

Schattingen over de massa leveren een gewicht op van 4 * 1021 kg en dat komt overeen met 0,00067 Aardmassa. Hiermee is Makemake in massa het derde Trans-Neptuniaanse Object (TNO) – kleiner dan Eris en Pluto en slechts een beetje groter dan Haumea.

De baan van Makemake is licht excentrisch (0,159). Het perihelium bevindt zich op 38,590 A.E. (5,76 miljard kilometer) van de Zon en het aphelium bevindt zich op 52,840 A.E. (7,94 miljard kilometer) van de Zon. Makemake heeft 309,09 jaren nog voor een ronde om de Zon. De dwergplaneet draait in 7,77 uren om zijn as. Dit betekent dat een enkele dag op Makemake minder dan 8 uur duurt en een heel jaar 112.897 dagen.

Makemake is een klassiek Kuipergordel object; de baan bevindt zich ver genoeg weg van Neptunus om gedurende miljarden jaren stabiel te kunnen zijn. De baan van Makemake wordt niet beïnvloed door die van Neptunus. Vergeleken met andere Kuipergordel objecten heeft de baan van Makemake een grote inclinatie.

Samenstelling en oppervlakte

Makemake heeft een geschatte dichtheid van 1,4-3,2 g/cm3. Men neemt aan dat de dwergplaneet een rotsachtige kern heeft die wordt omgeven door een mantel die voornamelijk uit ijs bestaat. Net zoals Pluto en Eris bestaat het oppervlak voornamelijk uit bevroren methaan en ethaan. Ofschoon er sporen van stikstof-ijs zijn aangetroffen zijn die minder sterk als op Pluto of Triton.

Makemake is onderzocht met behulp van de William Herschel telescoop en de Telescopio Nazionale Galileo. Deze waarnemingen hebben aangetoond dat het oppervlak van Makemake erg helder is. Het albedo bedraagt 0,81 en komt daarmee in de buurt van het albedo van Pluto.

Makemake heeft een roodachtige kleur en men gaat er van uit dat dit wordt veroorzaakt door een hoge concentratie van tholines in het ijs aan het oppervlak van de dwergplaneet. Dit is in lijn met de aanwezigheid van methaanijs. Methaanijs wordt, onder invloed van de kosmische straling, omgezet in tholines en die zijn rood van kleur.

Atmosfeer

In 2011 bedekte Makemake een ster van magnitude 18. Men zag toen dat het licht abrupt werd afgebroken. Hieruit is af te leiden dat er geen duidelijke atmosfeer is op Makemake echter het voorkomen van methaan en mogelijk stikstof suggereert dat er wellicht een heel ijle atmosfeer is gedurende de periode dat de dwergplaneet zich in of nabij het perihelium bevindt.

Tijdens de dichtste nadering tot de Zon kunnen stikstof en andere ijssoorten sublimeren en zo een hele ijle atmosfeer vormen die bestaat uit stikstof en koolwaterstoffen. Het voorkomen van een dergelijke atmosfeer kan ook verklaren waarom er weinig stikstof aanwezig is want die kan in de loop van de tijd zijn verdwenen via de atmosfeer.

Verkenning

Er zijn op dit moment geen ruimtemissies gepland naar de Kuipergordel om daar o.a. Makemake te gaan verkennen. Zou je een verkenner naar Makemake willen sturen dan zou je die op 21 augustus 2024 of 24 augustus 2036 moeten lanceren om de kortste reistijd van 16 jaar te bewerkstelligen. Je maakt dan ook nog eens gebruik van de zwaartekracht van Jupiter om de verkenner te versnellen. Iedere andere gelegenheid zal zorgen voor een veel langere reistijd.

Makemake is de vierde erkende dwergplaneet in het zonnestelsel en de derde Plutoïde. In de komende jaren verwachten astronomen nog meer van dergelijke objecten te vinden in het gebied voorbij Neptunus. Zou er ooit een ruimtemissie naar dit gebied gemaakt gaan worden dan staat wel vast dat er nog meer objecten van deze grootte gevonden worden.

Makemake in cijfers

Makemake in cijfers

Ontdekt door M. Brown, C. Trujillo, D, Rabinowitz
Datum ontdekking 31 maart 2005
Gemiddelde afstand tot de Zon 6.783.345.606 km
Perihelium 5.671.928.586 km
Aphelium 7.897.762.625 km
Jaar 309.9 Aardse jaren
Omtrek baan 42.333.519.173 km
Gemiddelde baansnelheid 15.816 km/u
Baan excentriciteit 0.163844964
Baan inclinatie 29.00°
Gemiddelde straal 710 ± 30 km
Omtrek aan de evenaar
Volume
Massa 4 * 1021 kg
0.00067 Aardmasa
Dichtheid 1,4-3,2 g/cm3
Oppervlakte
Zwaartekracht aan de oppervlakte
Ontsnappingssnelheid
Lengte van de dag 7.77 Aardse uren
Temperatuur (gemiddeld)

Eerste publicatie: 24 augustus 2015
Laatste keer bewerkt op: 3 oktober 2017