vrijdag, december 6, 2024
ster van de week

Sirius – de helderste ster aan de nachtelijke hemel

Zoekkaart voor Sirius in de Grote Hond
Wegwijzer voor het vinden van Sirius uitgaande van de gordelsterren van Orion

Sirius is de helderste ster die we vanaf de Aarde kunnen zien. De ster bevindt zich in het sterrenbeeld Canis Major – Grote Hond. Sirius wordt soms ook wel de Hondsster genoemd.

Op zoek naar Sirius

Sirius is voor de meeste mensen op het noordelijk halfrond in de wintermaanden tot aan de lente zichtbaar ’s avonds in het zuidoosten, zuiden of zuidwesten. De maand februari is een prima maand om de ster te kunnen zien maar ook aan het einde van de zomer is het leuk om de heldere ster voor zonsopkomst boven de horizon op te zien komen. Sirius is altijd gemakkelijk te herkennen omdat het de helderste ster is die we kunnen zien.

Sirius heeft een witte tot blauwwitte kleur maar de ster flikkert soms met alle kleuren van de regenboog en wordt daarom ook wel als regenboogster aangeduid. De helderheid, de kleurveranderingen en het flikkeren van de ster leiden soms wel tot UF-meldingen. Deze veranderingen hebben echter helemaal niks te maken met Sirius zelf. Ze worden veroorzaakt als een heldere ster als Sirius door de deken van de atmosfeer van de Aarde schijnt. Vanuit onze breedtegraden staat Sirius vaak laag aan de horizon waardoor het licht een lange weg door de atmosfeer moet afleggen voor het onze ogen bereikt. Veranderingen in dichtheid en temperatuur van de licht beïnvloeden het licht en veroorzaken het flikkeren en glinsteren als we naar Sirius kijken. Dit gebeurt ook bij andere sterren maar doordat Sirius zo helder is en relatief laag boven de horizon staat valt het bij deze ster veel meer op.

In december komt Sirius in het midden van de avond op in het zuidoosten en halverwege april verdwijnt Sirius in het midden van de avond in het zuidwesten onder de horizon. Zoals al gezegd is Sirius altijd eenvoudig te vinden omdat het de helderste ster aan de sterrenhemel is. Als je bekend bent met het sterrenbeeld Orion dan kan je ook een denkbeeldige lijn trekken door de drie gordelsterren heen naar links toe. Deze lijn wijst naar Sirius die op ongeveer 8 keer de afstand tussen de drie gordelsterren is te vinden.

De geschiedenis en mythologie over Sirius

Sirius is ook bekend als de Hondsster en dat komt omdat het de hoofdster is van het sterrenbeeld Canis Major – Grote Hond. In de zomer wordt soms gesproken over de hondsdagen. Vanaf het noordelijk halfrond gezien bevindt Sirius zich in de zomer achter de Zon. Aan het eind van de zomer is de ster kort voor zonsopkomst in het oosten te zien. Voor de oude astronomen verscheen Sirius weer aan de sterrenhemel tijdens de vaak heetste periode van de zomer. Dit worden daarom wel de hondsdagen genoemd.

Sirius is al sinds de oudheid bekend en de naam betekent zoiets als “gloeiend” en “sprankelend”. De ster werd geassocieerd met de Egyptische god Osiris en andere goden. De oude Egyptenaren merkten op dat Sirius net voor de Zon opkomt net voordat de jaarlijkse overstromingen van de Nijl begonnen en ofschoon deze overstromingen vaak voor dood en vernietigingen leidden brachten ze ook nieuwe grond en nieuw leven. Osiris was de Egyptische god van het leven maar ook van de dood, de vruchtbaarheid en de wedergeboorte van het plantaardige leven langs de oevers van de Nijl.

In India is Sirius ook bekend als Svana, de hond van prins Yudhistira. De prins en zijn vier broers gingen samen met Svana op reis om het hemelse koninkrijk te vinden. Echter de broers staakten een voor een de zoektocht tot alleen Yudhistira en Svana over waren. Na lang zoeken vonden die twee de hemelpoort. De poortwachter, heer Indra verwelkomde Yudhistira maar weigerde Svana de toegang. Yudhistira was ontzet en vertelde heer Indra dat hij zijn goede vriend en trouwe dienaar niet kon achterlaten. Yudhistira vertelde heer Indra dat zijn broers een voor een de zoektocht hadden gestaakt maar dat Svana ervoor had gekozen om Yudhistira te volgen. De prins vertelde heer Indra dat hij de hemel niet zou betreden zonder zijn hond. Dit was precies wat Indra wilde horen en hij verwelkomde zowel de prins als de hond om door de hemelpoort te komen.

Sirius in de wetenschap

De helderheid van sterren wordt uitgedrukt in het magnitudegetal. Hoe kleiner het nummer hoe helderder de ster is. De visuele helderheid van Sirius is magnitude -1,44 en dat is lager dan welke andere ster dan ook. Sirius is bijvoorbeeld 3,5 * helderder dan Arcturus in het sterrenbeeld Boötes – Ossenhoeder. Dit is de op één na helderste ster die we op het noordelijk halfrond kunnen zien. In termen van lichtsterkte en absolute helderheid zijn er helderdere sterren dan Sirius maar die bevinden zich veel verder weg en zijn daarom aan de sterrenhemel veel lichtzwakker. In helderheid wordt Sirius alleen overtroffen door de Zon, maan, Venus, Jupiter, Mars en Mercurius. Alhoewel Sirius meestal helderder is dan de laatste twee.

Na Sirius is Canopus de helderste ster die we kunnen zien samen met de meest nabije ster Alpha Centauri maar die sterren bevinden zich voor bewoners van het noordelijk halfrond té zuidelijk om te kunnen zien.

Sirius bevindt zich op een afstand van 8,6 lichtjaar van de Zon en het is daarmee een van de meest nabije sterren (1 lichtjaar komt overeen met bijna 6 biljoen kilometer). Het is voor ons aan het noordelijk halfrond de meest nabije ster die we met het blote oog kunnen zien. Sirius wordt door astronomen geclassificeerd als een ster van spectraaltype A. Deze sterren zijn veel heter dan de Zon. Sirius heeft een oppervlaktetemperatuur van ongeveer 9500 °C en dat is veel heter dan het oppervlak van de Zon dat ongeveer 5500 °C heet is. Sirius heeft een massa van iets meer dan 2 zonsmassa en een diameter van iets minder dan tweemaal de diameter van de Zon. Sirius zendt 26 * zoveel energie uit dan de Zon. Het is een hoofdreeksster en dat betekent dat de meeste energie door middel van kernfusie wordt geproduceerd door waterstof om te zetten in helium

Sirius heeft een kleine, zwakke begeleider die soms wordt aangeduid als “de puppy”. Die naam suggereert iets jeugdigs maar in werkelijkheid is de begeleider van Sirius een witte dwerg, een oude, dode ster dus. Sirius B is een gloeiende sintel met de grootte van de Aarde die zonder telescoop niet zichtbaar is.

 

Eerste publicatie: 28 februari 2018