Zon

Hoe groot is de Zon?

De grootte van de Zon vergeleken met die van de Aarde en Jupiter

De Zon is het grootste object in ons zonnestelsel maar hoe groot is de Zon in vergelijking met de rest van de sterren in ons melkwegstelsel? De Zon wordt geclassificeerd als middelgroot onder deze honderden miljarden sterren.

Straal, diameter en omtrek

De Zon vergeleken met de ster VY Canis Majoris – deze ster is 2100 keer zo groot als de Zon. Het is de grootste ster die we kennen.

De Zon is een bijna perfecte bol. De equatoriale diameter en de polaire diameter verschillen slechts 10 kilometer van elkaar. De gemiddelde straal bedraagt 696.000 kilometer en dat komt overeen met een diameter van 1,392 miljoen kilometer en dat is 109 keer de diameter van de Aarde. De omtrek van de Zon bedraagt ongeveer 4.370.006 kilometer.

Het is misschien het grootste ding in deze buurt maar de Zon is slechts gemiddeld in vergelijking met andere sterren. Betelgeuze, een rode reus, is ongeveer 700 keer  groter dan de Zon en ongeveer 14.000 keer helderder. Astronomen hebben sterren gevonden met een diameter van meer dan 100 keer de Zon maar ook sterren met slechts 1/10de van de diameter van de Zon. Als de Zon een lege bol zou zijn dan heb je ongeveer 1 miljoen Aardes nodig om die bol op te vullen.

Het is mogelijk dat de Zon nog groter is dan eerder werd aangenomen. Toen astronomen gedetailleerde modellen maakten van zons- en maansverduisteringen om op die manier precies te bepalen waar de schaduw van de Maan zou vallen tijdens een zonsverduistering zou vallen zagen ze aan de hand van foto’s en historische waarnemingen dat die modellen alleen klopten als ze de straal van de Zon met een paar honderd kilometer opschaalden.

Zelfs missies zoals het Solar Dynamics Observatory van de NASA en metingen van de binnenste planeten voorlangs de Zon verfijnen de straal niet zo precies al gewenst.

Het is moeilijker dan je denkt om gewoon een liniaal op deze afbeeldingen te plaatsen om erachter te komen hoe groot de Zon is en SDO heeft niet genoeg precisie om dit vast te stellen. Op dezelfde manier blijken transities van Mercurius en Venus niet zo nauwkeurig te zijn al astronomen zouden willen.

Verschillende artikelen hebben met verschillende methodes resultaten opgeleverd die wel 1500 kilometer van elkaar verschillen. Dat kan een probleem zijn als je van plan bent om langs de randen van een volgende zonsverduistering te gaan waarnemen. Voor de meeste mensen maakt het echter niet uit, het zal niet alles veranderen. Maar hoe dichter je bij de rand van een eclipspad komt hoe meer risico je loopt dat die eclips niet meer volledig zal zijn.

Massa en volume

Het totale volume van de Zon bedraagt 1,4 * 1027 m3. Volgens statistieken van de NASA zouden er ongeveer 1,3 miljoen aardbollen in de Zon passen. De massa van de Zon is 1,989 * 1030 kilogram en dat is ongeveer 330.000 * de massa van de Aarde. De Zon bevat 99,8% van de massa van het hele zonnestelsel. Astronomen omschrijven het zonnestelsel wel eens als “de Zon plus wat puin”.

Maar het gewicht van de Zon is niet constant. In de loop van de tijd heeft de zonnewind deeltjes, en dus massa, weggevoerd van de ster. De Zon verliest elke seconde gemiddeld 1,5 miljoen ton materiaal aan de zonnewind.

Ondertussen wordt in het hart van de ster massa omgezet in energie. De krachtpatser van de ster zet elke seconde meer dan 4 miljoen ton zonnemateriaal om in energie.

In totaal heeft de Zon gedurende zijn 4,5 miljard jaar durende bestaan inmiddels 1014 ton materiaal verloren. Dat is meer dan 100 keer de massa van de Aarde. Hoewel dat veel lijkt is het slechts ongeveer 0,05% van de totale massa van de ster.

Gele dwerg

Dit diagram toont de hoofdreeks van sterren. Het is opgesteld door de astronomen Herzsprung en Russell en wordt daarom wel het HR-diagram genoemd

De Zon is geclassificeerd als een G-type hoofdreeksster, of G-dwergster, of, nog onnauwkeuriger, als een gele dwerg. Eigenlijk is der Zon, net als andere sterren van spectraalklasse G, wit maar lijkt geel door de atmosfeer van de Aarde.

Sterren worden over het algemeen groter naarmate ze ouder worden. Wetenschappers denken dat de Zon over ongeveer 5 miljard jaar alle waterstof in zijn centrum heeft opgebruikt. De Zon zal dan opzwellen tot een rode reus en zich uitbreiden langs de baan van de binnenste planeten, inclusief vermoedelijk de Aarde. Het helium van de Zon zal heet genoeg worden om koolstof te maken en koolstof zal zich met helium combineren om zuurstof te maken. Deze elementen verzamelen zich in het binnenste van de Zon.

Later zal de Zon zijn buitenste lagen afwerpen, een planetaire nevel vormen en een doe kern achterlaten van voornamelijk koolstof en zuurstof. Dit is in de vorm van een zeer dichte en hete witte dwergster die ongeveer zo groot is als de Aarde.

Hoewel de Zon in de meeste opzichten een typische ster is heeft hij één eigenschap die zich onderscheidt van de meeste andere sterren: het is een eenling. De meeste sterren hebben een metgezel, met zelfs een deel die bestaan uit een drievoudig of zelfs viervoudig systeem.

Maar onze Zon is misschien niet altijd een solist geweest. Onderzoek suggereert dat alle sterren zijn begonnen met een metgezel. De metgezel van de Zon kan een brede dubbelster zijn geweest waardoor hij maar liefst 17 keer verder van de Zon was verwijderd dan Neptunus en het gemakkelijker was om te worden verwijderd.

Het idee dat veel sterren worden gevormd met een metgezel is al eerder geopperd maar de vraag is om hoeveel sterren het dan gaat. Op basis van eenvoudige modellen zeggen astronomen dat bijna alle sterren als een dubbelster zijn ontstaan.

Meer over de Zon

Eerste publicatie: 25 november 2012
laatste wijziging: 4 december 2022