De sterrenhemel van januari 2023
Op 4 januari 2023 bereikt de Aarde om 17:17 uur Nederlandse tijd zijn perihelium. Dit is de kleinste afstand tot de Zon. De afstand tussen de Aarde en de Zon bedraagt dan 0,983295578 Astronomische Eenheden en dit komt overeen met 147.098.855 kilometer.
Op 3 januari wordt Mars door de Maan bedekt maar dit is alleen zichtbaar voor waarnemers in zuidelijk Afrika en in het zuidelijke deel van de Indische Oceaan. Ook op 31 januari vindt er een bedekking plaats. Deze is zichtbaar in Centraal Amerika en het zuidwesten van de Verenigde Staten.
In de nacht van 3 op 4 januari vindt het maximum van de meteorenzwerm de Boötiden (beter bekend als de Quadrantiden) plaats. Het is dan net twee dagen voor Volle Maan dus de waarneemomstandigheden zijn niet echt gunstig. De Boötiden zijn een van de sterkere meteorenzwermen van het jaar, ze zijn vergelijkbaar met de Perseïden in augustus en de Geminiden in december maar de piek is erg kort en kan gemakkelijk worden gemist.
Kaart van de actuele sterrenhemel
De positie van de kaart is voor Geleen, de huidige thuisbasis van Kuuke, maar de kaart is ook goed bruikbaar voor andere delen van Nederland.
Gebruik:
- Klik op de datum/tijd om deze te veranderen
- Klik op de coördinaten om een andere locatie te kiezen
- Klik en sleep op de kaart om een ander deel van de sterrenhemel te bekijken
- Klik op de kaart en druk dan op ? op je toetsenbord om een lijst te krijgen met alle commando’s die je m.b.v. het toetsenbord kan uitvoeren
Waarnemen
Maandoverzicht
| Datum | Tijd | Gebeurtenis |
| 1 – 12 januari | De meteorenzwerm der Quadrantiden is actief | |
| 1 januari | 23:48 | Uranus wordt bedekt door de Maan. Dit is alleen in het noorden van Nederland zichtbaar. Andere delen van Nederland moeten het doen met een zeer nauwe samenstand. |
| 3 januari | 20:00 | Mars 1° ten zuiden van de Maan |
| 3 – 4 januari | 04:00 | Maximum der Quadrantiden |
| 4 januari | 01:53 | De Maan staat ongeveer 8° ten noorden van Aldebaran in het sterrenbeeld Stier – Taurus |
| 4 januari | 17:17 | De Aarde staat in zijn perihelium op 0,983295578 Astronomische Eenheden |
| 7 januari | 00:10 | Volle Maan |
| 7 januari | 13:57 | Mercurius in benedenconjunctie. de planeet wisselt nu van de avondhemel naar de ochtendhemel |
| 7 januari | 15:18 | De ster Pollux staat ± 1,9° ten noorden van de Maan. Bekijk dit in de vroege avond als de Zon onder is |
| 8 januari | 10:19 | De Maan in zijn apogeum op 406.458 kilometer van de Aarde |
| 8 januari | 20:02 | De asteroïde 2 Pallas komt in oppositie. De asteroïde heeft een visuele helderheid van magnitude 7,7 |
| 10 januari | 13:17 | Regulus op 4,6° ten zuiden van de Maan. Zoek na zonsondergang de Maan op in het sterrenbeeld Leeuw – Leo |
| 14 januari | 23:37 | Spica op 3,8° ten zuiden van de Maan |
| 15 januari | 03:13 | Laatste Kwartier |
| 18 januari | 11:04 | Antares op 2,1° ten zuiden van de Maan. Bekijk dit in de nanacht voor zonsopkomst |
| 20 januari | 07:50 | Mercurius en de Maan staan op dezelfde hoogte, ± 5°, boven de horizon |
| 21 januari | 21:55 | Nieuwe Maan |
| 22 januari | 21:00 | Saturnus bevindt zich 0,4° ten noorden van Venus. Saturnus is van magnitude 0,8 en Venus is van magnitude -3,9 |
| 23 januari | 18:00 | Saturnus, Venus en de Maan (slechts voor 5% verlicht) staan laag boven de horizon |
| 25 januari | 06:55 | Neptunus op 2,7° ten noorden van de Maan |
| 26 januari | 03:03 | Jupiter 1.8° ten noorden van de Maan. Bekijk de samenstand tussen 19 en 20 uur als het tweetal nog laag boven de horizon zichtbaar is |
| 26 januari | 10:17 | De asteroïde 6 Hebe in oppositie. de asteroïde heeft een helderheid van magnitude 8,8 |
| 28 januari | 16:20 | Eerste Kwartier |
| 29 januari | 01:00 | De Maan staat ongeveer 2° ten zuiden van de Maan. De kleinste afstand is om 05:09 uur als het tweetal al onder is. |
| 30 januari | 06:54 | Mercurius bereikt zijn grootste westelijke elongatie van de Zon op bijna 25°. De planeet heeft een helderheid van magnitude -0,1. Zoek de planeet kort voor zonsopkomst op laag boven de westelijke horizon |
| 31 januari – 20 februari | De α-Centauriden zijn actief. Deze meteorenzwerm is zichtbaar vanaf het zuidelijk halfrond | |
| 31 januari | 05:25 | Mars wordt bedekt door de Maan. Dit is vanuit Nederland niet zichtbaar |
De Maan in januari 2023
| Maanfase | Datum | Tijd | Afstand tot de Aarde (km) |
| Volle Maan | 7 januari 2023 | 00:09:55 | 404.872 |
| Laatste Kwartier | 15 januari 2023 | 03:13:27 | 385.487 |
| Nieuwe Maan | 21 januari 2023 | 21:55:30 | 363.297 |
| Eerste Kwartier | 28 januari 2023 | 16:20:24 | 385.390 |
Zie ook Kuuke’s Maan kalender
Zichtbaarheid van het International Space Station
De volgende link geeft je een tabel voor de zichtbaarheid van het International Space Station (externe link, opent in nieuw venster, NASA-website) voor de komende dagen. De gegeven tijden gelden strikt genomen voor Maastricht.
Ruimtevaartgeschiedenis
- 2 januari 2019 – De Chinese ruimtesonde Chang’e 4 maakt al eerste een zachte landing op de verre zijde van de Maan. De ruimtesonde landde in de buurt van de zuidpool in de Von Karman krater. Deze krater bevindt zich weer in het Aitken bassin.
De planeten in januari 2023
Mercurius
Mercurius is de tweede helft van de maand kort voor zonsopkomst zichtbaar laag in het zuidoosten. Mercurius is op 7 januari in benedenconjunctie met de Zon.
Venus
Venus wordt steeds beter zichtbaar aan de avondhemel. Aan het einde van de maand gaat de planeet pas na de nautische schemering onder.
Mars
Mars is de gehele maand te vinden in het sterrenbeeld Stier – Taurus. Wel neemt de helderheid duidelijk af van magnitude -1,3 naar -0,3 aan het einde van de maanden wordt het planeetschijfje ook weer steeds kleiner. Mars wordt op 3 en 31 januari door de Maan bedekt maar beide bedekkingen zijn niet zichtbaar vanuit Nederland.
Jupiter
Jupiter is voor middernacht te vinden in het westen. De planeet is erg helder (magnitude -2,4) en valt dus goed op. De reuzenplaneet bevindt zich in het sterrenbeeld Vissen – Pisces.
Saturnus
Saturnus is na zonsondergang nog laag in het zuidwesten te vinden. In de tweede helft van de maand verdwijnt de planeet in de avondschemering. Saturnus heeft een helderheid van magnitude 0,8 en bevindt zich in het sterrenbeeld Steenbok – Capricornus.
Uranus
Uranus staat hoog aan de sterrenhemel. We kunnen de planeet in het sterrenbeeld Aries – Ram vinden.
Neptunus
Neptunus is tot enkele uren na zonsondergang in het zuidwesten te vinden. De planeet bevindt zich in het sterrenbeeld Waterman – Aquarius. De planeet heeft een visuele helderheid van magnitude 7,9.
De sterrenhemel in januari 2023
De sterrenhemel boven de noordelijke horizon
Hoog aan de noordelijke hemel zien we het huisvormige sterrenbeeld Cepheus met links er van het W-vormige sterrenbeeld Cassiopeia. Lager boven de horizon de kop van Draco – Draak met, als je een vrije horizon hebt aan te pakken, de heldere ster Deneb van het sterrenbeeld Cygnus – Zwaan.
De sterrenhemel boven de oostelijke horizon
Hoog in het oosten bevindt zich het sterrenbeeld Leo – Leeuw met de heldere ster Regulus. In het noordoosten de Grote Beer – Ursa Major en laag boven de horizon de oranjerode ster Antares van het sterrenbeeld Ossenhoeder – Boötes. Ook de sterrenbeelden Canes Venatici – Jachthonden en Coma Berenice – Haar van Berenice bevinden zich in het oosten.
De sterrenhemel boven de zuidelijke horizon
Hoog boven de horizon het sterrenbeeld Gemini – Tweelingen met de heldere sterren Castor en Pollux. Lager boven de horizon ook nog de twee honden van de sterrenhemel: Canis Major – Grote Hond en Canis Minor – Kleine Hond. Richting zuidwesten het sterrenbeeld Orion. In het zuidoosten is een beetje eenzame heldere ster zichtbaar, dit is Alphard de helderste ster van Hydra – Waterslang.
De sterrenhemel boven de westelijke horizon
In het westen staat het sterrenbeeld Perseus hoog boven de horizon. Als je de boog van Perseus volgt dan kom je uit bij de open sterrenhoop de Pleiaden die deel uitmaakt van het sterrenbeeld Taurus – Stier. Meer naar links staat de rode ster Aldebaran die het oog van de stier vormt. In het noordwesten verdwijnen de sterren van Pegasus langzaamaan onder de horizon.
De sterrenhemel boven je hoofd
Recht boven je hoofd, in het zenit, staan deze maand enkele zwakke sterretjes die samen het sterrenbeeld Lynx vormen. Om de Lynx heen de sterrenbeelden Ursa Major – Grote Beer, Gemini – Tweelingen, Auriga – Voerman en Perseus.
Meteorenzwermen
De Quadrantiden
De Quandrantiden zijn actief van 28 december tot 12 januari. Ze danken hun naam aan het niet meer in gebruik zijnde sterrenbeeld Quadrans Muralis. De radiant van deze meteorenzwerm bevindt zich tegenwoordig in het sterrenbeeld Boötes – Ossenhoeder en de zwerm wordt daarom ook wel de Boötiden genoemd.
Het is een van de actievere zwermen van het jaar en kan goed vergeleken worden met de Perseïden in augustus en de Geminiden in december. De zwerm heeft echter een zeer scherpe piek die slechts ± 6 uur aanhoudt. In 2023 valt deze piek in de nacht van 3 op 4 januari. Bij slecht weer of storend maanlicht kan deze piek dus gemakkelijk worden gemist. het is bijna Volle maan dus die stoort enorm waardoor we slechts de helderste meteoren kunnen zien. De meeste meteoren hebben een geringe helderheid maar de Quadrantiden produceren wel regelmatig heldere vuurballen. het maximum valt dit jaar omstreeks 05:15 uur. De beste tijd om te kijken is dit jaar omstreeks 07:00 uur. De radiant staat dan ongeveer 70° boven de horizon.
De radiant bevindt zich ongeveer halverwege de sterren θ Boötis en τ Herculi maar kan ook worden opgezocht door het midden op te zoeken van de lijn Alkaid ( η UMA), het einde van de staart van de Grote Beer en de kop van het sterrenbeeld Draco – Draak. Vanwege de ligging van de radiant zijn de Quandrantiden vanaf het zuidelijk halfrond slecht zichtbaar.
De Quadrantiden stammen af van de asteroïde 2003 EH1 en dat object is mogelijk identiek aan de komeet C/1490 Y1. Deze komeet werd ongeveer 530 jaar geleden door astronomen in het Verre Oosten (China, Japan, Korea) waargenomen.