De Hyaden – Caldwell 41
De Hyaden zijn de op een na meest nabije open sterrenhoop tot de Aarde en de groep is zo groot dat veel beginnende amateurastronomen niet weten dat het hier gaat om een echte open sterrenhoop. Maar de Hyaden, die de v-vormige kop van het sterrenbeeld Taurus – Stier vormen, zijn een weidse verzameling van jonge, voornamelijk blauwwitte sterren die al met het blote oog zichtbaar zijn en met door een verrekijker bekeken een heel mooi schouwspel geven.
De Hyaden is een heldere, grote open sterrenhoop op een afstand van ongeveer 153 lichtjaar van de Aarde in de richting van het sterrenbeeld Taurus – Stier. Het is de meest nabije open sterrenhoop tot de Zon. De sterrenhoop heeft een schijnbare helderheid van magnitude 0,5 en een schijnbare grootte van 330 boogminuten. De open sterrenhoop heeft de catalogusnummers Caldwell 41, Collinder 50 en Melotte 25.
Door zijn helderheid en nabijheid behoort de Hyaden tot de best bestudeerde open sterrenhopen. De sterrenhoop bevat honderden sterren, een groep licht sferisch van vorm, die een gezamenlijke herkomst, leeftijd, chemische samenstelling en beweging door de ruimte hebben.
De leeftijd van de open sterrenhoop wordt geschat op ongeveer 625 miljoen jaar. Het dichte kerngebied heeft een diameter van 17,6 lichtjaar en de sterrenhoop heeft een getijdenstraal van 33 lichtjaar.
Ongeveer een derde van de sterren van de sterrenhoop bevindt zich buiten de getijdenstraal, in d halo van de sterrenhoop. Deze sterren zijn bevestigde leden van de groep maar men neemt aan dat ze aan het ontsnappen zijn aan de getijdenkrachten van de kern.
Sterren
De sterren in de Hyaden zijn jong maar geëvolueerd. De sterrenhoop heeft erg weinig sterren met een uitzonderlijk hoge of lage massa, de gemiddelde massa bedraagt 2,3 zonsmassa. Dit betekent dat de zwaardere sterren in de sterrenhoop al naar reuzen, subreuzen en witte dwergen zijn geëvolueerd.
Tien sterren hebben een schijnbare helderheid van magnitude 4 of meer. Deze en andere sterren zijn onder hele goede omstandigheden zichtbaar met het blote oog.
Er is bewijs gevonden van massasegregatie in de sterrenhoop. Het centrale gebied (6,5 lichtjaar) bevat alleen sterren met een massa van tenminste 1 zonsmassa. De minder zware sterren zijn voornamelijk te vinden in de halo van de sterrenhoop.
Astronomen hebben 8 witte dwergen gevonden in de kern van de sterrenhoop. Dit zijn stellaire overblijfselen van de zwaardere B-type sterren die het einde van hun evolutiecyclus al hebben bereikt vanwege hun hogere massa (ongeveer 3 zonsmassa).
Er zijn verschillende Hyaden-sterren gevonden die exoplaneten herbergen. Ain – Epsilon Tauri heeft een super-Jupiter die in 2007 werd gevonden. De oranje dwerg HD 285507 heeft een hete Jupiter en de rode dwerg K2-25 heeft een hete Neptunus. In 2024 werd een jonge mini-Neptunus gevonden die om de rode dwerg TOI 4364 draait.
De oranje dwerg K2-136 heeft een systeem van minstens drie planeten die in 2017 werden gevonden. De binnenste planeet is de eerste planeet ter grootte van de Aarde die in een open sterrenhoop is gevonden.
De meeste open sterrenhopen lossen op voordat ze een miljard jaar oud zijn. De Hyadengroep zal naar verwachting de komende paar honderd miljoen jaar leden en massa verliezen, totdat de sterrenhoop is gereduceerd tot ongeveer een dozijn stersystemen. Deze zullen uiteindelijk ook verdwijnen.
Van de honderden sterren in de sterrenhoop zijn r ongeveer 15 onder goede waarneemomstandigheden zichtbaar met het blote oog. Met een verrekijker en kleine telescopen zullen er enkele tientallen leden zichtbaar zijn.
De helderste sterren
De helderste sterren van de Hyaden – Gamma Tauri – Prima Hyadum, Delta1 Tauri – Secunda Hyadum, Epsilon Tauri – Ain en Theta2 Tauri – Chamukuy, vormen samen met Aldebaran een V-vormig asterisme. Dit asterisme omlijnt de kop van de hemelse Stier.
Hoewel Aldebaran in dezelfde gezichtslijn lijkt te liggen bevindt de ster zich veel dichterbij de Aarde – 65,3 lichtjaar – en is het geen lid van de Hyaden. Zowel de reuzenster als de open sterrenhoop kunnen worden gevonden door de lijn van de Gordel van Orion door te trekken naar het noordwesten.
Theta2 Tauri – Chamukuy
Theta2 Tauri is een witte reus van spectraaltype A7 III. Het is de helderste ster van de Hyaden en een Delta Scuti-veranderlijke ster. Als gevolg van pulsaties varieert de helderheid tussen magnitude 3,35 en 3,42.
Theta2 Tauri is ongeveer 157 lichtjaar van de Aarde verwijderd. De ster heeft een massa van 2,86 zonsmassa en een straal van 4,4 keer die van de Zon. De effectieve temperatuur bedraagt 7800 Kelvin en daarmee bedraagt de lichtsterkte 59 keer die van de Zon. Theta2 Tauri draait met een snelheid van 68,4 km/s om zijn as.
Chamukuy heeft een nauwe begeleider. Het is een ster van de 6de magnitude die minstens 2 Astronomische Eenheden van de ster is verwijderd. De twee sterren draaien met een periode van 141 om een gemeenschappelijk zwaartepunt. De begeleider heeft een massa van 2,16 zonsmassa en een straal van 2,7 keer die van de Zon. De oppervlaktetemperatuur bedraagt 7800 Kelvin en de lichtsterkte 21 keer die van de Zon. De begeleider heeft een geprojecteerde rotatiesnelheid van 113 km/s. de leeftijd van de ster wordt geschat op 650 miljoen jaar.
De naam Chamukuy komt uit de Yucateekse Mayataal en betekent “kleine vogel”.
Epsilon Tauri – Ain
Ain – Epsilon Tauri is de op een na helderste ster in de Hyaden. De ster heeft een schijnbare helderheid van magnitude 3,53. Het is een enkelvoudige ster van spectraaltype K0III die 146 lichtjaar van de Aarde is verwijderd.
In 2007 werd er een grote exoplaneet bij de ster gevonden. Deze planeet, Epsilon Tauri b heeft formeel ”Amateru”. Het was de eerste exoplaneet die in een open sterrenhoop werd gevonden.
Ain heeft een massa van 2,46 zonsmassa en een straal van 12,5 keer die van de Zon. De lichtsterkte bedraagt 79,4 keer die van de Zon bij een oppervlaktetemperatuur van 4900 Kelvin. De leeftijd van Ain wordt geschat op ongeveer 600 miljoen jaar. De ster draait met een snelheid van 3 km/s om zijn as, een volledige rotatie duurt daarmee 141,1 dagen.
De ster is traditioneel ook bekend als Oculus Boreus en markeert het noordelijke oog van de Stier. De heldere ster Aldebaran markeert het zuidelijke oog. De naam “Ain” betekent “oog” in het Arabisch.
Gamma Tauri – Prima Hyadum
Gamma Tauri is een gele reus van spectraalklasse G8III. De ster heeft een schijnbare helderheid van magnitude 3,65 en is 154 lichtjaar van de Aarde verwijderd. De ster markeert de punt van de V. de naam betekent “de eerste van de Hyaden” in het Latijn. De leeftijd van Prima Hyadum wordt geschat op 430 – 550 miljoen jaar. De ster maakt mogelijk deel uit van een dubbel of drievoudig stersysteem.
Gamma Tauri heeft een massa van 2,7 zonsmassa en een straal van 13,4 keer die van de Zon. De lichtsterkte bedraagt 85 keer die van de Zon bij een oppervlaktetemperatuur van 4900 Kelvin. Met ene geprojecteerde rotatiesnelheid van 4 km/s heeft de ster ongeveer 243 dagen nodig voor een complete rotatie.
Delta1 Tauri – Gamma Hyadum
Delta1 Tauri is een meervoudig stersysteem op een afstand van 156 lichtjaar van de Aarde. Het systeem heeft een gecombineerde helderheid van magnitude 3,77.
De hoofdcomponent, Delta1 Tauri Aa, is een gele reus van spectraaltype G9.5 III CN).5. de ster heeft een massa van 2,8 zonsmassa en een lichtsterkte van 69 keer die van de Zon. De straal van de ster bedraagt 11,4 keer die van de Zon en de effectieve temperatuur is 5000 Kelvin. De leeftijd van de ster wordt geschat op 620 miljoen jaar.
Secunda Hyadum heeft een spectroscopische begeleider, Delta1 Tauri Ab die een massa van 1,28 zonsmassa heeft. De twee sterren draaien in een gebonden rotatie met een periode van 529,8 dagen om elkaar heen.
Op een afstand van 111,8 boogseconden bevindt zich een derde ster, Delta1 Tauri B. Deze ster heeft een schijnbare helderheid van magnitude 13,2.
Theta1 Tauri
Theta1 Tauri is een gele reus van spectraaltype G9 III Fe-0.5. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 3,84 en is ongeveer 152 lichtjaar van de Aarde verwijderd. Theta1 is jonger dan Theta2, de leeftijd wordt geschat op ongeveer 510 miljoen jaar.
Theta1 Tauri heeft een massa van 2,67 zonsmassa en een straal van 9,42 keer die van de Zon. Met een effectieve temperatuur van 4900 Kelvin bedraagt de lichtsterkte 47.7 keer die van de Zon. De ster draait met een geprojecteerde rotatiesnelheid van 1,4 km/s langzaam om zijn as.
De begeleider, Theta1 Tauri Bb, heeft een massa van 1,3 zonsmassa en is van de 7de magnitude. De twee sterren hebben een baanperiode van 16,26 jaar.
Kappa Tauri
Kappa Tauri is een dubbelster bestaande uit twee sterren van spectraalklasse A. het systeem is 154 lichtjaar van de Aarde verwijderd en heeft een schijnbare helderheid van magnitude 4,2. Beide sterren draaien erg snel om hun as en zijn veel heter en lichtsterker dan de Zon.
Een dubbelstersysteem bestaande uit twee sterren van de 9de magnitude is zichtbaar tussen de twee heldere sterren. De zwakke begeleiders worden Kappa Tauri C en D genoemd. Twee sterren van de 12de magnitude bevinden zich in dezelfde gezichtslijn en worden Kappa Tauri E en F genoemd.
90 Tauri
90 Tauri is een witte hoofdreeksster van spectraalklasse A en een visuele helderheid van magnitude 4,27. De ster is ongeveer 144 lichtjaar van de Aarde verwijderd. De ster heeft een oranje begeleider van spectraaltype K4V met een baanperiode van minstens 84 jaar.
90 Tauri heeft een massa van 2,1 zonsmassa en een straal van 2,8 keer die van de Zon. De ster draait met een snelheid van 89 km/s om zijn as en wordt omringd door een puinschijf.
Upsilon Tauri
Upsilon Tauri is een hoofdreeksster van spectraalklasse A die 154 lichtjaar van de Aarde is verwijderd. De ster heeft een schijnbare helderheid van magnitude 4,28 – 4,31 en is als een Delta Scuti-variabele geclassificeerd. De jonge pulserend ester heeft een massa van 1,55 zonsmassa en een straal van 1,8 keer die van de Zon. Met ene oppervlaktetemperatuur van 7400 Kelvin bedraagt de lichtsterkte 32,5 keer die van de Zon. De leeftijd van Upsilon Tauri wordt geschat op ongeveer 830 miljoen jaar.
Upsilon Tauri draait met een snelheid van 243 km/s extreem snel om zijn as. De ster heeft slechts 0,42 dagen nodig voor een rotatie en als gevolg van die hoge snelheid heeft de ster een afgeplatte vorm.
Delta2 Tauri
Delta2 Tauri is een hoofdreeksster van spectraalklasse A die 161 lichtjaar van de Aarde is verwijderd. De ster heeft een schijnbare helderheid van magnitude 4,80. Het is een röntgenbron wat duidt op een mogelijke begeleider.
De ster heeft een massa van 1,79 zonsmassa en een straal van 1,8 eer die van de Zon. Met een oppervlaktetemperatuur van 7800 Kelvin bedraagt de lichtsterkte 27 keer die van de Zon. De leeftijd van Delta2 Tauri wordt geschat op 450 miljoen jaar.
71 Tauri
Ook 71 Tauri is een snel draaiende Delta Scuti-veranderlijke. Het is een witgele dwerg van spectraalklasse F0 V met een schijnbare helderheid van magnitude 4,48 op een afstand van 146 lichtjaar van de Aarde,
De ster draait met een snelheid van 192 km/s m zijn as en heeft 14,2 dagen nodig om eenmaal om zijn s te draaien. De massa bedraagt 1,94 zonsmassa, de straal is 3,34 keer die van de Zon en de effectieve temperatuur bedraagt 7500 Kelvin. De leeftijd van 71 Tauri wordt geschat op 966 miljoen jaar. De ster is de op een na helderste röntgenbron in de Hyaden.
Wetenswaardigheden
De Hyaden werd in 1654 gecatalogiseerd door de Italiaanse astronoom Giovanni Batista Hodierna en in 1915 door de Britse astronoom Philibert Jacques Melotte. Deze twee astronomen zijn echter niet de ontdekkers. De open sterrenhoop is sinds de Oudheid bekend bij verschillende culturen. Zelfs in de prehistorie was de sterrenhoop al bekend. Anders dan Praesepe in Kreeft en de Pleiaden zijn de Hyaden zijn niet opgenomen in de catalogus van Charles Messier uit 1781.
De Hyaden verwijderen zich van ons met een snelheid van 42 km/s. de sterrenhoop heeft een vergelijkbare eigenbeweging, leeftijd en metalliciteit als andere groepen sterren in de buurt van de Zon. Messier 44 – Praesepe in Kreeft en een van deze groepen sterren.
Praesepe is een open sterrenhoop in het sterrenbeeld Kreeft – Cancer en een van de meer bevolkte nabije sterrenhopen. De open sterrenhoop is ongeveer 610 lichtjaar van de Aarde verwijderd. De banen van de Hyaden en Praesepe kunnen terug worden gevolgd tot hetzelfde gebied en dat duidt erop dat beide open sterrenhopen een gezamenlijke geschiedenis hebben.
De Hyaden Bewegende Groep is een andere stellaire associatie die dezelfde baan volgt. Dit is een grote groep verspreide sterren die mogelijk ooit als een veel massieve sterrenhoop zijn ontstaan. Zeker is het niet want ongeveer 85% van de sterren hebben verschillende leeftijden en metalliciteiten dan de Hyaden.
Hoewel de Hyaden aan de sterrenhemel relatief dicht bij de Pleiaden staan zijn de twee sterrenhopen geen familie van elkaar. De Pleiaden – Messier 45, vernoemd naar Pleione, de mythische moeder van de Pleiaden-zussen in de Griekse mythologie, is veel jonger dan de Hyaden. De leeftijd van de Pleiaden is berekend op 75 – 150 miljoen jaar.
De Hyaden en de Pleiaden vormen de Gouden Poort van de Ecliptica, een asterisme dat een virtuele poort markeert aan beide kanten van het schijnbare pad van de Zon, Maan en planeten aan de hemel.
Mythologie
De open sterrenhoop de Hyaden is vernoemd naar de Hyaden, de dochters van Atlas, de Titaan die de hemelbollen draagt, en Aethra, een van de Oceaniden uit de Griekse mythologie. Ze waren halfzussen van de Hesperiden en de Pleiaden.
De naam Hyaden betekent “de regenachtigen”. In sommige versies van de mythe waren de zussen de leraren van de god Dionysus.
In de mythe werden de nimfen door Zeus getransformeerd in een sterrenhoop nadat hun broer Hyas was overleden. Hyas kwam tijdens een jachtongeluk aan zijn einde. Afhankelijk van de bron jaagde Hyas op een wild zwijn of een leeuw. Er wordt gezegd dat de zussen eeuwig om Hyas huilen.
De sterrenhoop werd later geassocieerd met regen. In Engeland stond e sterrenhoop bekend als de “April Rainers”. De Grieksen geloofden dat de heliacale opkomst en ondergang van de sterrenhoop het regenseizoen markeerden.
Het aantal zussen varieert van drie tot vijftien in verschillende mythen. Hun namen variëren ook van bron tot bron en omvatten Aesyle, Ambrosia, Cleeia, Coronis, Eudora, Pedile, Phaeote, Phyto en Polyxo.
De Hyaden komen in veel klassieke werken voor, waaronder die van Ovidius, Plinius, Horatius, Hesiodus en Homerus. In de Ilias wordt de sterrenhoop afgebeeld op het schil van Achilles, samen met de nabijgelegen Pleiaden en de sterrenbeeld Orion en Grote Beer.
Locatie
De sterrenhoop bevindt zich in een gebeid vaan de hemel met veel heldere sterren en opvallende asterismen en is daardoor eenvoudig te vinden. de helder esterrenhoop bevindt zich in het gebied tussen de zandloperfiguur van Orion en de Pleiaden in Stier. De sterrenhoop kan worden gevonden door de lijn te volgen die wordt gevormd door de drie sterren van de Gordel van Orion naar het noordwesten. De lijn leidt naar Aldebaran, de helderste ster in Stier. De Hyaden bevinden zich in hetzelfde gezichtsveld.
De beste tijd van het jaar om de Hyaden en andere deepsky-objecten in de Stier waar te nemen is in de maand januari als het sterrenbeeld ’s avonds hoger boven de horizon staat. Vanaf het noordelijk halfrond is de sterrenhoop gedurende de herfst-, winter- en lentemaanden zichtbaar,
Hyades – Caldwell 41
| Sterrenbeeld | Taurus – Stier |
| Type object | Open sterrenhoop |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 0,5 |
| Schijnbare grootte (boogminuten) | 330 |
| Afstand (lichtjaar – parsec) | 153 – 47 |
| Straal van de kern (lichtjaar) | 8,8 |
| Getijdenstraal (lichtjaar) | 33 |
| Massa (zon=1) | 400 |
| Leeftijd (miljoen jaar) | 625 |
| Namen en aanduidingen | Hyaden Caldwell 41 Collinder 50 Melotte 25 |
Eerste publicatie: 9 maart 2019
Laatste revisie: 1 maart 2025
Bron:Sky&Telescope, Wikipedia, EarthSky & anderen
