Messier 60 – NGC 4649
Messier 60 is een gigantisch elliptisch sterrenstelsel op een afstand van 55 miljoen lichtjaar in de richting van het sterrenbeeld Virgo – Maagd. Het sterrenstelsel heeft een schijnbare helderheid van magnitude 9,8 en staat als NGC 4649 in de New General Catalogue.
Messier 60 maakt deel uit van de Virgocluster, een groep van meer dan 1300 sterrenstelsels in het sterrenbeeld Virgo – Maagd. Het is het derde helderste elliptische sterrenstelsel in de cluster – alleen zwakker dan Messier 49 en Messier 87 – en het dominante sterrenstelsel in een subcluster van vier sterrenstelsels. De subcluster is de meest nabije bekende geïsoleerde compacte groep van sterrenstelsels.
Messier 60 is het meest oostelijke Messier-stelsel in de Virgocluster. Het bevindt zich 25 boogminuten van Messier 59 en kan, met een lage vergroting, in hetzelfde beeldveld worden waargenomen. Het sterrenstelsel bevindt zich op ongeveer 4,5° langs de lijn van Vindemiatrix in de Maagd naar Denebola in de Leeuw.
In amateurtelescopen is alleen het heldere centrale gebied van het stelsel zichtbaar. Dat gebied heeft een grootte van ongeveer 4 * 3 boogminuten. In een 10 cm telescoop is ook het nabije spiraalstelsel NGC 4647 te zien. Grotere telescopen tonen vele zwakke bolhopen in Messier 60. De beste tijd van het jaar om dit sterrenstelsel waar te nemen is gedurende de lentemaanden maart, april en mei.
Messier 60 heeft een geschatte massa van ongeveer een biljoen zonsmassa en heeft een doorsnede van ongeveer 120.000 lichtjaar. Met een absolute helderheid van magnitude -22,3 heeft het een lichtsterkte van 60 miljard keer die van de Zon.
Messier 60 vormt een paar met het naburige spiraalstelsel NGC 4647. NGC 4647 bevindt zich op een afstand van ongeveer 2,5 boogminuut van Messier 60 en de optische schijven van de sterrenstelsels overlappen elkaar. De sterrenstelsels bevinden zich echter op verschillende afstanden en beïnvloeden elkaar vermoedelijk pas recent. De beide sterrenstelsels zijn opgenomen als Arp 116.
Het eerste bewijs van getijdeninteractie tussen de twee werd in 2012 geleverd door de Hubble Space Telescope.
Halton Arp nam Messier 60 als Arp 1116 op in zijn Catalogue of Peculiar Galaxies onder de vermelding: “Elliptisch nabij een en verstorende een spiraal.”
NGC 4647 heeft ongeveer dezelfde grootte als ons sterrenstelsel en ongeveer 2/3de van de grootte van Messier 60. Het is veel minder massief als zijn gigantische buur.
Messier 60 bevat een zwart gat met een geschatte massa van ongeveer 4,5 miljard zonsmassa. Het is een van de grootste bekende zwarte gaten. De halo van het sterrenstelsel bevat ongeveer 5100 bolhopen.
Messier 60 heeft ook verschillende satellietstelsel. Een van deze, M60-UCD1 is een ultra compact dwergstelsel waarvan men denkt dat het de resterende kern van een meer massiever sterrenstelsel is dat tijdens een ontmoeting met Messier 60 ongeveer 10 miljoen jaar geleden, een groot deel van zijn massa verloor.
M60UCD1 is het kleinste en minst massieve sterrenstelsel met een bevestigd zwart gat en misschien wel het meest dichte bekende sterrenstelsel. Het sterrenstelsel bevat meer dan 100 sterren per kubieke lichtjaar.
In 2004 werd er een supernova waargenomen in Messier 60. SN 2004W werd geclassificeerd als een subtype van een I1 supernova. Toe de supernova werd gedetecteerd was die al afgezwakt tot magnitude 18,8. De supernova bleef maanden onopgemerkt doordat het sterrenstelsel zich in conjunctie met de Zon bevond.
Messier 60 en zijn buur Messier 59 werden op 11 april 1779 door de Duitse astronoom Johann Gottfried Koehler gevonden. Hij nam een komeet waar toen hij de beide sterrenstelsels vond. Hij noteerde: “Twee erg kleine nevels, nauwelijks zichtbaar in een 3 voets telescoop. De een boven de ander.”
Onafhankelijk van Koehler ontdekte de Italiaanse astronoom Barnaba Oriani een dag eerder Messier 60 maar Oriani zag niet het naburige Messier 59. Hij beschreef Messier 60 als “erg bleek en precies lijkende op de komeet [1779 Bode, C/1779A1]”
Een paar dagen na Koehler vond ook Charles Messier de twee sterrenstelsels en hij voegde ze samen met Messier 58 op 15 april 1779 toe aan zijn catalogus. Hij schreef: Nevel in Virgo, iets duidelijker dan de twee voorgaande [M58 en M59], op dezelfde parallel als Epsilon [Virginis], die diende voor de positiebepaling. M. Messier vermeldde dit op de Komeetkaart van 1779. Hij ontdekte deze drie nevels tijdens het observeren van deze komeet, die er zeer dicht langs passeerde. De laatste passeerde op 13 en 14 april zo dichtbij dat de ene en de andere zich beide in hetzelfde gezichtsveld van de refractor bevonden, en hij kon hem niet zien; pas op de 15de; tijdens zijn zoektocht naar de komeet, nam hij de nevel waar. Deze drie nevels lijken geen enkele ster te bevatten.
John Herschel catalogiseerde Messier 60 als h 1480 en NGC 447 als h 1405 en beschreef het grotere stelsel als “helder; rond; helderder naar het midden. Dee heldere van een mooi paar, de andere [NGC 4647] is erg zwak; uitgerekt in positiehoek 30deg noord richting noordwest; 2 ½’ afstand.” Later voegde hij Messier 60 als GC 3182 toe aan de General Catalogue.
Messier 60 – NGC 4649
| Type object | Elliptisch sterrenstelsel |
| Klasse | E2 |
| Sterrenbeeld | Virgo – Maagd |
| Namen en aanduidingen | Messier 60 NGC 4649 Arp 116 |
| Afstand (miljoen lichtjaar – megaparsec) | 55 16,8 |
| Aanstal sterren (miljard) | 400 |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 9,8 |
| Absolute helderheid (magnitude) | -22,3 |
| Schijnbare afmetingen (boogminuten) | 7,4 * 6,0 |
| Straal (lichtjaar) | 60.000 |
| Heliocentrische radiale snelheid (km/s) | 1117 |
Locatie
Eerste publicatie: 31 juli 2025
Bron: Wikipedia, messier-objects & vele anderen
