Sargas – Theta Scorpii A
Theta Scorpii A – Sargas is een witte reus in het sterrenbeeld Schorpioen – Scorpius. Het is de hoofdcomponent van het Theta Scorpii-systeem. Met een gecombineerde schijnbare helderheid van magnitude 1,84 is Sargas de 3de helderste ster in het sterrenbeeld, na Arcturus en Shaula. De ster is ongeveer 300 lichtjaar van de Aarde verwijderd en markeert de kromming in de staart van de Schorpioen.
Stersysteem
Theta Scorpii heeft de stellaire classificatie F1 III en dat duidt op een reuzenster met een wit of geelwitte kleur. Sommige bronnen geven de ster de classificatie F0 II wat duidt op een heldere reus.
Het stersysteem bestaat uit Theta Scorpii A – Sargas – en Theta Scorpii B, een zwakkere begeleider op een afstand van 6,47 boogseconden. Deze begeleider werd in 2008 gevonden. De begeleider heeft een schijnbare helderheid van magnitude 5,36.
Sargas heeft een massa van ongeveer 5,66 zonsmassa en een straal van 26 keer die van de Zon. De oppervlaktetemperatuur bedraagt 7300 Kelvin en dat brengt de lichtsterkte op 1834 keer die van de Zon.
Ongeveer 100 miljoen jaar geleden begon Sargas zijn leven als een blauwe ster van spectraalklasse B. Toen de ster zich losmaakte van de hoofdreeks zwol hij op tot zijn huidige omvang. Terwijl de ster blijft uitdijen en afkoelen zal de ster binnen minder dan een miljoen jaar een Cepheïde-veranderlijke worden en vervolgens evolueren tot een rode reus. Sargas is niet groot genoeg om een supernova-kandidaat te zijn. In plaats daarvan zal de ster, wanneer hij aan het einde van zijn levenscyclus komt, zijn buitenste lagen verdrijven om een planetaire nevel te vormen en als een witte dwerg aan zijn einde komen.
Sargas draait zeer snel om zijn as, de geprojecteerde rotatiesnelheid bedraagt 125 km/s. Vanwege het grote formaat duurt het nog steeds ongeveer 10 dagen om een rotatie te voltooien. Als gevolg van zijn snelle rotatie heeft de ster een afgeplatte vorm en is de straal aan de evenaar 19% groter dan via de polen. Omdat de polen van de ster dichter bij het massamiddelpunt liggen zijn ze ook heter en helderder dan het equatoriale gebied. Dit maakt Sargas een voorbeeld van verduistering door zwaartekracht, een fenomeen dat vaak voorkomt bij snel draaiende sterren met een afgeplatte vorm.
Wetenswaardigheden
Gemiddeld is Sargas de 39ste helderste ster aan de hemel. De ster is ongeveer even helder als Regor in Zeilen, Kaus Australis in Boogschutter, Alkaid in Grote Beer en Wezen in Grote Hond en de ster is iets helderder dan Avior in Kiel, Menkalinan in Voerman, Atria in Zuiderdriehoek en Alhena in Tweelingen.
Sargas is een van de 27 heldere sterren op de Braziliaanse vlag. Iedere ster op de vlag vertegenwoordigt een Braziliaanse federale staat en Sargas symboliseert de staat Alagoas. Andere sterren van Schorpioen op de vlag zijn Antares, Acrab, Larawag, Shaula, Iota Scorpii, Kappa Scorpii en Mu Scorpii.
Naamgeving
De naam Sargas is mogelijk afgeleid van het Sumerische ŠAR.GAZ, wat een wapen van de god Marduk was, of van het Perzische woord voor “pijlpunt”.
De naam werd op 21 augustus 2016 voor de Working Group on Starnames van de Internationale Astronomische Unie officieel toegekend. Formeel heeft de naam alleen betrekking op de component Theta Scorpii A.
Traditioneel werd Theta Scorpii ook Girtab genoemd. Deze naam kent ook een Sumerische oorsprong en betekent “schorpioen”. Tegenwoordig wordt de naam Girtab informeel gebruikt voor Kappa Scorpii die een beetje verder naar het noorden ligt en eveneens deel uitmaakt van de staart van de Schorpioen.
De Chinezen kenden Sargas als 尾宿五 (Wěi Xiù wǔ), De Vijfde Ster van Staart. Het Chinese Staart-asterisme is deel van het Staart Huis en vertegenwoordigt de staart van de Azuren Draak. Het bestaat uit Sargas samen met Mu1 Scorpii – Xamidimura, Epsilon Scorpii – Larawag, Zeta1 en Zeta2 Scorpii, Eta Scorpii, Iota1 Scorpii, Kappa Scorpii, Lambda Scorpii – Shaula en Upsilon Scorpii – Lesath.
Locatie
Sargas is een van de meest zuidelijke heldere sterren van de Schorpioen. De ster bevindt zich ten zuiden van Shaula en Lesath, de sterren die de staart van de Schorpioen markeren. De ster komt voor waarnemers op midden noordelijke breedtegraden nooit ver boven de horizon en is voor waarnemers ten noorden van de 47ste breedtegraaf nooit zichtbaar.
Sargas kan worden gevonden met behulp van twee heldere asterismes die in de buurt liggen: het Theepotje, bestaande uit de helderste sterren van de Boogschutter, en de Vishaak, bestaande uit de helderste sterren van de Schorpioen. Een lijn getrokken van Nunki, de ster linksboven in de Theepot, door Kaus Australis, de ster rechts beneden in de Theepot, leidt naar Sargas. Je kan ook een lijn verlengen van Acrab, de bovenste ster van de scharen van de Schorpioen, door Antares, de helderste ster in de Schorpioen, om bij Sargas uit te komen.
Sargas kan op zijn beurt gebruikt worden om enkele relatief heldere sterrenhopen op te zoeken. De bolhoop NGC 6541 in het naburige sterrenbeeld Corona Australis heeft een schijnbare helderheid van magnitude 6,3 en is ongeveer 22.800 lichtjaar van de Aarde verwijderd. NGC 6496, ook een bolhoop, in de Schorpioen is 39.600 lichtjaar van de Aarde verwijderd. De bolhoop NGC 6388 heeft een visuele helderheid van magnitude 6,72 en is 32.300 lichtjaar van de Aarde verwijderd en de open sterrenhoop NGC 6322 in de buurt van de witte subreus Eta Scorpii die een schijnbare helderheid van magnitude 6,00 heeft en die 3247 lichtjaar van ons is verwijderd.
Sterrenbeeld
Sargas bevindt zich in het sterrenbeeld Scorpius – Schorpioen. Net als de andere sterrenbeelden van de Dierenriem werd het voor het eerst in de 2de eeuw na Christus door de Grieks-Romeinse astronoom Claudius Ptolemeus in zijn Almagest beschreven. Het sterrenbeeld vertegenwoordigt de Schorpioen die in de Griekse mythologie de jager Orion stak.
Met een oppervlakte van 497 vierkante garden is de Schorpioen geen bijzonder groot sterrenbeeld. In grootte is de Schorpioen het 33ste sterrenbeeld van de 88 die we kennen. Maar he tis met zijn opvallende vorm en zijn heldere sterren wel een heel gemakkelijk herkenbaar sterrenbeeld.
De Schorpioen is bekend van de rode superreus Antares. Dit is de 15de helderste ster aan de sterrenhemel. Ook het Vishaak-asterisme, bestaande uit Antares en andere sterren is een opvallende verschijning.
Het sterrenbeeld bevindt zich in een rijk gebied van de Melkweg en bevat daarom veel opmerkelijke deepsky objecten. Aanvullend aan de objecten in de buurt van Sargas zijn dit de bolhopen Messier 4, Messier 80 en NGC 6144, de open sterrenhopen Messier 6, Messier 7, NGC 6821 en NGC 6231, de diffuse nevel NGC 6357, de emissienevel NGC 6334 en de bipolaire planetaire nevel NGC 6302.
De maand juli is de beste tijd van het jaar om de sterren en deepsky objecten van de Schorpioen te bekijken. Het gehele sterrenbeeld is zichtbaar tussen de 40ste en -90ste breedtegraad.
De 10 helderste sterren in de Schorpioen zijn Antares (Alpha Sco A, mag. 0,6 – 1,6), Shaula (Lambda Sco A, mag. 1,62), Sargas (Theta Sco A, mag. 1,84), Dschubba (Delta Sco, mag 2,31), Larawag (Epsilon Sco, mag. 2,31), Kappa Sco (mag. 2,39), Acrab (Bèta Sco, mag. 2,62), Lesath (Upsilon Sco, mag. 2,70), Paikauhale (Tau Sco, mag. 2,82), and Fang (Pi Sco, mag. 2,89).
Theta Scorpii – Sargas
| Spectraalklasse | F1 III of F0 II |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 1,84 |
| Absolute helderheid (magnitude) | -2,71 |
| Afstand (lichtjaar – parsec) | 300 – 90 |
| Radiale snelheid (km/s) | 1,4 |
| Massa (zon=1) | 5,66 |
| Lichtsterkte (zon=1) | 1834 |
| Straal (zon=1) | 26 |
| Temperatuur (Kelvin) | 7300 |
| Leeftijd (miljoen jaar) | 100 |
| Rotatiesnelheid (km/s) | 125 |
| Sterrenbeeld | Scorpius – Schorpioen |
| Namen en aanduidingen | Sargas Girtab Theta Scorpii HD 159532 |
Eerste publicatie: 16 juli 2025
