Sterrenkunde koeterwaals

Sterrenkunde koeterwaals – Elliptische sterrenstelsels

Elliptische sterrenstelsels zijn de rustplaatsen van het heelal. Ze zijn gevuld met oude, rode sterren en hebben weinig actieve stervorming. Zelfs als ze zouden willen zouden ze niet meer sterren kunnen maken want ze hebben relatief kleine voorraden interstellair gas en stof. De sterren in elliptische sterrenstelsels zitten daar gewoon, langzaam door hun waterstofreserves heen brandend en één voor één afstervend.

M87 in het sterrenbeeld Virgo - Maagd
Eén van de grootste elliptische sterrenstelsels die we kennen is M87 in het sterrenbeeld Virgo – Maagd. M87 is een groot elliptisch sterrenstelsel dat bekend staat om het zwarte gat in het centrum. De Hubble-ruimtetelescoop maakte deze opname in 2009. M 87 bevindt zich op ongeveer 55 miljoen lichtjaar afstand. Het kan zijn leven zijn begonnen als een UFO, of Ultra-red Flattened Object. Afbeelding via Wikipedia.

Hoe zijn elliptische sterrenstelsels zo triest geworden? De beroemde astronoom Edwin Hubble dacht eerst dat deze sterrenstelsels uiteindelijk tot spiralen evolueerden maar nu weten we dat het tegenovergestelde eigenlijk nauwkeuriger is. Wanneer grote sterrenstelsels botsen veroorzaakt de schok een rode van intense stervorming. Dat verbruikt in relatief korte tijd alle beschikbare brandstof. Kort na de botsing houdt de vorming van nieuwe sterren op en begint het sterrenstelsel langzaam achteruit te gaan.

Dit fusiescenario verklaart ook de vorm en de structuur van elliptische sterrenstelsels. In spiraalstelsels hebben sterren de neiging om in lange banen rond het centrum te draaien. Maar in elliptische sterrenstelsels hebben ze de neiging om te pingpongen, waarbij ze van de ene rand van het sterrenstelsel naar de andere rand gaan. Dit komt doordat het fusieproces de banen van de sterren willekeurig maakt en ze door elkaar haalt en het rotatiepatroon vernietigt.

Elliptische sterrenstelsels vertonen ook relatief weinig structuur. Ze zijn over het algemeen rond en meestal langer in de ene richting dan in de andere. De kleinste elliptische sterrenstelsels zijn niet groter dan een tiende van de Melkweg, terwijl de grootste honderd keer groter zijn.

Elliptische sterrenstelsels zijn ook relatief zeldzaam. Slechts ongeveer 10-15% van alle sterrenstelsels zijn elliptisch. Ze worden ook vaak aangetroffen in clusters van sterrenstelsels. Dit zijn dichte klompen van duizend of meer sterrenstelsels. Daar leiden de frequente interacties tot grote fusiegebeurtenissen waaruit de elliptische sterrenstelsels ontstaan.

Dit artikel maakt deel uit van de serie Sterrenkunde – koeterwaals. Het zijn vertaalde en eventueel bewerkte berichten van de rubriek Astronomy 101 van de website UniverseToday