Izar – Epsilon Boötis

Epsilon Boötis – Izar – is een dubbelster in het sterrenbeeld Boötes – Ossenhoeder. Het is een van de mooiste dubbelsterren voor amateurastronomen. De ster is ongeveer 203 lichtjaar van de Aarde verwijderd. Het is een van de sterren die het opvallende Vlieger-asterisme vormen. Met een schijnbare helderheid van magnitude 2,37 is het na Arcturus de helderste ster in Ossenhoeder.

Stersysteem

Het Epsilon Boötis-stersysteem bestaat uit een oranje reus van spectraalklasse K0 II-III en een blauwwitte hoofdreeksster van spectraalklasse A2 V. de sterren zijn 2,85 boogseconden van elkaar gescheiden. Dat komt overeen met 185 Astronomische Eenheden. De beide componenten draaien met een periode van minstens 1000 jaar om elkaar heen.

De hoofdcomponent, Epsilon Boötis A, heeft een schijnbare helderheid van magnitude 2,37. De hoofdreeksster, Epsilon Boötis B is van magnitude 5,12. Het stersysteem is zichtbaar met het blote oog maar dan als een enkele ster. De twee componenten zijn zichtbaar in telescopen met een opening van 75 mm of meer.

Epsilon Boötis A is een relatief jonge ster met een geschatte leeftijd van 37 miljoen jaar maar is desondanks al in de laatste fase van zijn levenscyclus gekomen. De waterstofvoorraad in zijn kern is op en er wordt nu helium omgezet in koolstof. De ster is uitgedijd tot een straal van 33 keer die van de Zon. Met een oppervlaktetemperatuur van 4500 Kelvin bedraagt de lichtsterkte 500 keer die van de Zon. De massa wordt geschat op 4,6 zonsmassa.

De begeleider bevindt zich nog minder ver in zijn evolutionaire cyclus. Het is een waterstof fuserende dwerg die ongeveer 2 keer zo groot is als de Zon en een lichtsterkte van 27 keer die van de Zon heeft. De geschatte oppervlaktetemperatuur bedraagt 8700 Kelvin. De ster draait erg snel om zijn as. De geprojecteerde rotatiesnelheid bedraagt 123 km/s. tegen de tijd dat de ster het stadium van zijn begeleider bereikt, over iets meer dan een miljard jaar, zal de grotere ster zijn buitenste lagen hebben afgestoten om er een planetaire nevel mee te maken. Er blijft dan een zwakke witte dwerg over. Dan zal Epsilon Boötis B de helderste van de twee sterren zijn.

Wetenswaardigheden

Izar werd in  de jaren ’70 in de schijnwerpers gezet toen de ster onderdeel werd van een buitenaards mysterie. In een artikel in 1973 gepubliceerd in Starflight beweerde de Schotse sciencefictionschrijver en astronoom Duncan Lunan dat hij een verborgen radiobericht had geïdentificeerd en geïnterpreteerd dat afkomstig was van een 10.000 jaar oude buitenaardse ruimtesonde, gestuurd door de bewoners van een planeet in het Epsilon Boötis-systeem. De boodschap, zei hij, was in de jaren ’20 door een team van Noorse en Nederlandse onderzoekers over het hoofd gezien. Het verhaal veroorzaakte veel opschudding en werd zelfs gerapporteerd in Time en op CBS Evening News. Lunan trok zijn theorie in 1976 in en presenteerde er bewijs tegen nadat deze al was weerlegd, maar later trok hij dit ook weer in. Het verhaal inspireerde gedeeltelijk de roman Raumsonde Epsilon uit 1974 van de Duitse auteur Mark Brandis.

Naamgeving

De naam Izar komt van het Arabische izār, wat “sluier” betekent. De naam werd op 21 augustus 2016 officieel toegekend door de Working Group on Star Names van de Internationale Astronomische Unie en heeft formeel alleen betrekking op de component Epsilon Boötis A.

Epsilon Boötis heeft ook verschillende andere traditionele namen. Dit zijn o.a. Mizar, dat dezelfde etymologie heeft als Izar en Mirak dat van het Arabische al-maraqq komt. Dit betekent “de lendenen”. Mizar in de Grote Beer markeert de lendenen van de beer. Alle drie de namen verwijzen naar de positie van de ster in Boötes waar Epsilon Boötis de lendendoek van de Ossenhoeder markeert.

De 19^de-eeuwse Duits-Russische astronoom Friedrich von Struve, bekend van zijn onderzoek aan dubbelsterren, noemde de ster Pulcherrima, Latijn voor “de mooiste”.

In de 17^de eeuw noemde de Egyptische astronoom Al Achsasi Al Mouakket in zijn Calendarium de ster Mintek al Aoua, “de gordel van de blaffer” of de “gordel van de schreeuwer”. Deze naam werd later naar het latijn vertaald als Cingulum Latratoris.

De Chinezen kenden de ster als 梗河一 (Gěng Hé yī), de Eerste Ster van Hemelse lans”. Hemelse Lans is een Chinees asterisme bestaande uit Izar samen met Sigma en Rho Boötis. Het asterisme maakt deel uit van het Root-huis en markeert de borst van de Azuren Draak.

Locatie

Izar is relatief eenvoudig te vinden. Het is een van de heldere sterren die de Vliegervorm van de Ossenhoeder bepalen. De ster bevindt zich ook dichtbij de halve cirkel sterren van Corona Borealis – Noorderkroon. Als je de boog van de sterren van het handvat van de Grote Beer volgt kom je uit bij de heldere ster Arcturus. Izar bevindt zich ten noordoosten van Arcturus. Het is de helderste ster in het gebied tussen Arcturus en Corona Borealis. Het is een populair doelwit voor amateurastronomen vanwege het mooie kleurcontrast tussen de twee sterren.

Sterrenbeeld

Izar bevindt zich in het sterrenbeeld Boötes – Ossenhoeder en markeert de lendendoek van de Ossenhoeder.

Boötes is een van de grotere noordelijke sterrenbeelden. Het omvat een oppervlakte van 907 vierkante graden. De eerste beschrijving van het sterrenbeeld komt voor in de Odysseus van Homerus maar het sterrenbeeld zelf is al veel langer bekend.

Boötes bevat verschillende Populaire objecten voor telescopen. Dit zijn onder andere het meervoudige stersysteem Alkalurops – Mu Boötis, de spiraalstelsels NGC 5248 en NGC 5676, het lensvormige sterrenstelsel NGC 5548 en de bolhoop NGC 5466.

De beste tijd van het jaar om de sterren en deepsky-objecten in de Ossenhoeder te bekijken is de maan juni als het sterrenbeeld ’s avonds goed zichtbaar is boven de horizon.

De 10 helderste sterren in de Ossenhoeder zijn Arcturus (Alpha Boo, mag. -0,05), Izar (Epsilon Boo, mag. 2,37), Muphrid (Eta Boo, mag. 2,68), Seginus (Gamma Boo, mag. 3,03), Delta Boötis (mag. 3,48), Nekkar (Beta Boo, mag. 3,49), Rho Boötis (mag. 3,59), Zeta Boötis (mag. 3,78), Theta Boötis (mag. 4,02) en Upsilon Boötis (mag. 4,02).

Epsilon Boötis – Izar

Eerste publicatie: 14 juni 2025
Bron: wikipedia, starfacts & vele anderen

• Bluesky
• Facebook
• Threads
• X
• Mastodon
• Mail