Verouderde sterrenbeelden

Het sterrenbeeld Musca Borealis  – de noordelijke vlieg

Musca Borealis op kaart XI van de Uranographia uit 1801 van Johann Bode.
Musca Borealis op kaart XI van de Uranographia uit 1801 van Johann Bode.

Dit niet meer in gebruik zijnde sterrenbeeld bevond zich in het noordelijke deel van het tegenwoordige sterrenbeeld Aries – Ram. Het is een sterrenbeeld met een wat warrige geschiedenis. Musca Borealis werd in 1612 door de Nederlandse (Vlaamse) cartograaf Petrus Plancius op zijn hemelglobe opgenomen. Hij gaf het sterrenbeeld de naam Apus – Bij. Plancius maakte het sterrenbeeld van vier door Ptolemeus ongebruikte sterren die hij in de Almagest beschreef als liggende over de romp van Aries. De Duitse astronoom veranderde op zijn sterrenkaart uit 1624 de naam van Apes naar Vespa – Wesp maar bleef de naam Apes gebruiken in de begeleidende tekst.

In zijn atlas Firmamentum Sobiescianum uit 1687 veranderde Johannes Hevelius het insect in Musca – Vlieg. Ook dit leidde tot verwarring want er bevond zich al een Musca aan de zuidelijke sterrenhemel. Deze vlieg was bijna een eeuw eerder aan de hand van waarnemingen van Keyser en de Houtman opgesteld. Hevelius nam zijn noordelijke vlieg niet als zelfstandig sterrenbeeld op in zijn catalogus maar voegde de sterren toe onder Aries. We kennen de sterren tegenwoordig als 33 Arietis, 35 Arietis, 39 Arietis en 41 Arietis. Johan Bode toonde Musca ook in zijn Uranographia maar tekende de vlieg binnen Aries.

Kaart sterrenbeeld Musca Borealis
De vier sterren die vroeger het sterrenbeeldje Musca Borealis vormden: 33 Arietis, 35 Arietis, 39 Arietis (Lillii Borea) en 41 Arietis (Bharani). De vier sterren bevinden zich in het noordelijke deel van het sterrenbeeld Ram – Aries. Credit: Kuuke’s Sterrenbeelden.

Om onderscheid te maken met de zuidelijke vlieg werd het sterrenbeeld later Musca Borealis genoemd. Deze naam verscheen voor het eerst in de Celestial Atlas van Alexander Jamieson uit 1822. Uiteindelijk werd de noordelijke vlieg door de astronomen geplet en bleef de zuidelijke vlieg in leven.

Fleur de Lis – de Franse lelie

Om de verwarring nog groter te maken gebruikte de Franse astronoom Ignace-Gaston Pardies (1636 – 1673) dezelfde vier sterren om er Lilium oftewel fleur-de-lis van Frankrijk van te maken (de Franse lelie). Deze lelie verscheen in een atlas met als naam “Globi coelestis in tabula planas redacti descriptico” die in 1674 verscheen. Dit was een jaar na zijn dood en het sterrenbeeld had dan ook geen lang leven aan de sterrenhemel.

het sterrenbeeld Lilium
Het sterrenbeedje Lilium – fleur de lis

De vier sterren van Musca werden Lilium, de Franse lelie in een atlas die in 1674 werd gepubliceerd door de Franse astronoom Ignace-Gaston Pardies. Pardies gaf het sterrenbeeld geen naam maar de naam Lilium verscheen vijf jaar later op een kaart en catalogus met de naam Cartes du Ciel die door de Franse astronoom Augustin Royer werd gepubliceerd. Royer liet de lelie wel opbloeien en gebruikte zeven sterren om het sterrenbeeld wat grote te maken.

 

 

Eerste publicatie: 29 juli 2009
Volledige revisie: 17 april 2019