Algedi – Alpha² Capricorni

Algedi, Alpha2 Capricorni (α2 Cap) is een drievoudig stersysteem in het sterrenbeeld Capricornus – Steenbok. Het stersysteem is ongeveer 102 lichtjaar van ons verwijderd. Algedi heeft een schijnbare helderheid van magnitude 3,57 en het is, na Deneb Algedi en Dabih, de derde helderste ster in de Steenbok. Algedi vormt met de zwakkere Alpha¹ Capricorni een visuele dubbelster. De twee sterren markeren de rechterhoorn van de hemelse Steenbok.

Stersysteem

Het Alpha² Capricorni-stersysteem bestaat uit een gele reuzen- of subreuzenster van spectraaltype G8.5III-IV en een dubbelstersysteem bestaande uit twee sterren, elk met een massa van ongeveer 0,5 zonsmassa. Het dubbelstersysteem draait met een periode van ± 1500 jaar om Algedi heen. Het stersysteem is ongeveer 6,6 boogseconden verwijderd van de primaire ster. De secundaire sterren hebben een omlooptijd van 244 jaar.

De primaire component, formeel bekend als Algedi, is een geëvolueerde ster op de rode reuzentak. De ster heeft een massa van 2,05 zonsmassa en een straal van 8.38 keer die van de Zon. Met een oppervlaktetemperatuur van 5000 Kelvin is hij 40,4 keer lichtsterker dan de Zon. De gigantische ster draait met een snelheid van 2,7 kilometer per seconde, iets sneller dan de Zon. De leeftijd wordt geschat op 1,3 miljard jaar.

Algedi is weg geëvolueerd van de hoofdreeks en fuseert nu waterstof in een schil rond een inerte heliumkern. De ster is niet groot genoeg om als supernova uit te gaan. In plaats daarvan zal de ster, wanneer het einde van de levenscyclus is bereikt, zijn buitenste lagen wegblazen en een planetaire nevel vormen. De ster koelt daarna verder af en zal eindigen als een witte dwerg.

Wetenswaardigheden

Alpha² Capricorni en Alpha¹ Capricorni vormen een optische dubbelster maar zijn fysiek niet verwant. De twee sterren staan op een afstand van 0,11° aan de hemel en kunnen met het blote oog worden waargenomen.

De zwakkere Alpha1 Capricorni bevindt zich op een veel grotere afstand van de Zon – ongeveer 870 lichtjaar – en is veel massiever en intrinsiek helderder. Het is een gele subreus van spectraaltype G3 Ib. de ster heeft een massa van 5,3 zonsmassa en een straal van 36,3 8 die van de Zon. Met een effectieve temperatuur van 5200 Kelvin is de ster 1047 * lichtsterker dan de Zon. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 4,27 en heeft een begeleider van magnitude 8,6 die in 2000 door de Hipparcos-satelliet werd gevonden.

Algedi heeft de Bayer-aanduiding Alpha, ook al is het de derde helderste ster in de Steenbok. Dit komt omdat het de meest westelijke ster is in het sterrenbeeld. Deneb Algedi, de helderste ster van het sterrenbeeld, heeft de aanduiding Delta Capricorni en markeert de staart van de geit. Deze ster bevindt zich in het oostelijke deel van de Steenbok.

Algedi bevindt zich dicht bij de radiant van de Alpha Capricorniden, een jaarlijkse meteorenzwerm die tussen begin juli en half augustus actief is. De meteorenzwerm wordt veroorzaakt door komeet 169P/NEAT.

Naam

De naam Algedi komt van het Arabische al-jadii, wat “de geit” betekent. Historisch gezien werd de naam ook als Algiediof Giedi geschreven. Dit was de traditionele aam van de beide sterren met de Bayer-aanduiding Alpha Capricorni. Historisch was Alpha¹ Capricorni bekend als Algiedi Prima of Prima Giedi (de eerste geit) en Alpha² als Algiedi Secunda of Secunda Giedi 9^de tweede geit).

De naam Algedi werd op 21 augustus 2016 door de Working Group on Star Names (WGSN) van de Internationale Astronomische Unie goedgekeurd.

In de Chinese astronomie stond Algedi bekend als 牛宿二 (Niú Xiù èr), de tweede ster van Os. De ster maakte deel uit van het Os-asterisme, dat verder bestond uit Dabih (Bèta Capricorni), Xi² Capricorni, Pi Capricorni, Omicron Capricorni en Rho Capricorni. Het asterisme maakt deel uit van het grotere huis van Os, een van de noordelijke Huizen van de Zwarte Schildpad.

Locatie

Algedi is relatief eenvoudig te vinden maar omdat het een ster van de vierde magnitude is valt hij niet op aan de sterrenhemel en is het een uitdagend doelwit in gebieden met lichtvervuiling. De ster bevindt zich langs de denkbeeldige lijn dicht zich uitstrekt vanaf de Schacht van Aquila. De helderdere Dabih (Bèta Capricorni) bevindt zich langs dezelfde lijn.

De Schacht van Aquila (of de Familie van Aquila) wordt gevormd door Altair en de twee sterren deze Altair flankeren, Tarazed en Alshain. Altair is een van de sterren van de Zomerdriehoek en de helderste ster van het sterrenbeeld Arend – Aquila.

Sterrenbeeld

Algedi bevindt zich in het sterrenbeeld Steenbok – Capricornus. Steenbok is een van de 48 klassieke sterrenbeelden die Ptolemeus van Alexandrië in de 2^de eeuw na Christus in zijn Almagest beschreef. In de griekse mythologie word thet sterrenbeeld gassocieerd met de geit Amalthea en de bosgod Pan. Net als andere sterrenbeelden van de dierenriem ligt het op de ecliptica, de schijnbare baan van de Zon langs de hemel.

Capricornus beslaat een oppervlakte van 414 vierkante graden en het is in grootte het 40^ste sterrenbeeld. Met slechts één ster helderder dan magnitude 3,0 is het een van de zwakkere sterrenbeelden van de dierenriem. De helderste ster, de witte A-type reus Deneb Algedi – Delta Capricornus, heeft een visuele helderheid van magnitude 2,81 en is 37,7 lichtjaar van ons verwijderd. De ster is geclassificeerd als een eclipserende dubbelster van het Algol-type.

Andere opmerkelijke sterren in de Steenbok zijn onder meer de meervoudige ster Dabih – Bèta Capricorni, de chemisch merkwaardige Alpha² Canum Venaticorum-veranderlijke Nashira – Gamma Capricorni, de hete meervoudige blauwe B-ster Pi Capricorni, de gele superreuzen Alpha¹ Capricorni en Zeta Capricorni, de oranje reus Omega Capricorni en de gele reus Iota Capricorni.

In Capricornus vinden we o.a. de deep sky-objecten Messier 30, Palomar 12, het compacte sterrenstelsel HCG 87, de spiraalstelsels NGC 6907 en IC 1337 en de interagerende lenticulaire sterrenstelsels NGC 7035 en NGC 7035A.

De maand september is de beste maand om Algedi en de rest van de Steenbok te bekijken. Het sterrenbeeld komt dan het hoogste boven de horizon. Het hele sterrenbeeld is zichtbaar vanaf locaties ten zuiden van 60° noorderbreedte.

De 10 helderste sterren in de Steenbok zijn Deneb Algedi (Delta Cap, mag. 2,81), Dabih (Beta Cap, mag. 3,05), Algedi (Alpha² Cap, mag. 3,57), Nashira (Gamma Cap, mag. 3,67), Zeta Capricorni (mag. 3,77), Theta Capricorni (mag. 4,07), Omega Capricorni (mag. 4,11), Psi Capricorni (mag. 4,13), Iota Capricorni (mag. 4,296), and Alpha¹ Capricorni (mag. 4,27).

Algedi – Alpha2 Capricorni

Spectraalklasse	G8.5III-IV
Schijnbare helderheid (magnitude)	3,57
Absolute helderheid (magnitude)	± 0,98 (0,92 – 1,05)
Afstand (lichtjaar)	102
Radiale snelheid (km/sec)	-0,47
Massa (zon)	2,05
Lichtsterkte (zon)	40,4
Straal (zon)	8,38
Temperatuur (Kelvin)	5000
Leeftijd (miljard jaar)	1,30
Rotatiesnelheid (km/sec)	2,7
Sterrenbeeld	Capricornus – Steenbok
Namen en aanduidingen	Algedi Alpha2 Capricorni Algiedi Giedi Algiedi Secunda 6 Capricorni HD 192947

Eerste publicatie: 17 september 2025
Bron: wikipedia & anderen