Kochab en Pherkad – de bewakers van de hemelpool

Gebruik de twee buitenste sterren van de pan van de steelpan van de Kleine Beer om de Poolster te vinden. Deze markeert het einde van de steel van de Kleine Steelpan. Kochab en Pherkad bevinden zich in de pan van de Kleine Steelpan.

Kochab en Pherkad maken beiden deel uit van het beroemde asterisme Kleine Steelpan dat zich in het sterrenbeeld Kleine Beer – Ursa Minor bevindt. De beide sterren markeren het buitenste deel van de pan van de Kleine Steelpan. Dit gedeelte bevindt zich het verste weg van de Poolster. Kochab heeft de aanduiding Bèta Ursae Minoris en Pherkad heet Gamma Ursae Minoris. Hun nabijheid tot de beroemde Poolster zorgt ervoor dat je mogelijk over het hoofd ziet maar ze hebben beiden wel hun eigen verhaal.

Op zoek naar Kochab en Pherkad

Omdat beide stern zich dicht bij de noordelijke hemelpool bevinden zijn Kochab en Pherkad het hele jaar door iedere nacht vanaf het noordelijk halfrond zichtbaar.

Voor waarnemers op het noordelijk halfrond zijn de beide sterren circumpolair maar op zomeravonden zijn ze het best zichtbaar want dan staan ze hoog boven je hoofd.

Het par is gemakkelijk te vinden. Je zoekt eerst de Grote Beer op en van daaruit de Poolster. Gebruik de twee buitenste sterren van de kom van de steelpan van de Gerote Beer om de Poolster te vinden. Deze markeert het einde van de steel van de Kleine Beer. Kochab en Pherkad maken deel uit van de kom van de Kleine Beer. Samen met Polaris zijn Kochab en Pherkad de enige sterren van de Kleine Beer die helder genoeg zijn om vanuit een stedelijke locatie te kunnen zien.

Amateurastronomen kunnen Kochab gebruiken om het ware noorden te vinden. Ze zoeken eerst de Poolster op maar deze staat 0,7° af van het ware noorden. Dus richten ze 0,7° vanaf de Poolster in de richting van Kochab om het ware noorden te vinden.

De wetenschap van Kochab en Pherkad

Ofschoon de beide sterren dicht bij elkaar aan de sterrenhemel staan is er in de ruimte geen sprake van een relatie. Kochab bevindt zich ongeveer 130 lichtjaar van de Aarde terwijl Pherkad ongeveer 480 lichtjaar van ons is verwijderd.

Beiden zijn reuzensterren, groter en helderder dan onze Zon.

Ofschoon niet zo heet als de Zon is Kochab ongeveer 40 keer groter en straalt de ster 390 keer meer energie uit. Als Kochab zich op de plaats van de Zon in ons zonnestelsel bevinden dan zou de ster tot bijna aan Mercurius raken. Kochab is bijna aan het eind van zijn leven gekomen. De waterstofvoorraad in de kern is verbruikt en de ster evolueert naar een oranje reus die helium aan het verbranden gaat.

Pherkad is niet zo groot, ongeveer 15 keer de grootte van de Zon maar wel veel zwaarder en heter dan de Zon. De energieproductie van Pherkad is ongeveer 1100 keer groter dan die van de Zon. We zouden de ster eigenlijk Pherkad A moeten noemen want er bevindt zich nog een kleine, zwakke ster nabij. Deze ster, Pherkad B, kennen we beter als 11 Ursae Majoris. De twee zijn niet gravitationeel met elkaar verbonden. Pherkad B is met het blote oog overigens nauwelijks zichtbaar. De ster is zes keer lichtzwakker dan Pherkad. Pherkad B heeft een visuele helderheid van magnitude 5,0 en is 17 boogminuten van Pherkad gescheiden.

Kochab heeft een visuele helderheid van magnitude 2,08. De ster is meestal zwakker dan de Poolster waarvan de helderheid varieert tussen magnitude 1,86 en 2,13. Maar soms, als de Poolster zwakker wordt, is Kochab de helderste ster van het sterrenbeeld. Pherkad is met een visuele helderheid van magnitude 3,00 twee keer zo zwak als Kochab. Beide sterren zijn zelfs onder een lichtvervuilde hemel goed zichtbaar.

Bewakers van de Pool

Omdat Kochab en Pherkad continu rond Polaris rond de noordelijke hemelpool draaien worden ze vaak de Bewakers van de Pool genoemd.

De naam Kochab komt van een Arabische titel die verwijst naar de nabijheid tot de noordelijke hemelpool. Ongeveer 3000 jaar geleden bevond Kochab zich veel dichter bij de pool dan Polaris. Kochab was in die tijd de poolster en werd tussen 1700 en 300 voor Christus gezien als de Poolster.

Soms werden Kochab en Pherkad gezien als twee kalveren omdat ze zo dicht bij de pool blijven als kalveren bij hun moeder. De naam Pherkad lijkt afgeleid te zijn van een Arabische term voor kalf.

Samengevat: Kochab en Pherkad, de Bewakers van de hemelpool, zijn heldere sterren in de Kleine Beer en ze zijn gemakkelijk te vinden. Deze twee sterren zijn vanaf heen groot deel van het noordelijk halfrond altijd boven de noordelijke horizon te vinden.

Eerste publicatie: 21 juni 2023
Bron: Earthsky