Astronomen vinden het verst verwijderde zwarte gat tot nu toe
Het nieuw gevonden supermassieve zwarte gat bevindt zich in het centrum van een “klein rode punt”-sterrenstelsel met de aanduiding CAPERS-LRD-z9 en wordt gezien op slechts 500 miljoen lichtjaar van de Oerknal.
“Bij het zoeken naar zwarte gaten is dit ongeveer zo ver terug als je praktisch kunt gaan”, aldus dr. Anthony Taylor, postdoctoraal onderzoeker aan de universiteit van Texas in Austin.
“We verleggen echt de grenzen van wat de huidige technologie kan detecteren.”
“Hoewel astronomen een paar, verder weg gelegen kandidaten hebben gevonden, moeten ze de specifieke spectroscopische signatuur die met een zwart gat wordt geassocieerd nog vinden”, aldus Dr. Steven Finkelstein, eveneens van de universiteit van Texas in Austin.
In hun onderzoek analyseerden de astronomen gegevens verzameld met de Webb Space Telescope in het kader van het CAPERS-programma (CANDELS-Area Prism Epoch of Reionization Survey).
CAPERS-LRD-z9, aanvankelijk gezien als een interessant stipje in de beelden van het programma, bleek deel uit te maken van een nieuwe klasse sterrenstelsels, de “kleine rode stippen”.
“De ontdekking van kleine rode stippen was een grote verrassing, gezien de vroege Webb-gegevens. Ze leken namelijk totaal niet op sterrenstelsels die met de Hubble Space Telescope zijn waargenomen”, aldus dr. Finkelstein.
“We zijn nu bezig uit te zoeken hoe ze eruitzien en hoe ze zijn ontstaan.”
CAPERs-LRD-z9 draagt bij aan het toenemende bewijs dat superzware zwarte gaten de bron zijn van de onverwachte helderheid van kleine rode stippen.
Normaal gesproken zou die helderheid wijzen op een overvloed aan sterren in een sterrenstelsel. Kleine rode stippen bestaan echter in een tijd waarin zo’n grote massa sterren onwaarschijnlijk.
Het sterrenstelsel kan ook helpen bij het beantwoorden van de vraag wat de oorzaak is van de opvallende rode kleur van kleine rode stippen. Dat zou te danken kunnen zijn aan een dikke gaswolk rond het zwarte gat, die het licht ervan naar rodere golflengten vervormt wanneer het erdoorheen passeert.
“We hebben deze wolken in andere sterrenstelsels gezien”, aldus Dr. Taylor.
“Toen we dit object met die andere bronnen vergeleken, leek het sprekend op elkaar.”
CAPERS-LRD-z9 valt ook op door de kolossale massa van zijn zwarte gat.
Geschat wordt dat het tot wel 300 miljoen zonsmassa’s heeft, wat neerkomt op ongeveer de helft van alle sterren in zijn sterrenstelsel. Zelfs onder superzware zwarte gaten is dit bijzonder groot.
De ontdekking van zo’n zwaar zwart gat zo vroeg in het heelal biedt astronomen een waardevolle kans om te bestuderen hoe deze objecten zich hebben ontwikkeld.
Een zwart gat in het latere heelal zal tijdens zijn leven diverse mogelijkheden hebben gehad om in omvang toe te nemen. Maar een zwart gat in de eerste paar honderd miljoen jaar niet.
“Dit draagt bij aan het groeiende bewijs dat vroege zwarte gaten veel sneller groeiden dan we voor mogelijk hielden”, aldus Dr. Finkelstein.
“Of ze begonnen veel zwaarder dan onze modellen voorspellen.”
De ontdekking is beschreven in een artikel dat in de Astrophysical Journal is verschenen.
Artikel: Anthony J. Taylor et al. 2025. CAPERS-LRD-z9: A Gas-enshrouded Little Red Dot Hosting a Broad-line Active Galactic Nucleus at z = 9.288. ApJL 989, L7; doi: 10.3847/2041-8213/ade789
Eerste publicatie: 23 september 2025
Bron: sci.news
