Euclid ruimtetelescoop wordt niet geremd door dik stof
Astronomie zou een stuk eenvoudiger zijn als er geen gas- en stofwolken in de ruimte waren. Er zouden geen telescopen nodig zijn die door deze dikke sluiers heen kunnen kijken. Helaas zit de ruimte niet alleen vol met dingen die we willen zien maar ook vol met dingen die ons in de weg zitten.
Eén ding dat astronomen willen, is een helderder beeld van het proces van stervorming. Helaas ontnemen juist de gaswolken waaruit sterren ontstaan ons het zicht in hun vroegste stadia van vorming zijn jonge, ambitieuze sterren gehuld in een dikke cocon van gas en stof.
De Webb Space Telescope is deels gebouwd om door dik stof heen te kijken dat andere telescopen hindert. Dat gold ook voor andere telescopen, zoals de Euclid ruimtetelescoop van de ESA. Om zijn vermogen tot nauwkeurige waarnemingen te testen bekeek Euclid een deel van het Orion Molecular Cloud Complex, genaamd LDN 1641. Het is een zogenaamde donkere wolk op ongeveer 1300 lichtjaar afstand, die meer dan 1000 jonge stellaire objecten herbergt.
Zelfs met zoveel sterren is LDN 1641 nog steeds een wolk met een lage dichtheid. Hij herbergt ook geen zware O- of B-sterren, de heetste en zwaarste sterren. Een van de redenen waarom LDN 1641 een donkere wolk wordt genoemd is dat dit soort zware en extreem heldere sterren er niet zijn.
Euclid kan in het nabij-infrarood zien, en dat helpt hem om door stof heen te kijken. Hoewel zichtbaar licht van sterren wordt geblokkeerd door stof, absorbeert het stof in feite licht en zendt het vervolgens uit als infrarood. Daarom kan Euclid sterren zien die anders verborgen blijven door stof. Zijn Near-Infrared Spectrometer and Photometer (NISP) kan het infraroodlicht van het stof waarnemen.
Verschillende kleuren sterren zijn omcirkeld in de afbeelding. De magenta kleuren eromheen zijn jets van jonge stellaire objecten. Deze jets zijn kenmerkend voor jonge stellaire objecten en kunnen bellen uit het omringende gas en stof creëren. Naarmate de jets steeds meert gas wegblazen, ontwikkelt het jonge stellaire object zich van een Klasse 0 protoster, bekend om zijn gasvormige cocon, tot een latere fase van de stellaire evolutie.
Linksboven op de afbeelding is te zien waar de wolk eindigt, of veel dunner wordt, en het heelal achter de wolk zichtbaar is.
Dit deel van de hemel werd gekozen om specifieke redenen die weinig met astronomie te maken hebben. Om Euclids fijngeleidingssysteem te testen, moest de telescoop gericht worden op een gebied aan de hemel waar weinig sterren zichtbaar zijn in optisch licht. Deze afbeelding werd om die reden in september 2023 gemaakt. Het kostte vijf uur waarneemtijd om hem te maken.
Euclids primaire missie is niet het waarnemen van donkere wolken en donkere materie. Zijn belangrijkste doel is het maken van een brede 3D-kaart van het heelal buiten de Melkweg. Het maakt allemaal deel uit van de poging om donkere energie en donkere materie te begrijpen, twee fundamentele aspecten van het heelal die kosmologen voor een raadsel stellen.
Ondertussen zal de ruimtetelescoop beelden zoals deze leveren en van andere interessante gebieden in de Melkweg, en van objecten daarbuiten, zoals verre sterrenstelsels. Euclids geschenk aan ons zijn meer breedbeeld- en gedetailleerde beelden van sterrenstelsels dan we gewend zijn. Eén enkele Euclid-waarneming kan een gebied aan de hemel vastleggen dat ongeveer 100 keer groter is dan wat de Webb Space Telescope in één frame kan vastleggen. Hij zou miljoenen sterrenstelsels tegelijk in beeld moeten kunnen brengen, en de beelden zullen scherp genoeg zijn om morfologische details in verre sterrenstelsels te onthullen. Dingen zoals spiraalarmen en getijdenstaarten zullen zichtbaar zijn. Zelfs de bolvormige sterrenhopen die sterrenstelsels herbergen zouden gedetailleerd zichtbaar moeten zijn.
Euclid werd in juli 2023 gelanceerd en de missie is ontworpen voor een levensduur van 6 jaar. De ruimtetelescoop bevindt zich in een halo-baan om de Zon in het Zon-Aarde Lagrangepunt L2.
Eerste publicatie: 9 november 2025
Bron: UniverseToday
