Messier 105 – NGC 3379

Messier 105 is een elliptisch sterrenstelsel in het sterrenbeeld Leo – Leeuw. Het sterrenstelsel is 32 miljoen lichtjaar van de Aarde verwijderd en heeft een schijnbare helderheid van magnitude 10,2. Het heeft in de New General Catalogue de aanduiding NGC 3379.

Messier 105 beslaat aan de sterrenhemel een oppervlakte van 5,4 * 4,8 boogminuten en dat komt overeen met een lineaire diameter van 54.000 lichtjaar. In verrekijkers is het sterrenstelsel lastig te zien, gebruik een grote verrekijker of kleine telescoop. Telescopen met een opening van 75 mm tonen een kleine, ronde vlek licht terwijl 20 cm telescopen een groter object tonen maar niet meer detail. Net zoals alle andere elliptische sterrenstelsels is Messier 105 wegens gebrek aan details geen interessant object voor amateurtelescopen.

Telescopen met een opening van 25 cm zullen nog twee andere sterrenstelsels tonen, NGC 3384 en NGC 3389, die zich in hetzelfde beeldveld bevinden.

Messier 105 kan worden gevonden langs de lijn van Regulus – Alpha Leonis naar Denebola – Bèta Leonis. De sterrenstelsels Messier 95 en Messier 96 bevinden zich ook in dit gebied van de sterrenhemel. Messier 105 is het meest noordelijke van deze groep. Messier 96, het helderste van de drie, bevindt zich 50 boogminuten ten zuiden van Messier 105 en Messier 95 bevindt zich 40 boogminuten ten westen van Messier 96. De lentemaanden zijn de beste tijd van het jaar om de sterrenstelsels waar te nemen.

Messier 105 in Leo. By ESA/Hubble, CC BY 4.0, Link

Messier 105 is een lid van de M95 Groep – Leo I Groep, een groep sterrenstelsels waartoe ook Messier 95, Messier 96 en minstens 21 andere zwakkere sterrenstelsels behoren. Messier 105 is het helderste lid van de groep. Het sterrenstelsels verwijderd zich met een snelheid van 911 km/s van ons.

In de buurt van Messier 105 bevinden zich twee relatief heldere sterrenstelsels, NGC 3384 van magnitude 10,9, een lensvormige balkspiraal dat vermoedelijk deel uitmaakt van de M96-groep. Het tweede is NGC 3389, een spiraalstelsel van magnitude 12,4 dat op de achtergrond ligt.

Messier 105 en zijn begeleider NGC 3384 worden omhuld door een enorme ring van neutraal waterstofgas. De ring heeft een straal van 650.000 lichtjaar is astronomen hebben er stervorming waargenomen. De massa van de ring wordt geschat op ongeveer 1,8 miljard zonsmassa.

Waarnemingen met de Hubble Space Telescope hebben aangetoond dat de sterren in de buurt van het centrum van het sterrenstelsel zeer snel bewegen. Deze bevindingen hebben astronomen doen concluderen dat Messier 105 een superzwaar zwart gat bevat met een massa tussen 140 en 200 miljoen zonsmassa. Het sterrenstelsel zelf heeft een geschatte massa van ongeveer 100 miljard zonsmassa.

Er zijn enkele jonge sterren en sterrenhopen ontdekt in het sterrenstelsel, wat erop wijst dat er in sommige elliptische sterrenstelsels nog steeds nieuwe sterren ontstaan, ook al verloopt dit proces zeer traag, met gemiddeld één zonachtige ster per 10.000 jaar.

Messier 105 werd op 24 maart 1781 door Pierre Méchain gevonden, slechts enkele dagen nadat hij de nabijgelegen sterrenstelsels Messier 95 en Messier 96 had gevonden. Messier 105 werd niet opgenomen in de oorspronkelijke Messier-catalogus, maar werd per pas in 1947, samen met Messier 106 en Messier 107 aan toegevoegd. Dit nadat de astronomen Helen Sawyer Hogg de brief van Méchain had gevonden met een beschrijving van het object, geïdentificeerd als het sterrenstelsel NGC 3379. Méchain’s brief aan Johann Bernoulli, gedateerd 6 mei 1783, bevatte de volgende beschrijving van Messier 105:

De heer Messier vermeldt op pagina 264 en 265 twee nevelige sterren, die ik heb ontdekt in het sterrenbeeld Leeuw [Messier 95 en Messier 96]. Ik vind niets dat de gegeven posities corrigeert, die ik heb bepaald door hun situatie te vergelijken met die van Regulus. Er is echter een derde, iets noordelijker, die nog levendiger is dan de twee voorgaande. Ik ontdekte deze op 24 maart 1781, 4 of 5 dagen nadat ik de andere twee had gevonden. Op 10 april vergeleek ik de positie ervan met Gamma Leonis, waaruit de rechte klimming 159d 3’ 45” en de noordelijke declinatie 13d 43’ 58” volgden.

Interessant is dat Méchain Messier 105 enkele dagen voor het vinden van Messier 101 ontdekte maar Messier 105 werd niet opgenomen in de definitieve gepubliceerde editie van de catalogus van Messier.

William Herschel ontdekte Messier 105 onafhankelijk op 11 maart 1784 en catalogiseerde het object als H I.17.

John Herschel catalogiseerde het als h 757 en nam het object later als GC 2203 op in zijn General Catalogue. Hij beschreef het als “zeer helder; aanzienlijk groot; rond; vrij plotseling helderder naar het midden toe; gevlekt.”

Heber Curtis fotografeerde Messier 105 met de Crossley-reflector van de Lick sterrenwacht en merkte op:

Dit vormt samen met 3384 en 3389 een opvallende groep, een rechthoekige driehoek waarvan de korte zijden 7’ lang zijn. 3379 is bijna rond, 2’ in diameter; zeer helder; geen spiraalstructuur waarneembaar. 33 s.n.

Messier 105 – NGC 3379

Type object	Elliptisch sterrenstelsel
Klasse	E1
Namen en aanduidingen	Messier 105 NGC 3379 PGC 32256
Sterrenbeeld	Leo – Leeuw
Afstand (miljoen lichtjaar – megaparsec)	32 – 9,8
Aantal sterren (miljard)	40
Schijnbare helderheid (magnitude)	10,2
Schijnbare grootte (boogminuten)	5,4 * 4,8
Straal (lichtjaar)	27.000
Roodverschuiving (km/s)	911