Zubenelgenubi – Alpha2 Librae

Alpha² Librae – Zubenalgenubi is een spectroscopisch dubbelster in het sterrenbeeld Libra – Weegschaal. De ster is de helderste component van het Alpha Librae-systeem dat verder bestaat uit Alpha¹ Librae, die ook spectroscopisch dubbel is. Het systeem heeft een gecombineerde helderheid van magnitude 2,74 en is daarmee de p een na helderste ster in het sterrenbeeld. Zubenelgenubi is ongeveer 75,8 lichtjaar van de Aarde verwijderd.

Stersysteem

Alpha Librae is een viervoudig stersysteem bestaande uit twee spectroscopische dubbelsterren die worden aangeduid als Alpha¹ Librae (Alpha Librae A) en Alpha² Librae (Alpha Librae B). de twee paren zijn slechts 5400 Astronomische Eenheden van elkaar gescheiden en hebben een baanperiode van meer dan 200.000 jaar.

de hoofdcomponent, Alpha² Librae heeft als spectraalklasse kA2hA5mA4 IV-V. Het is een dubbellijnige spectroscopische dubbelster bestaande uit een snel draaiende ster van spectraalklasse A en een langzamer draaiende ster van spectraalklasse A of F. de twee sterren draaien met een periode van 70,34 dagen om een gemeenschappelijk zwaartepunt. Hun onderlinge afstand bedraagt 0,51 Astronomische Eenheden. Hun maximaal geprojecteerde scheiding bedraagt 20 – 25 milliboogseconden.

De twee componenten van het Alpha¹ Librae-systeem draaien met een periode van 570 dagen om elkaar heen en zijn 0,383 boogseconden van elkaar gescheiden. Dit komt overeen met een afstand van ongeveer 10 lichtjaar. Dit systeem bestaat uit een enkellijnige spectroscopische dubbelster van spectraalklasse F3 V. de hoofdcomponent heeft een effectieve temperatuur van 6650 Kelvin en een geprojecteerde rotatiesnelheid van 5,95 km/s. de leeftijd van het systeem wordt geschat op 1,1 miljard jaar.

Er is misschien nog een andere ster die deel uitmaakt van het Alpha Librae-systeem. Dat is de ster KU Librae – HD 128987 die zelfde eigenbeweging en radiale snelheid heeft als de vier componenten van Alpha Librae. De ster is 2,6° gescheiden van Alpha Librae. De fysieke afstand bedraagt 3,29 lichtjaar en dat is voldoende om gravitationeel verbonden te zijn met het systeem. Echter heeft KU Librae een andere metaalsamenstelling end at maakt het onwaarschijnlijk dat de ster deel uit maakt van het systeem. Het is echter wel mogelijk dat de ster uit dezelfde moleculaire wolk als de componenten van Alpha Librae is ontstaan.

Wetenswaardigheden

Zubenelgenubi is een van de 58 heldere sterren die zijn geselecteerd voor hemelnavigatie. Het is de enige navigatiester in Libra – Weegschaal. De ster behoort tot een groep van 13 equatoriale navigatiesterren op het westelijke halfrond. Andere heldere sterren in deze groep zijn Markab en Enif in het sterrenbeeld Pegasus, Altair in Aquila, Rasalhague en Sabik in Ophiuchus, Alphecca in Corona Borealis, Arcturus in Boötes, Fomalhaut in Piscis Austrinus, Nunki in Sagittarius, Antares in Scorpius, Spica in Virgo en Gienah in Corvus.

Zubenalgenubi bevindt zich slechts 0,33° ten noorden van de ecliptica en kan door de Maan worden bedekt. De ster kan ook door planeten worden bedekt maar dit komt maar zeer zelden voor. De laatste bedekking door een planeet was op 25 oktober 1947 door Venus. De volgende bedekking wordt verwacht op 10 november 2052 door de planeet Mercurius. Zowel Alpha² als Alpha¹ Librae worden jaarlijks van 7 tot 9 november door de Zon bedekt.

Gemiddeld is Zubenalgenubi de 105^de helderste ster aan de nachtelijke sterrenhemel. Met en gecombineerde schijnbare helderheid van magnitude 2,64 is het stersysteem een beetje minder helder dan Ascella in Sagittarius – Boogschutter, Zumeneschamali in Libra – Weegschaal en Unukalhai in Serpens – Slang. De ster is ongeveer even helder als Sheratan in Aries – Ram en net wat helderder dan Phact in Columba – Duif, Mahasin in Auriga – Voerman, Kraz in Corvus – Raaf en Ruchbach in Cassiopeia.

Naamgeving

De naam Zubenelgenubi stamt af van het Arabische al-zubānā al-janūbiyy, Wat “de zuidelijke klauw” betekent. Dit verwijst naar de positie van de ster in het sterrenbeeld Schorpioen. De sterren van Weegschaal vormden vroeger ooit de uitgestrekte klauwen van de Schorpioen maar werden later ingedeeld bij een apart sterrenbeeld, Libra – Weegschaal. De noordelijke klauw wordt gemarkeerd door de ster Zubeneschamali. Zubenelgenubi was de traditionele naam voor het gehele Alpha Librae-stersysteem. De naam werd ook gespeld als Zuben Elgenubi.

Op 21 augustus 2016 werd de naam Zubenelgenubi door de Working Group on Star Names van de Internationale Astronomische Unie officieel toegekend. De naam heeft formeel alleen betrekking op de component Alpha Librae Aa.

De Chinezen kenden Zubenalgenubi als 氐宿一 (Dī Xiù yī), de Eerste ter van Wortel. Het Chinese Wortel-asterisme bestond verder uit Bèta Librae, Iota¹ Librae en Gamma Librae. Het asterisme markeerde de borst van de Azuren Draak.

Locatie

Ondanks dat Weegschaal een zwak sterrenbeeld is, is Zubenalgenubi relatief gemakkelijk te vinden. de ster bevindt zich naast een opvallend asterisme dat de klauwen van de Schorpioen voorstelt. Dit asterisme wordt gevormd door drie heldere sterren ten westen van Antares: Acrab, Dschubba en Fang. Zubelelgenubi en Zubeneschamali zijn zichtbaar als de verlengde klauwen van de Schorpioen. De beste tijd van het jaar om de ster waar te nemen is aan het einde van de lente en het begin van de zomer.

Sterrenbeeld

Zubenelgenubi bevindt zich in het sterrenbeeld Libra – Weegschaal. Dit is in grootte het 29^ste sterrenbeeld. Het beslaat een oppervlakte van 538° tussen de sterrenbeelden Scorpius – Schorpioen, Virgo – Maagd, Serpens – Slang, Ophiuchus – Slangendrager, Centaurus, Hydra – Waterslang en Lupus – Wolf. Net zoals de andere sterrenbeelden van de Dierenriem werd het voor het eerst in de 2^de eeuw na Christus door de Grieks-Romeinse astronoom Claudius Ptolemeus gecatalogiseerd. Het asterisme dat de Weegschaal vormt is vanuit lichtvervuilde omgevingen wel te vinden maar het sterrenbeeld zelf valt niet op. Het bevat slechts twee sterren helderder dan magnitude 3,0.

Interessante sterren in de Weegschaal zijn o.a. HD 140283 – Metusalem – een van de oudste bekende sterren met een geschatte leeftijd van ongeveer 14,46 miljard jaar en de rode dwerg Gliese 581 die minstens drie planeten heeft waarvan de eerste aardse planeet in de bewoonbare zone en de Algol-veranderlijke en meervoudige ster Iota¹ Librae.

Opmerkelijke deepsky objecten in Weegschaal zijn de balkspiraalstelsels NGC 5792 en NGC 5885 en de grote bolhoop NGC 5892.

De maand juni is de beste tijd van het jaar om de sterren en deepsky objecten in de Weegschaal te bekijken. Het sterrenbeeld staat dan in de avonduren hoger boven de horizon. Libra is in zijn geheel zichtbaar vanaf locaties tussen 65° en -90°.

De 10 helderste sterren in Libra – Weegschaal zijn Zubeneschamali (Beta Lib, mag. 2,61), Zubenelgenubi (Alpha Lib, mag. 2,74), Brachium (Sigma Lib, mag. 3,29), Upsilon Librae (mag. 3,63), Tau Librae (mag. 3,68), Zubenelhakrabi (Gamma Lib, mag. 3,91), Theta Librae (mag. 4,14), 16 Librae (mag. 4,49), Iota¹ Librae (mag. 4,54), and 37 Librae (mag. 4,61).

Zubenelgenubi – Alpha² Librae (Alpha Librae A)

Alpha¹ Librae (Alpha Librae B)

Eerste publicatie: 11 juni 2025