Astronomen vinden groeiende protoplaneet in lege ruimte rond een zonachtige ster

28 augustus 2025 kuuke 64 weergaves exoplaneet, protoplaneet, protoplanetaire schijf, sphere, very large telescope, WISPIT 2

Met behulp van het SPHERE-instrument aan de Very Large Telescope van de ESO hebben astronomen een protoplaneet met een massa van 4,9 Jupitermassa direct in beeld gebracht in een vrijgekomen lege ruimte in een protoplanetaire schijf met meerdere ringen rond WISPIT 2, een 5 miljoen jaar oude zonachtige ster op een afstand van 434 lichtjaar in de richting van het sterrenbeeld Aquila – Arend.

WISPIT 2b — Deze opname, gemaakt met ESO’s Very Large Telescope, is de eerste duidelijke detectie van een protoplaneet in een schijf met meerdere ringen. Afbeelding: ESO / van Capelleveen et al.

Protoplanetaire schijven omringen jonge sterren en verschijnen, vaak met ringen, als schijfvormige structuren van gas en stof.

Ze vormen de geboorteplaats van planeten, en de ringen zouden wijzen op de aanwezigheid van (hongerige planeten in de schijf.

In eerste instantie beginnen kleine deeltjes in de draaiende schijf zich op te hopen en te groeien naarmate de zwaartekracht het overneemt, waarbij ze meer materiaal van de oorspronkelijke schijf stelen totdat ze evolueren tot embryonale planeten.

“De ontdekking van deze planeet, WISPIT 2b, was een geweldige ervaring – we hebben ongelooflijk veel geluk gehad”, aldus dr. Richelle van Capelleveen, astronoom aan de Sterrewacht Leiden.

“WISPIT 2, een jonge versie van onze zon, bevindt zich in een weinig bestudeerde groep jonge sterren en we hadden niet verwacht zo’n spectaculair systeem te vinden.”

“Dit systeem zal waarschijnlijk de komende jaren een referentiepunt zijn.”

“We gebruikten deze keer zeer korte momentopnames van veel jonge sterren – slechts een paar minuten per object – om te bepalen of we een klein lichtpuntje ernaast konden zien dat werd veroorzaakte door een planeet”, aldus Dr. Christian Ginski, onderzoeker aan de Universiteit van Galway.

“In het geval van deze ster ontdekten we echter een volledig onverwachte en uitzonderlijk mooie stofschijf met meerdere ringen.”

“Toen we deze schijf met meerdere ringen voor het eerst zagen wisten we dat we moesten proberen te achterhalen of we er een planeet in konden vinden, dus we vroegen we snel om vervolgwaarnemingen.”

De astronomen maakten een spectaculair helder beeld van WISPIT 2b, ingebed in een gat in de schijf, en bevestigden dat de planeet om zijn moederster draait.

“WISPIT 2b is de eerste ondubbelzinnige planeetdetectie in een schijf met meerdere ringen, waardoor dit het ideale laboratorium is om de interactie tussen planeet en schijf en de daaropvolgende evolutie te bestuderen”, aldus de onderzoekers.

WISPIT 2b werd vastgelegd in nabij-infraroodlicht, omdat de planeet na zijn eerste vormingsfase nog gloeiend heet is.

De planeet werd ook gedetecteerd in zichtbaar licht met behulp van het MagAO-X AO-systeem op de 6,5 meter Magellan-telescoop en het LMIRcam-instrument op de Large Binocular Telescope Interferometer (LBTI)

Deze detectie bij een specifieke golflengte of lichtkleur geeft aan dat de planeet nog steeds actief gas aantrekt tijdens de vorming van zijn atmosfeer.

“WISPIT 2b, met zijn positie binnen zijn geboorteschijf, is een prachtig voorbeeld van een planeet die gebruikt kan worden om huidige planeetvormingsmodellen te onderzoeken”, aldus Chloe Lawlor, promovendus aan de Universiteit van Galway.

Volgens het team heeft de schijf rond WISPIT 2b een straal van 380 AE – ongeveer 380 keer de afstand tussen de Aarde en de Zon.

De resultaten verschijnen in twee artikelen in de Astrophysical Journal Letters.

Artikel: