AU Microscopii
Au Microscopii is een rode dwerg op een afstand van 31,683 lichtjaar van de aarde in de richting van het zuidelijke sterrenbeeld Microscopium – Microscoop. Met een schijnbare helderheid van magnitude 8,63 is de ster met het blote oog niet zichtbaar. De jonge ster heeft een grote puinschijf en het systeem bevat minstens twee jonge exoplaneten.
Type ster
AU Microscopii is een hoofdreeksster van spectraalklasse M1Ve. De ster heeft een massa van 0,6 zonsmassa en een straal van 0,82 keer die van de Zon. Met een effectieve temperatuur van 3670 Kelvin is de lichtsterkte slechts 10,2% van die van de Zon.
AU Microscopii is, voor een M-type dwerg, een erg jonge ster. De leeftijd wordt geschat op ergens tussen 18,5 en 23 miljoen jaar, slechts een fractie van de leeftijd van de Zon. De ster draait sneller om zijn as dan de Zon. De geprojecteerde rotatiesnelheid bedraagt 8,5 km/s en daarmee draait de ster in 4,84 dagen om zijn as.
AU Microscopii is geclassificeerd als een “flare”-ster. Net als veel andere nabijgelegen rode dwergen, waaronder Proxima Centauri, de ter van Barnard en Wolf 359, vertoont de ster flares over het elektromagnetische spectrum. Naast de plotselinge, dramatische flares, vertoont de sterhelderheidsvariaties met een periode van 4,87 dagen.
AU Microscopii bevindt zich nabij de dubbelster AT Microscopii. De twee systemen zijn mogelijk gravitationeel met elkaar verbonden. Als ze dat zijn dan vormen ze een wijd hiërarchisch drievoudig stersysteem met een periode van 10 miljoen jaar. De geprojecteerde scheiding tussen de sterren bedraagt 46.500 Astronomische Eenheden.
Het AT Microscopii-systeem bestaat uit twee rode dwergen – beide flare-sterren – die 35 lichtjaar van ons zijn verwijderd. De twee componenten hebben eenzelfde radiale snelheid als AU Microscopii en dat duidt erop dat ze fysiek met elkaar verbonden zijn. Ze zijn kleiner dan AU Microscopii en hebben massa van 0,27 en 0,25 zonsmassa. Net zoals AU Microscopii is het AT Microscopii-systeem met het blote oog niet zichtbaar; het heeft een visuele helderheid van magnitude 11,1.
Puinschijf
AU Microscopii heeft een grote circumstellaire puinschijf met een binnenste opening. Deze puinschijf is met behulp van verschillende telescopen op verschillende golflengtes waargenomen.
De stoffige schijf heeft een straal van minstens 200 Astronomische Eenheden en op submillimeter golflengtes is de binnenste opening 17 AE groot en in zichtbaar licht ongeveer 12 AE. De straal van de binnenste opening wordt geschat op tussen 1 en 10 AE.
De schijf heeft een asymmetrische vorm en het lijkt dat we er vanaf de Aarde tegenaan kijken. De schijf werd in 2003 voor het eerst opgelost m.b.v. de 2,2 meter telescoop van de universiteit van Hawaï op Mauna Kea.
Het asymmetrische binnenste deel van de schijf – de binnenste 40 AE, vertoont structuur, wat aangeeft dat het wordt beïnvloed door grotere objecten. Waarnemingen met de Hubble Space Telescope in 2010 en 2011 en met de Very Large Telescope in 2015 detecteerden golfachtige structuren in de schijf die zich met een snelheid van 10 km/s van AU MIcroscopii verwijderen. De structuren dichter bij de ster bewegen zich langzamer weg dan die verder weg.
De infraroodopnames die met de Webb Space Telescope werden gemaakt vertonen gelijkaardige structuren in de schijfschijf en onthulden dat de schijf veel fijn stof bevat.
Planeten
AU Microscopii heeft een planetenstelsel. Tot nu toe zijn er twee exoplaneten ter grootte van Neptunus gevonden die om de ster draaien en de aanwezigheid van meer planeten is waarschijnlijk. Het planetenstelsel is een van de jongste die ooit zijn gevonden. Het werd in 2020 gevonden door de Spitzer Space Telescope en de Transiting Exoplanet Survey Satellite (TESS).
AU MIcroscopii b en AU Microscopii c werden in 2020 gevonden. Dit zijn de bevestigde exoplaneten die om AU Mic draaien.
AU Microscopii b heeft een massa van ongeveer 19,2 Aardmassa en een straal van 4,07 keer die van de Aarde. De planeet draait op een afstand van 0,065 AE om zijn ster en heeft daar 8,46 dagen voor nodig. Het is de meest nabije planeet tot de ster op slechts 10de van de afstand tussen de Zon en Mercurius.
AU Microscopii c heeft een massa van 14,2 Aardmassa en een straal van 3,24 keer die van de Aarde. De planeet heeft 18,86 dagen nodig voor een baan om de ster en doet dat op een afstand van 0,11 AE.
De aanwezigheid van AU MIcroscopii d werd sinds 2022 vermoed en in 2023 aangekondigd. De planeet heeft een massa van 1,05 keer die van de Aarde en een straal van 1,02 keer die van de Aarde. De baanperiode bedraagt 12,74 dagen een de straal van de baan is onduidelijk. Het bestaan van deze super-Aarde is nog niet bevestigd.
Een andere onbevestigde planeet is AU Microscopii d de ontdekking werd in 2023 aangekondigd. De kandidaat-planeet heeft een massa van 35,2 keer die van de Aarde en een baanperiode van 33,39 dagen.
In 2023 onthulden waarnemen met de Hubble Space Telescope dat de waterstofatmosfeer van Au Microscopii b door uitbarstingen van de gastster wordt weggeblazen. De sterrenvlammen en de sterrenwind van AU Microscopii geven intense straling af die de atmosfeer van de planeet verdampt. Naarmate de atmosfeer opwarmt, ontsnapt deze aan de aantrekkingskracht van de planeet en wordt deze aan de ruimte afgegeven.
Ook AU Microscopii c bevindt zich vlak bij de ster en ondervindt waarschijnlijk ook atmosferisch verlies.
Wetenswaardigheden
AU Microscopii is lid van de Bèta Pictoris Groep van bewegende sterren, een jonge associatie van sterren die relatief dichtbij is. Het titellid Bèta Pictoris, de op één na helderste ster in het zuidelijke sterrenbeeld Pictor – Schilder, is een ster van spectraalklasse A die 63,4 lichtjaar van de Aarde is verwijderd. Net als AU Microscopii heeft de ster een grote puinschijf en een systeem van minstens twee exoplaneten.
De sterren van de Bèta Pictoris-groep zijn allemaal rond dezelfde tijd in dezelfde moleculaire wolk ontstaan en delen een gemeenschappelijke beweging door de ruimte. De kern van de associatie ligt 115 lichtjaar van ons vandaan. De leden zijn tussen de 20 en 26 miljoen jaar oud. De meeste zijn zwakke rode en oranje dwergen die onzichtbaar zijn voor het blote oog. O.a. Eta Telescopii, 51 Eridani, d Scorpii – HD 146624 en HD 172555 in Pavo behoren tot deze groep.
AU Microscopii werd in 1973 als een flare-ster geïdentificeerd. Bovendien werd de ster toen ook als een mogelijk spectroscopisch dubbelstersysteem aangeduid.
Naamgeving
AU Microscopii heeft geen eigennaam die door de Internationale Astronomische Unie is erkend. Net zoals de meeste sterren die voor het blote oog onzichtbaar zijn heeft de ster geen traditionele naam of een Bayer-aanduiding. De ster is gecatalogiseerd als HD 197481, HIP 102409 en SAO 212402.
De ster wordt meestal aangeduid met zijn variabele ster-aanduiding, AU Microscopii.
Locatie
AU Microscopii bevindt zich in het zwakke sterrenbeeld Microscopium – Microscoop, net ten zuiden van het sterrenbeeld Capricornus – Steenbok. De rode dwerg bevindt zich ongeveer halverwege tussen Fomalhaut, de helderste ster in Piscis Austrinus – Zuidervis – en Nunki, de op één na helderste ster in Sagittarius – Boogschutter.
Met een helderheid van magnitude 8,6 is AU Microscopii met het blote oog niet te zien maar een verrekijker of kleine telescoop is al voldoende om de ster wel te kunnen bekeken. De ster is niet zichtbaar vanaf locaties ten noorden van de 57ste breedtegraad. Dat betekent dat de ster vanuit Nederland feitelijk ook niet waarneembaar is om dat ze nauwelijks boven de horizon uitkomt.
Sterrenbeeld
AU Microscopium bevindt zich in het sterrenbeeld Microscopium – Microscoop. De hemelse microscoop is een van de zwakste sterrenbeelden aan de hemel. De helderste ster, de gele reus Gamma Microscopii heeft een schijnbare helderheid van magnitude 4,68 en is ongeveer 223 lichtjaar van de Aarde verwijderd. Het is de op één na helderste ster in een sterrenbeeld, na Alpha Mensae (mag. 5,09) in het sterrenbeeld Mensa – Tafelberg.
Microscopium werd in de 18de eeuw gecreëerd door de Franse astronoom Nicolas-Louis de Lacaille. Lacaille noemde de meeste van zijn sterrenbeelden naar verschillende wetenschappelijke instrumenten. Ze zijn niet geassocieerd met mythen of volksverhalen.
Microscopium ligt ten zuiden van Capricornus – Steenbok en ten oosten van Sagittarius – Boogschutter, ten westen van Piscis Austrinus – Zuidervis en Grus Kraanvogel en ten noorden van Indus – Indiaan. Het sterrenbeeld beslaat een oppervlakte van 210 vierkante graden aan de zuidelijke sterrenhemel en het is het 66ste grootste van de 88 sterrenbeelden. Het is grotendeels onzichtbaar voor noordelijke waarnemers, behalve voor hen die op de tropische breedtegraden leven.
Opvallende sterren in Microscopium zijn o.a. de gele reuzen Gamma en Alpha Microscopii, de Alpha2 Canum Venaticorum veranderlijke ster Theta1 Microscopii, de oranje reuzen Nu Microscopii en 2 Piscis Austrini (een ster die ooit bij de Zuidervis hoorde), de variabele rode reus AV Microscopii, de nabije rode dwerg AX Microscopii – Lacaille 8760, de snel draaiende flarester BO MIcroscopii. Het sterrenbeeld herbergt ook AT Microscopii, een dubbelstersysteem bestaande uit twee rode dwergen die als flare-sterren zijn geclassificeerd en de symbiotische ster DD Microscopii en de Mira-variabele sterren R Microscopii en S Microscopii.
Deep sky-objecten in Microscopium zijn o.a. de spiraalstelsels NGC 6925 en NGC 6923, het spiraalstelsel NGC 6925 en NGC 760, de elliptische sterrenstelsels NGC 7012 en NGC 7057 en de Microscopium Supercluster. In het sterrenbeeld bevindt zich ook de Microscopium Leegte, een relatief leeg gebied met erg weinig sterrenstelsels.
De beste tijd van het jaar om de sterren en deep sky-objecten in Microscopium te zien is de maand september als het sterrenbeeld in de vroege avond boven de horizon verschijnt. Het hele sterrenbeeld is zichtbaar vanaf locaties ten zuiden van de 45ste breedtegraad. Het vereist een heldere, donkere hemel, ver weg van stadslicht, om gezien te kunnen worden.
De 10 helderste sterren in Microscopium zijn Gamma Microscopii (mag. 4,68), Epsilon Microscopii (mag. 4,71), Nu Microscopii (mag. 4,76), Theta1 Microscopii (mag. 4,82), Alpha Microscopii (mag. 4,89), Iota Microscopii (mag. 5,11), 2 Piscis Austrini (mag. 5,20), HD 201772 (mag. 5,26), Zeta Microscopii (mag. 5,31), and HD 198716 (mag. 5,33).
AU Microscopii
| Spectraalklasse | M1Ve |
| Variabel type | Flare ster |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 8,63 |
| Absolute helderheid (magnitude) | 8,61 |
| Afstand (lichtjaar – parsec) | 31,68 – 9,71 |
| Radiale snelheid (km/s) | -6,90 |
| Massa (zon=1) | 0,60 |
| Lichtsterkte (zon=1) | 0,102 |
| Temperatuur (Kelvin) | 3670 |
| Rotatiesnelheid (km/s) | 8,5 |
| Rotatie (dagen) | 4,84 |
| Sterrenbeeld | Microscopium – Microscoop |
| Namen en aanduidingen | AU Microscopii HD 197481 HIP 102409 SAO 212402 |
Eerste publicatie: 3 september 2025
Bron: wikipedia, nasa, eso, sky & telescope & anderen
