Kitalpha – Alpha Equulei
Alpha Equulei – Kitalpha, is een gele reus die ongeveer 190 lichtjaar van de Aarde is verwijderd in de richting van het sterrenbeeld Equuleus – Veulen. De geëvolueerde ster is de hoofdcomponent in een dubbelstersysteem. Met een schijnbare helderheid van magnitude 3,92 is het de helderste ster in Veulen.
Stersysteem
Alpha Equulei is een spectroscopisch dubbelstersysteem bestaande uit een gele reus van spectraalklasse G7III en een witte hoofdreeksster van spectraalklasse kA3hA4mA9.
De twee componenten draaien met een periode van 98,81 dagen om elkaar heen. Voor het ongewapende oog zijn ze zichtbaar als een enkelvoudige ster en ze bevinden zich zo dicht bij elkaar dat ze ook in grote telescopen niet kunnen worden opgelost. Het enige bewijs dat het om een dubbelster gaat is hun spectrum. Het licht dat door iedere component wordt uitgezonden schuift periodiek naar het rood en blauw als de component naar ons toe beweegt en zich weer van ons af beweegt tijdens zijn rotatie om hun gemeenschappelijke zwaartepunt.
De hoofdcomponent, Alpha Equulei, is formeel bekend als Kitalpha. De reuzenster heeft een massa van 2,3 zonsmassa en een straal van 9,2 keer die van de Zon. Met een effectieve temperatuur van 5100 Kelvin bedraagt de lichtsterkte 52,5 keer die van de Zon. De ster draait met een snelheid van 20 km/s om zijn as.
De begeleider fuseert nog steeds waterstof op de hoofdreeks. De dwerg van spectraalklasse A heeft een massa van 2 zonsmassa en een straal van 2,6 keer die van de Zon. De lichtsterkte bedraagt 26,3 keer die van de Zon en de oppervlaktetemperatuur bedraagt 8150 Kelvin. De leeftijd van de ster wordt geschat op 740 miljoen jaar. De begeleider werd voorheen geclassificeerd als een gele subreus van klasse G6IV.
Alpha Equulei B is geclassificeerd als een Am-ster. Dit zijn chemisch bijzondere sterren van spectraalklasse A met sterke lijnen van metalen als strontium, zink, barium en zirkonium en een onder abundantie van andere elementen als scandium en calcium. De spectraalklasse kA3hA4mA9 duidt op een ster van type A3 gebaseerd op de Calcium k-lijn, A4 uitgaande van zijn waterstoflijnen en A9 gebaseerd op basis van zijn lijnen van zware metalen. Alpha Equulei B werd voorheen geclassificeerd als een hetere hoofdreeksster van spectraalklasse B9.5V.
Naamgeving
De naam Kitalpha komt van de Arabische uitdrukking qiṭ‘a(t) al-faras, wat “een stuk van het paard” betekent. De naam werd historisch ook gespeld als Kitalphar of Kitel Phard.
Op 21 augustus 2016 werd de naam Kitalpha door de Working Group on Star Names van de Internationale Astronomische Unie officieel toegekend. Formeel heeft de naam alleen betrekking op de hoofdcomponent, Alpha Equulei A.
In de traditionele Chinese astronomie was Kitalpha bekend als 虛宿二 (Xū Sù èr), de Tweede Ster van Leegte. De ster vormde het Leegte-asterisme (of Ruïnes-asterisme) met Bèta Aquarii – Sadalsuud van het sterrenbeeld Waterman – Aquarius. Het asterisme was onderdeel van het grotere Ruïnes-huis, een van de noordelijke Huizen van de Zwarte Schildpad.
Locatie
Kitalpha bevindt zich in het zwakke sterrenbeeld Equuleus – Veulen maar kan worden gevonden aan de hand van de heldere sterren in dit gebied van de sterrenhemel. De ster bevindt zich naast Enif – de helderste ster in het sterrenbeeld Pegasus. De ster kan worden gevonden op 1/3de van de afstand van de gele superreus Sadalmelik, de op een na helderste ster in Aquarius richting Altaïr in Aquila – Arend.
De sterrenbeeldfiguur van Equuleus bevindt zich in het gebied tussen Sadalsuud en Sadalmelik, de helderste sterren in Aquarius, en het kleine maar opvallende sterrenbeeld Delphinus – Dolfijn.
Sadalmelik is de helderste ster in de buurt van de waterkruik van Aquarius. De ster vormt samen met de superreuzen Enif, Sadalsuud en Deneb Algedi in Capricornus – Steenbok het Bliksemschicht-asterisme.
Sterrenbeeld
Kitalpha bevindt zich in het noordelijke sterrenbeeld Equuleus – Veulen. Het sterrenbeeld stelt het hemelse Veulen voor. Het is, op Crux – Zuiderkruis na, het kleinste sterrenbeeld. Het bestaat een oppervlakte van slechts 72 vierkante graden tussen de sterrenbeelden Pegasus, Delphinus en Aquarius.
Veulen is ook een van de zwakkere sterrenbeelden, er zijn geen sterren helderder dan magnitude 3,0. Veulen werd bedacht door de Griekse astronoom Hipparchus en in de tweede eeuw na Christus door de Grieks-Romeinse astronoom Claudius Ptolemeus gecatalogiseerd. Ptolemeus noemde slechts 4 sterren in het sterrenbeeld en noemde dit patroon “het voorste deel van het paard”.
In tegenstelling tot de helderdere en grotere Pegasus wordt Equuleus alleen afgebeeld als een paardenhoofd. In de Griekse mythologie wordt het sterrenbeeld geassocieerd met het veulen Celeris (snelheid), de nakomeling of broer of zus van Pegasus, het gevleugelde paard.
Naast Kitalpha zijn de opvallende sterren in Veulen de spectroscopische dubbelsterren Delta Equulei en HD 202951, de snel oscillerende Ap-ster Gamma Equulei, de oranje reus 3 Equulei, de rode reus 9 Equulei en de gele subreus HD 200964 die een aantal exoplaneten om zich heen heeft draaien.
Equuleus heeft geen heldere deepsky-objecten. Het is wel de thuisbasis van verschillende relatief wakke sterrenstelsels waaronder de spiraalstelsels NGC 7015, NGC 7046 en NGC 7040.
De beste tijd om de sterren en deepsky-objecten in Veulen waar te nemen is de maand september als het sterrenbeeld ’s avonds hoger boven de horizon klimt. Hoewel Veulen geen equatoriaal sterrenbeeld is ligt het dicht genoeg bij de hemelevenaar om vanaf vrijwel elke plek op Aarde zichtbaar te zijn gedurende ten minste een deel van het jaar. Het gehele sterrenbeeld is zichtbaar vanaf locaties ten noorden van -80°.
De 10 helderste sterren in Veulen zijn Kitalpha (Alpha Equ, mag. 3,92), Delta Equulei (mag. 4,47), Gamma Equulei (mag. 4,7), Bèta Equulei (mag. 5,16), Epsilon Equulei (mag. 5,23), 3 Equulei (mag. 5,59), 9 Equulei (mag. 5,808), 4 Equulei (mag. 5,94), HD 202951 (mag. 5,97), and HD 199942 (mag. 5,98).
Alpha Equulei – Kitalpha
| Spectraalklasse | G7III + kA3hA4mA9 |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 3,92 |
| Absolute helderheid (magnitude) | 0,17 |
| Afstand (lichtjaar – parsec) | 190 – 58,3 |
| Radiale snelheid (km/s) | -16,3 |
| Sterrenbeeld | Equuleus – Veulen |
| Namen en aanduidingen | Kitalpha Alpha Equulei 8 Equulei HD 202447 |
Alpha Equulei A
| Massa (zon=1) | 2,3 |
| Lichtsterkte (zon=1) | 52,5 |
| Straal (zon=1) | 9,2 |
| Temperatuur (Kelvin) | 5100 |
| Rotatiesnelheid (km/s) | 20,0 |
Alpha Equulei B
| Massa (zon=1) | 2,0 |
| Lichtsterkte (zon=1) | 26,3 |
| Straal (zon=1) | 2,6 |
| Temperatuur (Kelvin) | 8150 |
| Leeftijd (miljoen jaar) | 740 |
Eerste publicatie: 14 september 2025
Bron: wikipedia & anderen
