Lesath – Upsilon Scorpii
Upsilon Scorpii – Lesath – is een hete blauwe subreus op een afstand van ongeveer 580 lichtjaar in de richting van het sterrenbeeld Scorpius – Schorpioen. Met een schijnbare helderheid van magnitude 2,70 is het de 8ste helderste ster in het sterrenbeeld. Samen met Shaula – Lambda Scorpii vormt Lesath een visueel paar. De twee sterren zijn ook bekend als de kattenogen en ze markeren de stekel van de hemelse Schorpioen.
Type ster
Lesath is een blauwe subreus van spectraalklasse B2 IV. De ster heeft een massa van 11,4 zonsmassa en een straal van 6,1 keer die van de Zon. Met een oppervlaktetemperatuur van 22.800 Kelvin bedraagt de lichtsterkte 7400 keer die van de Zon. Een groot deel van dat licht word tin het ultraviolette deel van het spectrum uitgezonden.
De leeftijd van Lesath wordt geschat op slechts 20 miljoen jaar maar desondanks is de ster, dankzij zijn grote massa, snel geëvolueerd. Aan het einde van zijn levenscyclus zal de ster als een supernova afgaan.
Wetenswaardigheden
Lesath is lid van de Scorpius-Centaurus-associatie, de meest nabije OB-associatie tot de Zon. Veel heldere sterren in Scorpius maken deel uit van de groep, waaronder Antares en Shaula maar ook de meeste sterren van het Zuiderkruis – Crux. De leden zijn hete, blauwe sterren van spectraalklasse O en B met geschatte leeftijden tussen 11 en 15 miljoen jaar. De Sco-Cen (Sco OB2)-associatie kent verschillende subgroepen en zijn leden zijn niet d.m.v. zwaartekracht aan elkaar gebonden.
Hoewel Lesath slechts de 8ste helderste ster is, is de ster met een schijnbare helderheid van magnitude 2,70 relatief helder. De ster vormt samen met zijn helderdere buur Shaula de stekel van de Schorpioen. De sterren droegen ooit beide dezelfde naam: Shaula, wat stekel betekent. Maar de naam Shaula heeft nu alleen betrekking op Lambda Scorpii. Deze ster is een magnitude helderder dan Lesath.
Lesath en Shaula zijn slechts een visuele dubbelster, ze staan op dezelfde gezichtslijn gezien vanaf de Aarde. Shaula is en blauwe subreus met een massa van 10,4 zonsmassa en een lichtsterke van 36.300 keer die van de Zon. De ster maakt deel uit van een drievoudig stersysteem dat 570 lichtjaar van ons is verwijderd.
In de oudheid vormden Lesath en Shaula een bekend beeld voor astronomen. Ze staan als dSharur4 u dShargaz (Sharur en Shargaz)in de MUL.AIN, een Babylonisch astronomisch compendium dat omstreeks 1000 voor Christus werd samengesteld.
De Kopen in Egypte noemden de sterren Minamref. De Boorong in het noordwestelijke deel van Victoria, Australië kenden de sterren als Karik (de Valken).
Naamgeving
De traditionele naam Lesath komt van het Arabische las’a of Al Las’ah, wat “beet van een giftig dier” betekent. De naam werd historisch ook gespeld als Leschath en Lesuth. De naam is een verbastering van een Grieks woord dat “mistig” betekent. De naam Lesath werd op 21 augustus 2016 officieel erkend door de Working Group on Star Names van de Internationale Astronomische Unie.
In de Chinese astronomie was Lesath deel van het Staart-asterisme en bekend als 尾宿九 (Wěi Xiù jiǔ), de Negende Ster van de Staart. Het asterisme bestond verder uit Xamidimura, Larawag, Zeta1 Scorpii, Zeta2 Scorpii, Eta Scorpii, Sargas, Iota1 Scorpii, Iota2 Scorpii, Kappa Scorpii en Shaula. In de westerse astronomie vormen deze sterren het Vishaak-asterisme met Antares, Paikauhale en Alniyat.
Locatie
Omdat Lesath deel uitmaakt van de figuur van de Schorpioen is Lesath gemakkelijk te vinden. De ster markeert de stekel van de hemelse Schorpioen samen met zijn buur Lambda Scorpii – Shaula. Het lichaam en de staart van de Schorpioen vormen een asterisme dat de Vishaak wordt genoemd. Shaula, de op één na helderste ster markeert het puntje van de Haak en Lesath staat er naast. De ster bevindt zich ook naast het Theepotje, een asterisme bestaande uit de helderste sterren van het naburige sterrenbeeld Sagittarius.
Shaula en Lesath kunnen worden gebruikt om verschillende bekende deepsky-objecten in de Schorpioen op te zoeken. Messier 6 bevindt zich 6° ten noorden en 1,5° ten oosten van Shaula. Messier 7 staat op 4,75° ten noordoosten van de ster.
De nevels NGC 6357, NGC 6334 en de open sterrenhoop NGC 6383 en de bolhoop NGC 6441 bevinden zich ook in het gebied rond de stekel van de Schorpioen.
De Schorpioen is vanaf het noordelijk halfrond zichtbaar maar vanaf het zuidelijk halfrond is het zicht vele malen beter. Vanuit Nederland komt het sterrenbeeld in de zomer maar gedeeltelijk boven de horizon uit.
Sterrenbeeld
Lesath bevindt zich in het sterrenbeeld Scorpius – Schorpioen. De hemelse Schorpioen beslaat een oppervlakte van 497 vierkante graden en het is in grootte het 33ste sterrenbeeld. De hemelse Schorpioen is een van de meest herkenbare sterrenbeelden. De helderste sterren markeren zijn scharen, lichaam, staart en stekel. De rode superreus Antares is de 15de helderste ster aan de sterrenhemel en markeert het hart van de Schorpioen.
Schorpioen is een van de 48 antieke Griekse sterrenbeelden die door de Grieks-Romeinse astronoom Claudius Ptolemeus in de 2de eeuw na Christus in de Almagest werden beschreven. Het beslaat een oppervlakte van 497 vierkante graden aan de sterrenhemel en het is in grootte het 33ste sterrenbeeld. In de Griekse mythologie wordt Scorpius geassocieerd met de schorpioen die Orion stak.
In Schorpioen zijn verschillende opmerkelijke sterren te zien. Naast Antares zijn dit o.a. de meervoudige stersystemen Lambda Scorpii – Shaula, Delta Scorpii -Dschubba, Bèta Scorpii – Acrab, Pi Scorpii – Fang en Sigma Scorpii – Alniyat, de dubbelsterren Theta Scorpii – Sargas en Kappa Scorpii, de superreuzen Iota1 Scorpii en Iota2 Scorpii, de blauwe subreus Lesath – Upsilon Scorpii en de terugkerende nova U Scorpii.
Heldere deepsky-objecten zijn o.a. de open sterrenhopen Messier 6, Messier 7, NGC 6231 en NGC 6821, de stervormende nevels NGC 6357 en NGC 6334, de planetaire nevel NGC 6302 en de bolhopen Messier 4 en Messier 80.
De beste tijd van het jaar om de sterren en deepsky-objecten in de Schorpioen te bekijken is de maand juli als het sterrenbeeld ’s avonds hoger boven de horizon klimt. Het gehele sterrenbeeld is zichtbaar vanaf locaties ten zuiden van de 40ste breedtegraad.
De 10 helderste sterren in de Schorpioen zijn Antares (Alpha Sco A, mag. 0,6 – 1,6), Shaula (Lambda Sco A, mag. 1,62), Sargas (Theta Sco A, mag. 1,84), Dschubba (Delta Sco, mag 2,31), Larawag (Epsilon Sco, mag. 2,31), Kappa Sco (mag. 2,39), Acrab (Bèta Sco, mag. 2,62), Lesath (Upsilon Sco, mag. 2,70), Paikauhale (Tau Sco, mag. 2,82), and Fang (Pi Sco, mag. 2,89).
Upsilon Scorpii – Lesath
| Spectraalklasse | B2 IV |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 2,70 |
| Absolute helderheid (magnitude) | -3,53 |
| Afstand (lichtjaar – parsec) | 580 – 177 |
| Radiale snelheid (km/s) | 8,0 |
| Massa (zon=1) | 11,4 |
| Straal (zon=1) | 6,1 |
| Lichtsterkte (zon=1) | 7400 |
| Temperatuur (Kelvin) | 22.800 |
| Leeftijd (miljoen jaar) | 20 |
| Sterrenbeeld | Scorpius – Schorpioen |
| Namen en aanduidingen | Lesath Upsilon Scorpii 34 Scorpii HD 158408 |
Eerste publicatie: 28 juli 2025
Bron: Wikipedia, star-facts & anderen
