Messier 103 – NGC 581
Messier 103 is een open sterrenhoop op een afstand van 10.000 lichtjaar in de richting van het sterrenbeeld Cassiopeia. De sterrenhoop heeft een schijnbare helderheid van magnitude 7,4 en heeft in de New General Catalogue de aanduiding NGC 581.
Messier 103 heeft een schijnbare grootte van 6 boogminuten en dat komt overeen met een diameter van 17,5 lichtjaar. De sterrenhoop is al met een verrekijker te zien als een nevelachtige vlek. Telescopen van 15 cm tonen de vier helderste sterren in de sterrenhoop. Grote telescopen tonen meer sterren maar maken het lastiger om Messier 103 te onderscheiden van het omringende sterveld. De sterrenhoop is namelijk nogal los.
Messier 103 bevindt zich in het W-vormige asterisme van Cassiopeia en is daarom gemakkelijk te vinden. de sterrenhoop bevindt zich 1° ten oosten van Delta Cassiopeia – Ruchbah, de ster linksonder in de W. de beste tijd van het jaar om Messier 103 waar te nemen is gedurende de wintermaanden maar het sterrenbeeld is vanuit Nederland circumpolair en dus de gehele nacht waarneembaar.
In dit gebied van de sterrenhemel bevinden zich verschillende andere open sterrenhopen, waaronder NGC 654, NGC 659 en NGC 663, die laatste wordt soms verward met Messier 103.
Messier 103 is een van de kleinste en meest afgelegen open sterrenhopen die we kennen. De sterrenhoop bevat 172 bevestigde leden. De helderste sterren in de sterrenhoop hebben een visuele helderheid van magnitude 10,5 en behoren tot de spectrale klassen B5 Ib en B2 III, wat betekent dat het superreuzen en reuzensterren zijn, beide witblauw van kleur. De meeste van de helderste leden van de sterrenhoop zijn jonge, hete, blauwe sterren. In het centrum van de sterrenhoop bevindt zich een opvallende rode reus met een visuele helderheid van magnitude 10,8. De ster is geclassificeerd als behorend tot spectraalklasse M6 III of gM6.
Messier 103 nadert ons met een snelheid van 37 km/s. de leeftijd van de sterrenhoop wordt geschat op ongeveer 25 miljoen jaar, slechts 30% van de leeftijd van de Pleiaden – Messier 45.
Struve131, een meervoudig stersysteem van de 7de magnitude, domineert de sterrenhoop, maar maakt er geen deel van uit en bevindt zich alleen in dezelfde gezichtslijn. De drievoudige ster ligt op de voorgrond en is veel dichter bij ons dan Messier 103. De belangrijkste component in het systeem is een blauwe superreus.
Messier 103 werd in maart of april 1781 door Pierre Méchain gevonden. Méchain beschreef het object als een “sterrencluster tussen Epsilon en Delta van het been van Cassiopeia”.
Samen met de sterrenstelsels Messier 101 en Messier 102 was Messier 103 een van de laatste toevoegingen aan de Messier-catalogus. Messier kreeg geen kans om de drie ontdekkingen van Méchain vóór publicatie waar te nemen en te verifiëren. Messier 103 was het laatste object dat door Messier zelf werd toegevoegd. Messier 104 – het Sombrerostelsel en de overige Messier-objecten (Messier 105 tot Messier 110) werden veel later, in de 20ste eeuw, aan de catalogus toegevoegd.
William Herschel nam Messier 103 op 8 augustus 1783 waar en schreef:
14 of 16 pL. [vrij grote] sterren met een groot aantal eS. [extreme Kleine] sterren. Twee van de grote sterren zijn dubbel, de ene van de eerste klasse en de andere van de tweede klasse. Het samengestelde vergrootglas laat er nog een paar zien die bij de cluster kunnen worden gerekend, zodat het er ongeveer 20 zijn. Ik sluit een groot aantal verspreide sterren uit, anders zou ik niet weten waar ik moest stoppen.
Een van de twee “grote” (heldere) sterren die Herschel noemt is Struve 131.
John Herschel catalogiseerde de cluster als h 126 en voegde deze later toe aan de Algemene Catalogus als GC 341. Hij beschreef het object als een “cluster; helder; rond; rijk; vrij groot; sterren van de 10e en 11e magnitude.”
De Zweedse astronoom Åke Wallenquist identificeerde 40 sterren in de cluster en de Tsjechische astronoom Antonín Bečvář voegde nog eens ongeveer 20 sterren toe aan de lijst.
Brent A. Archinal en Steven J. Hynes (Star Clusters, 2003) identificeerden in totaal 172 leden.
Harlow Shapley classificeerde M103 als type d, een losse en dunbevolkte open cluster. Shapley had aanvankelijk gedacht dat M103 een toevallige groep sterren was die fysiek geen verband met elkaar hadden.
Messier 103 – NGC 581
| Type object | Open sterenhoop |
| Namen en aanduidingen | Messier 103 NGC 581 Collinder 14 |
| Sterrenbeeld | Cassiopeia |
| Afstand (lichtjaar – parsec) | 10.000 – 3000 |
| Leeftijd (miljoen jaar) | 25 |
| Aantal sterren | >172 |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 7,4 |
| Schijnbare grootte (boogminuten) | 6 |
| Straal (lichtjaar) | 8,75 |
Locatie
Eerste publicatie: 25 juli 2025
Bron: Wikipedia, messier-guide & anderen
