Messier 61 – NGC 4303
Messier 60 is een balkspiraalstelsel in het sterrenbeeld Virgo – Maagd. Het sterrenstelsel bevindt zich in het zuidelijke deel van de Virgocluster. Het sterrenstelsel beslaat een oppervlakte van 6 boogminuten en dat komt overeen met een ruimtelijke diameter van ongeveer 100.000 lichtjaar.
Het sterrenstelsel heeft een schijnbare helderheid van magnitude 10,18 en is ongeveer 52,5 miljoen lichtjaar van ons verwijderd. Het sterrenstelsel staat als NGC 4303 in de New General Catalogue. De maanden maart, april en mei zijn de beste maanden van het jaar om Messier 61 te bekijken.
Messier 61 bevindt zich net boven de lijn tussen Minelauva – Delta Virginis naar Zavijava – Bèta Virginis. Het sterrenstelsel bevindt zich 8° ten noordwesten van Porrima – Gamma Virginis en slechts 1,25° ten noordnoordoosten van 16 Virginis.
Het sterrenstelsel kan ook worden gevonden langs de lijn van Spica naar Denebola in de Leeuw.
Kleine telescopen tonen Messier 61 als een zwakke ovale vlek met een heldere kern. Grotere telescopen tonen een erg duidelijke kern en een hint van de spiraalarmen van het stelsel. De spiraalarmen en details van de structuur van het sterrenstelsel worden duidelijker in 20 en 25 cm telescopen.
Messier 61 is een van de grootere sterrenstelsels in de Virgocluster, een enorme groep sterrenstelsels met meer dan 1300 leden, gelegen in het sterrenbeeld Virgo – Maagd. Messier 61 behoort tot een subgroep die bekend staat als de S-wolk. Met een diameter van ongeveer 100.000 lichtjaar is Messier 61 ongeveer even groot als ons sterrenstelsel.
Messier 61 is geclassificeerd als een starburststelsel, een sterrenstelsel met een extreem hoge stervormingsactiviteit.
Het sterrenstelsel heeft een actieve galactische kern (AGN) en een mogelijk superzwaar zwart gat met een geschatte massa van ongeveer 5miljoen zonsmassa. Een jonge, compacte, zware sterrenhoop die bij het object hoort, beslaat een gebied met een straal van 3,1 parsec. De sterrenhoop heeft een massa van ongeveer 100.000 zonsmassa en is omgeven door een spiraal met een straal van ongeveer 225 parsec. Deze spiraal bestaat uit meerdere zware stervormingsgebieden, mogelijk geassocieerd met een tweede balk in het sterrenstelsel, waarvan er één aanzienlijk kleiner is dan de hoofdbalk.
Messier 61 vertoont geen tekort aan neutraal waterstof, in tegenstelling tot veel late-type (spiraal- en onregelmatige) sterrenstelsels in de Virgocluster. Sterker nog, het is zeer rijk aan gas, wat ongebruikelijk is voor een sterrenstelsel dat deel uitmaakt van een dichte cluster, omdat de meeste van dergelijke sterrenstelsels al van hun gas zijn ontdaan. De schijf van Messier 61 kent ook een hoge mate van stervorming, mogelijk als gevolg van interacties van het sterrenstelsel met de satellietstelsels NGC 4292 en NGC 4303B.
In de afgelopen eeuw zijn er zeven supernova’s in Messier 61 gedetecteerd, waarmee Messier 61 recordhouder is onder de Messierstelsels: SN 2014dt (magnitude +13.2) in 2014, SN 2008in (+14.3) in 2008, SN 2006ov (+14.8) in 2006, SN 1999gn (+13.4) in 1999, SN 1964F (+12) in 1964, SN 1961I (+13) in 1961 en SN 1926A (+12.8) in 1926.
De meest recente supernova, SN 204dt, werd als een type Ia-pec geclassificeerd, terwijl de drie voorgaande – SN 1999gn, SN 2006ov, and SN 2008in – van type II waren.
Messier 61 werd op 5 mei 1779 gevonden door de Italiaanse astronoom Barnaba Oriani. Oriani beschreef het object als “zeer licht en precies gelijkend op de komeet [1779 Bode, C/1779 A1]”.
Charles Messier zag het object voor het eerst in dezelfde nacht als Oriani maar verwarde het met de komeet die de Italiaanse astronoom noemde. Een paar dagen later realiseerde hij zich dat het object niet bewoog en voegde het toe aan zijn catalogus met de volgende aantekening:
Nevel, zeer zwak en moeilijk waarneembaar. M. Messier verwarde deze nevel met de komeet van 1779, op 5,6 en 11 mei; op de 11e herkende hij dat dit niet de komeet was maar een nevel die zich op zijn pad en op hetzelfde punt aan de hemel bevond.
William Herschel catalogiseerde het object op 17 april 1786 als H I.139 en beschreef het als “extreem helder. Zeer heldere kern. Oplosbaar. Diameter 6 of 7 boogminuten.”
John Herschel catalogiseerde Messier 61 in april 1828 als h 1202 en voegde het object later als GC 2878 toe aan de General Catalogue en beschreef het als “zeer helder; zeer groot; zeer plotseling veel helderder richting het sterachtige midden; binucleair.”
Messier 61 – NGC 4303
| Type object | Balkspiraalstelsel |
| Klasse | SAB(rd)bc |
| Sterrenbeeld | Virgo – Maagd |
| Namen en aanduidingen | Messier 61 NGC 4303 |
| Afstand (miljoen lichtjaar – megaparsec) | 52,5 – 6,1 |
| Aanstal sterren (miljard) | >300 |
| Schijnbar ehelderheid (magnitude) | 10,18 |
| Absolute helderheid (magnitude) | -21,2 |
| Schijnbare grootte (boogminuten) | 6,5 * 5,8 |
| Straal (lichtjaar) | 50.000 |
| Heliocentrische radiale snelheid (km/s) | 1566 |
Eerste publicatie: 31 juli 2025
Bron: Wikipedia, messier-objects & vele anderen
