Muphrid – Eta Boötis
Eta Boötis – Muphrid – is een gele subreus op een afstand van 37,2 lichtjaar van de Aarde in de richting van het noordelijke sterrenbeeld Boötes – Ossenhoeder. Met een schijnbare helderheid van magnitude 2,68 is het de derde helderste ster in het sterrenbeeld. Muphrid maakt deel uit van het bekende Vlieger-asterisme in Boötes.
Stersysteem
Eta Boötes is een dubbelster bestaande uit een ster van spectraalklasse G0 IV en een ongeziene begeleider. Het systeem is vermoedelijk een spectroscopische dubbelster met een baanperiode van 494 dagen. De nauwe begeleider draait op een afstand van Zon – Mars om de hoofdcomponent heen.
De begeleider is nog nooit gezien. Spikkelinterferometrie in de jaren ’70, ’80 en ’90 hebben geen bewijs opgeleverd voor een tweede ster. Een artikel uit 1957 rapporteert echter de ontdekking van een oranje of rode dwerg.
Muphrid heeft een massa van 1,71 zonsmassa en een straal van 2,67 keer die van de Zon. Met een effectieve temperatuur van 6100 Kelvin bedraagt de lichtsterkte 8,89 keer die van de Zon. De ster draait met een snelheid van 11,8 km/s om zijn was. De leeftijd wordt geschat op 2,7 miljard jaar.
Muphrid is gestopt met waterstoffusie in zijn kern en zal gaan evolueren naar een rode reus. Uiteindelijk zal de ster bij buitenste lagen uitstoten als een planetaire nevel en zijn leven eindigen als een witte dwerg.
Wetenswaardigheden
Eta Boötis dient sinds 1943 als spectrale standaard voor sterren van zijn klasse. Het spectrum van de ster wordt als een stabiel ankerpunt gebruikt om andere sterren te classificeren.
Muphrid bevindt zich aan de sterrenhemel dicht bij Arcturus. Arcturus heeft een helderheid van magnitude -0,05 en is de helderste ster in het sterrenbeeld en aan de noordelijke sterrenhemel. In werkelijkheid liggen ze sterren niet alleen in dezelfde gezichtslijn gezien vanaf de aarde maar zijn ze ook ongeveer even ver van de Aarde verwijderd.
Arcturus is de naaste buur van Muphrid. De fysieke afstand tussen de twee sterren is slechts 3,24 lichtjaar. Ter vergelijking, de afstand tussen de Zon en zijn naaste buur, Proxima Centauri, bedraagt 4,25 lichtjaar.
Gezien vanaf een hypothetische planeet in een baan om Muphrid zou Arcturus een helderheid hebben van magnitude -5,2 en bijna twee keer zo helder zijn dan Venus gezien vanaf de Aarde. Muphrid zou, gezien vanaf Arcturus, een helderheid hebben van magnitude -2,4 en zou twee keer zo helder zijn dan Sirius gezien vanaf de Aarde.
Arcturus en Muphrid maken deel uit van het Vlieger-asterisme in Boötes. Dit is een opvallend asterisme aan de noordelijke sterrenhemel in de lente. De Vlieger wordt gevormd door de sterren Arcturus, Izar, Delta Boötis, Nekkar, Seginus en Rho Boötis. Het asterisme kan gezien worden vanuit gebieden met niet al te veel lichtvervuiling.
Naamgeving
De naam Muphrid komt van het Arabische mufrid ar-rāmiħ, wat “de enkele van de lansier” betekent. De naam Al Mufrid al Ramih (de solitaire ster van de lansier) verscheen in de 15de -eeuwse stercatalogus van de Mongoolse astronoom Ulugh Begh. De naam werd historisch ook gespeld als Mufrid en Mifride.
De 13de -eeuwse Perzische astronoom Zakariya al-Qazawini noemde de ster Al Rumh.
De 17de -eeuwse Egyptische astronoom Al Achsasi al Mouakket noemde de ster in zijn Calendarium Ramih al Ramih (rumḥ al rāmiḥ). Deze naam werd naar het Latijn vertaald als Lancea Lanceator (de lans van de lansier).
De naam Muphrid werd op 12 september 2016 officieel toegekend Eta Boötis. Dit gebeurde door de Working Group on Star Names van de Internationale Astronomische Unie.
De ster was traditioneel ook bekend als Saak en dat stamt af van Al Sak – het scheenbeen.
In de Chinese astronomie was Eta Boötis bekend als 右攝提一 (Yòu Niè Dī yī), de Eerste Ster van de Juiste Dirigent. Dit asterisme bestaat verder uit Tau Boötis en Upsilon Boötis. Het asterisme maakt deel uit van het grotere Nek-huis dat de nek van de Azuren Draak vertegenwoordigt.
Locatie
Muphrid is van de derde magnitude en bevindt zich in de buurt van Arcturus. Het is de heldere ster ten westen van de rode reus.
Arcturus kan worden gevonden door de boog van de sterren die het handvat van de steelpan in Ursa Major vormen. De gekromde lijn leidt eerst naar Arcturus en daarna naar de heldere ster Spica in het sterrenbeeld Virgo – Maagd.
Sterrenbeeld
Muphrid bevindt zich in het sterrenbeeld Boötes – Ossenhoeder en markeert het linkerbeen. De hemelse herder is een van de 48 Griekse sterrenbeelden die in de tweede eeuw na Christus door de Grieks-Romeinse astronoom Claudius Ptolemeus in zijn Almagest werden beschreven. In grootte is Boötes het 13de sterrenbeeld en het beslaat een oppervlakte van 907 vierkante graden.
Boötes is voor het eerst genoemd in de Odysseus van Homerus. In de Griekse mythologie wordt het geassocieerd met de druiventeler Icarius en met Philomenus, de zon van de Godin Demeter en patroon van de landbouw en veeteelt en die de ossen mende voorgesteld door de sterren van de steelpan in Ursa Major.
Boötes is de thuisbasis van Arcturus, de helderste ster aan het noordelijk halfrond en de vierde helderste ster aan de sterrenhemel. Andere opmerkelijke sterren in het sterrenbeeld zijn o.a. de gele reus Nekkar – Bèta Boötis, de oranje reuzen Rho Boötis en Upsilon Boötis en de dubbelstersystemen Izar – Epsilon Boötis, Seginus – Gamma Boötis en Delta Boötis, de dwergster Lambda Boötis – Xuange.
Relatief heldere deepsky-objecten in de Ossenhoeder zijn o.a. de bolhoop NGC 5466 (mag. 10,5), het spiraalstelsel NGC 5248 – Caldwell 45, de spiraalstelsels NGC 5676 en NGC 5653, het Seyfert-stelsel NGC 5548, het elliptische stelsel NGC 5886. In Boötes bevindt zich ook de Boötes Leegte, een uitgestrekt gebied in de ruimte met relatief erg weinig sterrenstelsels per oppervlakte-eenheid.
De beste tijd van het jaar om de sterren en deepsky-objecten in de Ossenhoeder te bekijken is de maand juni als het sterrenbeeld ’s avonds hoger boven de horizon klimt. Het gehele sterrenbeeld is zichtbaar vanaf locaties ten noorden van -50°.
De 10 helderste sterren in de Ossenhoeder zijn Arcturus (Alpha Boo, mag. -0,05), Izar (Epsilon Boo, mag. 2,37), Muphrid (Eta Boo, mag. 2,68), Seginus (Gamma Boo, mag. 3,03), Delta Boötis (mag. 3,48), Nekkar (Beta Boo, mag. 3,49), Rho Boötis (mag. 3,59), Zeta Boötis (mag. 3,78), Theta Boötis (mag. 4,02), and Upsilon Boötis (mag. 4,02).
Eta Boötis – Muphrid
| Spectraalklasse | G0 IV |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 2,68 |
| Absolute helderheid (magnitude) | 2,41 |
| Afstand (lichtjaar – parsec) | 37,2 – 11,4 |
| Radiale snelheid (km/s) | 5,77 |
| Massa (zon=1) | 1,71 |
| Lichtsterkte (zon=1) | 8,89 |
| Straal (zon=1) | 2,67 |
| Temperatuur (Kelvin) | 6100 |
| Leeftijd (miljard jaar) | 2,7 |
| Rotatiesnelheid (km/s) | 11,8 |
| Sterrenbeeld | Boötes – Ossenhoeder |
| Namen en aanduidingen | Muphrid Eta Boötis 8 Boötis HD 121370 |
Eerste publicatie: 28 juni 2025
Bron: Wikipedia, starfacts & vele anderen
