Okab – Zeta Aquilae
Zeta Aquilae A – Okab is de hoofdcomponent in een binair stersysteem dat ongeveer 83 lichtjaar van ons is verwijderd in de richting van het sterrenbeeld Aquila – Arend. Met een schijnbare helderheid van magnitude 2,98 is het de derde helderste ster in de Arend. In traditionele afbeeldingen van het sterrenbeeld markeert Okab de staart van de Arend.
Stersysteem
Zeta Aquilae is een dubbelster bestaande uit Zeta Aquilae A (formeel Okab geheten), een witte ster van spectraalklasse A0IV-Vnn, en Zeta Aquilae B, een ster van magnitude 12,0 die 7,2 boogseconden is gescheiden van de hoofdcomponent. De fysieke scheiding tussen de beide sterren bedraagt 185,1 Astronomische Eenheden.
Okab wordt als hoofdreeksster of subreus geclassificeerd en nadert het einde van zijn verblijf op de hoofdreeks. Mogelijk fuseert de ster al geen waterstof meer in zijn kern. De ster heeft een massa van 2,37 zonsmassa en een straal van 2,27 keer die van de Zon. Met een effectieve temperatuur van 9600 Kelvin is de lichtsterkte 39,4 keer groter dan die van de Zon. De leeftijd van de ster wordt geschat op ongeveer 10 miljoen jaar.
Met een geprojecteerde rotatiesnelheid van 317 km/s draait Okab zeer snel om zijn as en leidt ertoe dat de ster een afgeplatte vorm heeft. Okab is aan de evenaar ongeveer 31% groter dan gemeten over de polen.
De begeleider, Zeta Aquilae B, is veel minder massief. Die ster heeft een massa van 0,5 zonsmassa.
Wetenswaardigheden
Okab is een kandidaat-lid van de TW Hydrae-associatie, dit is de jongste associatie van sterren binnen 100 parsec van de Zon. De leden van de groep zijn jonge, lichte sterren die zich op afstanden van 80 tot 240 lichtjaar van de Aarde bevinden. Ze zijn ontstaan in dezelfde moleculaire wolk en zijn ongeveer 100 miljoen jaar oud. Ze delen een gemeenschappelijke beweging door de ruimte. De bevestigde leden hebben massa’s vin het bereik van 5 Jupitermassa tot 2 zonsmassa en hun spectraaltypen variëren van A0 tot L7. De groep is vernoemd naar TW Hydrae in het sterrenbeeld Hydra – Waterslang, de dichtstbijzijnde T Tauri-ster (variabele pre-hoofdreeksster) tot de Aarde, gelegen op 196 lichtjaar afstand.
Naamgeving
De naam Okab komt van de traditionele naam van de ster, Deneb el Okab, wat “de staart van de arend” betekent. Terwijl waarnemers ervan kunnen uitgaan dat Zeta Aquilae de vleugel van de arend markeert en Lambda Aquilae de staart, markeren Zeta en de oranje reus Epsilon Aquilae in traditionele afbeeldingen van het sterrenbeeld de staart van de vogel. De twee sterren stonden traditioneel bekend als Deneb el Okab (Zeta) en Deneb el Okab Borealis (Epsilon).
Op 1 juni 2018 werd de naam Okab officieel toegekend door de Working Group on Starnames van de Internationale Astronomische Unie. De naam heeft formeel alleen betrekking op Zeta Aquilae A.
Okab stond traditioneel bekend als Dzeneb al tair “de staart van de arend”. De naam verscheen in het Calendarium van de 17de-eeuwse Egyptische astronoom Al Achsasi al Mouakket. Het werd later in het Latijn vertaald als Cauda (Vulturis) Volantis. (In de Romeinse tijd was het sterrenbeeld Aquila ook bekend als Vultur volans, wat “de vliegende gier” betekent.)
De Chinezen kennen Okab als 天市左垣六 (Tiān Shì Zuǒ Yuán liù), de Zesde Ster van de Linkermuur van de Hemelse Marktomheining. Het Chinese asterisme Linkermuur van de Hemelse Marktomheining wordt gevormd door Okab met Sarin – Delta Herculis, Maasym – Lambda Herculis, Mu Herculis, Omicron Herculis, 112 Herculis, Alya – Theta Serpentis, Eta Serpentis, Mu Ophiuchi, Xi Serpentis en Sabik – Eta Ophiuchi. Het asterisme is onderdeel van de Hemelse marktomheining dat het rijk van de keizer vertegenwoordigt. De sterren van de Linkermuur vertegenwoordigen 11 sterren aan de linkerkant.
Epsilon en Zeta Aquila stonden bekend onder de Mandarijnse namen Wu en Yue. Dit zijn twee oude Chinese staten. Wu, gelegen aan de monding van de Yangtze-rivier en Yue, gelegen in de tegenwoordige provincies Zhejiang, Jiangsu en Shanghai.
Locatie
Okab maakt deel uit van het vogelpatroon van Aquila en is daarom relatief gemakkelijk te vinden. de ster kan worden gevonden met behulp van twee heldere zomerasterismen: het Noorderkruis en de Zomerdriehoek. De Zomerdriehoek bestaat uit de heldere sterren Altaïr, Wega en Deneb. Het asterisme domineert de avondhemel en bevindt zich gedurende de zomermaanden op het noordelijk halfrond hoog boven je hoofd. Deneb vormt het puntje van het Noorderkruis en markeert de staart van de hemelse zwaan terwijl de zwakkere Albireo, de ster aan de basis van het kruis, de snavel van de zwaan markeert. Een lijn die zich uitstrekt van Deneb door Albireo wijst ruwweg in de richting van Okab.
Okab kan ook worden gevonden door simpelweg het patroon van Aquila op te zoeken. De Arend bevindt zich tegenover de Zwaan aan de sterrenhemel, met de koppen van de vogels naar elkaar toe gericht is Okab de rechtervleugel van de Arend.
Sterrenbeeld
Okab bevindt zich in het noordelijke sterrenbeeld Aquila – Arend. Aquila beslaat een oppervlakte van 652 vierkante graden aan de sterrenhemel en is in grootte het 22ste sterrenbeeld van de 88. Het is eenvoudig te vinden want zijn helderste sterren vormen een vogel met uitgestrekte vleugels die tegenover de hemelse Zwaan aan de sterrenhemel vliegt. De kop van de Arend wordt gemarkeerd door Altaïr, de 12de helderste ster aan de sterrenhemel en één van onze meest nabije buren.
De Arend werd voor het eerst in de 2de eeuw na Christus gecatalogiseerd door de Grieks-Romeinse astronoom Claudius Ptolemeus. Het sterrenbeeld behoort tot de 48 klassieke Griekse sterrenbeelden. In de mythologie wordt het geassocieerd met twee arenden: de arend die de bliksemschichten van Zeus droeg en de gene die de jonge Ganymedes (vertegenwoordigd door Aquarius) naar de berg Olympus bracht om er als de wijnschenker voor Zeus en de andere Olympische goden te dienen.
De Arend is het best bekend van de heldere ster Altaïr. Dit is een witte Delta Scuti-variabele ster die slechts 16,73 lichtjaar van de Aarde is verwijderd. Het sterrenbeeld bevat veel andere opvallende sterren, waaronder de oranje heldere reus Tarazed – Gamma Aquilae, het drievoudige stersysteem Bèta Aquilae – Alshain, de semi-regelmatige veranderlijke koolstofster V Aquilae, de oranje reus Epsilon Aquilae en de Cepheïde-variabele ster Eta Aquilae.
Relatief heldere deepsky-objecten in de Arend zijn o.a. de open sterrenhopen NGC 6709, NGV 6755 en NGC 6749, de bolhoop NGC 6760 en de planetaire nevels NGC 6751, NGC 6741, NGC 6781, NGC 6778 en NGC 6804.
De beste tijd van het jaar om de sterren en deepsky-objecten in de Arend te bekijken is de maand augustus als het sterrenbeeld voor noordelijke waarnemers vroeg in de avond hoog aan de hemel staat. Het gehele sterrenbeeld is zichtbaar vanaf locaties tussen 90° en -75°.
De 10 helderste sterren in Aquila – Arend zijn Altair (Alpha Aql, mag. 0,76), Tarazed (Gamma Aql, mag. 2,71), Okab (Zeta Aql, mag. 2,98), Theta Aquilae (mag. 3,26), Delta Aquilae (mag. 3,37), Lambda Aquilae (mag. 3,43), Alshain (Bèta Aql, mag. 3,87), Eta Aquilae (mag. 3,87), Epsilon Aquilae (mag. 4,02) en 12 Aquilae (mag. 4,02).
Zeta Aquilae – Okab
| Spectraalklasse | A0IV-Vnn |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 2,98 |
| Absolute helderheid (magnitude) | 0,96 |
| Afstand (lichtjaar – parsec) | 83,0 – 25,5 |
| Radiale snelheid (km/s) | -25 |
| Massa (zon=1) | 2,37 – 0,50 |
| Lichtsterkte (zon=1) | 39,4 |
| Straal (zon=1) | 2,27 |
| Temperatuur (Kelvin) | 9600 |
| Leeftijd (miljoen jaar) | 100 |
| Sterrenbeeld | Aquila – Arend |
| Namen en aanduidingen | Okab Zeta Aquilae 17 Aquilae HD 177724 |
Eerste publicatie: 20 augustus 2025
Bron: Wikipedia, star-facts & anderen
