Seginus – Gamma Boötis
Gamma Boötis – Seginus is een dubbelster in het sterrenbeeld Boötes – Ossenhoeder. De ster heeft een schijnbare helderheid van magnitude 3,03 en is daarmee na Arcturus, Izar en Muphrid de helderste ster in de Ossenhoeder. Seginus is 86,3 lichtjaar van de Aarde verwijderd.
Stersysteem
Gamma Boötis is de hoofdcomponent van een dubbelstersysteem dat ook de ster UCAC245176266 bevat. Het stersysteem heeft de aanduiding WDS J14321+3818 en de twee componenten worden aangeduid als A en B.
De twee componenten van Gamma Boötis zelf hebben de aanduidingen WDS J14321+3818Aa en WDS J14321+3818Ab. De component Aa heeft de eigennaam Seginus.
Gamma Boötis heeft het spectrum van aan blauwwitte reus van spectraalklasse A7 III. De ster heeft een straal van 3,5 keer die van de Zon. Met een effectieve temperatuur van 7800 Kelvin bedraagt de lichtsterkte 34 keer die van de Zon. De ster draait snel om zijn as; de geprojecteerde rotatiesnelheid bedraagt 140 km/s.
Seginus is als een Delta Scuti-variabele geclassificeerd. Dit zijn sterren waarvan de helderheid varieert als resultaat van zowel radiale als niet-radiale pulsaties van het oppervlak. Dit betekent dat de ster uitzet en weer samentrekt om zijn ronde vorm te behouden (radiale pulsaties) en sommige delen van zijn oppervlak bewegen naar binnen terwijl andere delen gelijktijdig naar buiten toe bewegen (niet-radiale pulsaties). De periode van Gamma Boötis bedraagt 1,13 uur.
Wetenswaardigheden
In de vroege Arabische astronomie was Seginus onderdeel van een asterisme bekend als Al Dhi’bah, de vrouwelijke wolven of hyena’s. Ook Nekkar – Bèta Boötis, Delta Boötis en Alkalurops – Mu Boötis behoorden tot dit asterisme.
Naamgeving
De herkomst van de naam Seginus is onduidelijk maar komt van Theguius, de Griekse naam voor het sterrenbeeld Boötes. De naam werd ook gespeld als Segin en Ceginus.
Op 21 augustus 2016 werd de naam officieel erkend door de Working Group on Starnames van de Internationale Astronomische Unie. Formeel heeft de naam alleen betrekking op de component Gamma Boötis Aa.
De Chinezen kenden de ster als 招搖 (Zhāo Yáo), oftewel Fonkelende Aanwijzer. In de Chinese astronomie is Seginus de enige ster in het asterisme dat bekend is als de Fonkelende Aanwijzer. Het maakt deel uit van het Root-huis.
De Romeinse schrijver Marcus Manilius (1ste eeuw voor Christus) noemde de ster Prona Lycaonia, wat “hellende naar Lycaon” betekent. De naam Lycaonia verwees naar Ursa Major – Grote Beer die werd geassocieerd met Callisto, die door Hera in een beer werd veranderd. Callisto was de dochter van de Arkadische koning Lycaon en ook wel bekend als Lycaonia. Het sterrenbeeld Boötes heette Lycaon.
De 17de -eeuwse Egyptische astronoom Al Achsasi al Mouakket noemde Seginus Menkib al Aoua al Aisr, wat de linkerschouder van de blaffer” betekent. De naam werd later naar het Latijn vertaald als Humerus Sinister Latratoris.
De 20ste -eeuwse Tsjechische astronoom Antonín Bečvář noemde Gamma Boötis Haris. Deze naam komt van het Arabische Al-Haris Al-Sama en dat betekent “bewaker van het noorden” en verwijst naar het sterrenbeeld Boötes.
Locatie
Seginus is een van de sterren die het Vlieger-asterisme vormen waaraan Boötes herkenbaar is. De ster bevindt zich in het gebied tussen de steel van de steelpan van de Grote Beer en de helderdere sterren Arcturus en Izar.
In de buurt van Gamma Boötis bevinden zich twee spiraalstelsels, NGC 5698 en PGC 51713. In 2005 was in NGC 5698 de supernova SN 2005bc zichtbaar. Het sterrenstelsel heeft een schijnbare helderheid van magnitude 3,8. PGC 51713 is een beetje helderder en is van magnitude 13,0.
Sterrenbeeld
Seginus bevindt zich in het sterrenbeeld Boötes – Ossenhoeder. Het vertegenwoordigt de hemelse Ossenhoeder. Boötes is in grootte het 13de sterrenbeeld aan de hemel. Het is een van de Griekse sterrenbeelden die door de Grieks-Romeinse astronoom Claudius Ptolemeus in de 2de eeuw na Christus in de Almagest werd beschreven. Maar het sterrenbeeld was al ver voor de tijd van Ptolemeus bekend. Het werd voor het eerst genoemd in de Odysseus van Homerus. Seginus markeert de linkerschouder van de Ossenhoeder.
De Ossenhoeder heeft verschillende sterren die voor amateurastronomen interessant zijn. Dit zijn o.a. Arcturus – Alpha Boötis, de helderste ster op het noordelijk halfrond en de meervoudige sterren Izar – Epsilon Boötis en Alkalurops – Mu Boötis.
Opmerkelijke deepsky-objecten in het sterrenbeeld zijn o.a. het lensvormige sterrenstelsel NGC 5548, de spiraalstelsels NGC 5248 en NGC 5676 en de bolhoop NGC 5466.
De beste tijd van het jaar om de sterren en deepsky-objecten in het sterrenbeeld waar te nemen is de maand juni.
De 10 helderste sterren in de Ossenhoeder zijn Arcturus (Alpha Boo, mag. -0,05), Izar (Epsilon Boo, mag. 2,37), Muphrid (Eta Boo, mag. 2,68), Seginus (Gamma Boo, mag. 3,03), Delta Boötis (mag. 3,48), Nekkar (Beta Boo, mag. 3,49), Rho Boötis (mag. 3,59), Zeta Boötis (mag. 3,78), Theta Boötis (mag. 4,02), en Upsilon Boötis (mag. 4,02).
Gamma Boötis – Seginus
| Spectraalklasse | A7 III |
| Variabel type | Delta Scuti |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 3,03 |
| Absolute helderheid (magnitude) | 0,91 |
| Afstand (lichtjaar – parsec) | 86,8 – 26,6 |
| Radiale snelheid (km/s) | -35,5 |
| Lichtsterkte (zon=1) | 34 |
| Straal (zon=1) | 3,5 |
| Temperatuur (Kelvin) | 7800 |
| Rotatiesnelheid (km/s) | 140 |
| Sterrenbeeld | Boötes – Ossenhoeder |
| Namen en aanduidingen | Seginus Gamma Boötis 27 Boötis HD 127762 |
Eerste publicatie: 21 juni 2025
Bron: Wikipedia, starfacts & vele anderen
