Waarnemen – het sterrenbeeld Walvis zwemt in een hemelse zee
Als je het sterrenbeeld Walvis – Cetus graag wil zien dan kan je in december, na het invallen van de duisternis gaan zoeken. Kijk richting het zuidoosten laag boven de horizon. Als je een paar uur wacht tot het echt helemaal goed donker is dan kan je de zwakkere sterren gemakkelijker zien en staat de Walvis ook hoger boven de zuidelijke horizon.
De Walvis is een lang sterrenbeeld dat ’s avonds in de herfst in het zuidoosten opkomt. Van de 88 sterrenbeelden is het op drie na grootste. Alleen de Grote Beer – Ursa Major, Maagd – Virgo en Waterslang – Hydra zijn groter. Walvis bevindt zich onder Vissen – Pisces en boven Eridanus. Dat stukje sterrenhemel is dus helemaal op water gericht.
De mythologie van de Walvis
In de Griekse mythologie was Walvis een angstaanjagend zeemonster. Walvis at bijna de geketende dame Andromeda op voordat Perseus arriveerde en de dag redde door Cetus de Walvis te doden. Afhankelijk van de mythe die je leest ontmoet Cetus zijn lot op het zwaard van Perseus of door in een steen te veranderen na het zien van het afgehakte hoofd van Medusa.
De sterren van de Walvis
De helderste ster van het sterrenbeeld bevindt zich in de kop van de Walvis, deze ster heet Menkar en heeft een visuele helderheid van magnitude 2,54. Het is de op een na helderste ster in Walvis en draagt ook de aanduiding alpha Ceti. De ster die zich op de plek waar de kop van de walvis en de nek samenkomen bevindt heet Kaffaljidhma oftewel Gamma Ceti. Richting het lijf van de Walvis komen we bij Delta Ceti met een helderheid van magnitude 4,08. Delta hebben ze straks nog nodig om een helder sterrenbeeld te vinden in Cetus.
De volgende ster in het lijf van de Walvis is de beroemde ster Mira, Omicron Ceti. Het is een populaire veranderlijke ster. Deze langperiodieke veranderlijke ster kan een helderheid van magnitude 2 bereiken en is op zijn zwakst van de 10de magnitude. Een ander opmerkelijk kenmerk van Mira is dat de ster met een snelheid van 130 kilometer per seconde door ons sterrenstelsel raast. Deze enorme snelheid en het feit dat de ster aan het einde van zijn leven is en materiaal uitstoot zorgt er voor dat de ster een staart van materiaal vertoont die wel 13 lichtjaar lang is.
De helderste ster in de Walvis heeft drie namen: Bèta Ceti, Diphda en Deneb Kaitos. Deze ster heeft een visuele helderheid van magnitude 2 en bevindt zich in de staart van het dier.
Sterrenstelsels in de Walvis
Het enige Messier object in de Walvis luistert naar de aanduiding M77. Het bevindt zich net een graad oostzuidoost van de ster Delta Ceti. Messier 77 heeft een visuele helderheid van 8,8 en is ongeveer 47 miljoen lichtjaar van ons verwijderd. We kijken recht op het sterrenstelsel dat een actieve kern heeft en een opmerkelijk helder centrum. Degenen met grote telescopen kunnen misschien ook nog een ander sterrenstelsel vinden dat zich tussen Delta Ceti en Messier 77 bevindt. Dit sterrenstelsel heeft de aanduiding NGC 1055 en het sterrenstelsel heeft een helderheid van magnitude 10,6.
Nevels in de Walvis
Een opmerkelijke planetaire nevel kunnen we 6° ten noorden van de helderste ster Diphda vinden. NGC 246 heeft een visuele helderheid van magnitude 8. De nevel heeft een ronde vorm. Planetaire nevels ontstaan wanneer sterren tegen het einde van hun leven materiaal wegblazen. Mira zal uiteindelijk ook een planetaire nevel in de Walvis produceren. Als passende naam voor een ster die de geest heeft gegeven draagt NGC 246 ook de bijnaam de Schedel (Skull)-nevel.
Uitgebreide beschrijving over het sterrenbeeld Cetus – Walvis op Kuuke’s Sterrenbeelden
Eerste publicatie: 5 december 2023
Bron: EarthSky
