Scheat – Bèta Pegasi

Scheat, Bèta Pegasi (β Peg) is een rode reus in het sterrenbeeld Pegasus. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 2,42 en het is daarmee, na de oranje reus Enif, de op een na helderste ster in Pegasus. Scheat is ongeveer 496 lichtjaar van ons verwijderd. Het is de op drie na helderste ster van de vier sterren die het Grote Vierkant van Pegasus vormen. Dit asterisme domineert de oostelijke helft van het sterrenbeeld.

Stertype

Scheat heeft de spectraalaanduiding M2.5II-IIIe en dat wijst op een reus (III) of heldere reuzen- (II) ster die roodachtig van kleur is. De ster heeft een massa van 2,1 zonsmassa en is uitgedijd tot een grootte van 95 keer de straal van de Zon. Met een effectieve temperatuur van 3700 Kelvin is de ster meer dan 1500 keer helderder dan de Zon. De meeste energie wordt echter op infrarode golflengtes uitgezonden. De ster heeft een geprojecteerde rotatiesnelheid van 9,7 kilometer per seconde.

Scheat is omringd door een uitdijende wolk van gas en stof dat van de ster afkomstig is. De stofschil heeft een straal van 16 Astronomische Eenheden oftewel 2500 keer de straal van de Zon. Als gevolg van sterke stellaire winden verliest de ster verliest massa met een snelheid van 10 – 8 zonsmassa per jaar.

Scheat is geclassificeerd als een semi-regelmatige veranderlijke ster. De helderheid varieert tussen 2,31 en 2,74 en de periode bedraagt 43,3 dagen.

Wetenswaardigheden

Scheat markeert het noordwestelijke punt van het Grote Vierkant van Pegasus, een prominent asterisme dat het hoofdgedeelte van het sterrenbeeld Pegasus omlijnt. De sterren die de andere drie hoeken markeren zijn Markab – Alpha Pegasi, Algenib – Gamma Pegasi en Alpheratz – Alpha Andromedae. Scheat is de op een na helderste ster van het Grote Vierkant en is iets helderder dan Markab (mag. 2,48) en Algenib (mag. 2,84) maar minder helder dan Alpheratz (mag. 2,06). Met een grootte van 95 keer de straal van de Zon is Scheat veruit de grootste van de 4 sterren. De andere drie zijn kleiner dan 5 keer de straal van de Zon.

Naam

De naam Scheat komt van het Arabische Al Sā’id, wat “de bovenarm” betekent. De naam werd ooit ook voor Delta Aquari gebruikt maar die ster wordt tegenwoordig Skat genoemd. De naam Skat werd in de late middeleeuwen ook ten onrechte gebruikt voor Bèta Pegasi. Die naam is afgeleid van het Arabische al-sāq, wat “scheenbeen” betekent.”

De naam Scheat werd op 30 juni 2016 officieel erkend door de Working Group on Starnames (WGSN) van de Internationale Astronomische Unie.

In de Arabische astronomie stond Bèta Pegasi ook bekend als Mankib al Faras, “de schouder van het paard”, of als menkib. De naam Mankib al faras werd in de 15^de eeuw gebruikt door de Turks-Mongoolse astronoom Ulugh Beg die de meest uitgebreide stercatalogus opstelde tussen die van de 2^de eeuwse Griekse astronoom Claudius Ptolemeus en de 16^de eeuwse Deense astronoom Tycho Brahe.

De 17de eeuwse astronomen Johann Bayer en Giovanni Battista Riccioli noemden de ster respectievelijk Seat Alpheras en Scheat Alpheratz. De namen betekenen “de bovenarm van het paard.”

De Chinezen kenden Scheat als 室宿二 (Shì Xiù èr), de tweede ster van het Kamp. Het Chinese Kamp-asterisme is een van de zeven Huizen van de Zwarte Schildpad. Het wordt gevormd door Markab en Scheat, de westelijke sterren van het Grote Vierkant van Pegasus.

Locatie

Scheat markeert de noordwestelijke hoekpunt van het Grote Vierkant van Pegasus en is daarom gemakkelijk te vinden. Van de vier sterren die het asterisme vormen staat Scheat het dichtste bij het Noorderkruis in Zwaan – Cygnus en bij het sterrenbeeld Hagedis – Lacerta. Dit sterrenbeeldje is herkenbaar aan zijn zigzagvorm. Het sterrenstelsel NGC 7487 bevindt zich in hetzelfde gezichtsveld als de ster.

Het Grote Vierkant van Pegasus kan worden gevonden aan de hand van de heldere sterren van Cassiopeia die de vorm van een W hebben. Trek een lijn van Segin – Epsilon Cassiopeiae door Ruchbah – Delta Cassiopeiae en je komt bij het asterisme uit.

Scheat en Markab, de ster in de rechter benedenhoek van het Grote Vierkant kunnen worden gebruikt om Fomalhaut te vinden. Dit is de 18^de helderste ster aan de hemel en de helderste ster van het sterrenbeeld Zuidervis – Piscis Austrinus. Fomalhaut is een helder ester maar bij gebrek aan andere heldere sterren of asterismes in het gebied lastig te vinden. Een lijn die zich uitstrekt van Scheat tot en met Markab wijst in de richting van de ster.

Scheat en Markab kunnen ook worden gebruikt om 51 Pegasi te vinden. Dit is de eerste zonachtige ster waarvan werd ontdekt dat deze een exoplaneet heeft. De ster bevindt zich in het gebeid tussen de twee helderdere sterren. 51 Pegasi, formeel Helvetios geheten, heeft een schijnbare helderheid van magnitude 5,49 en bevindt zich op een afstand van 50,45 lichtjaar van de Aarde.

Scheat en zijn zwakkere buur Eta Pegasi – Matar, vormen een goed startpunt om op zoek te gaan naar de NGC 7331 groep en Stephan’s Quintet. De NGC 7331 Groep, ook bekend als de Deer Lick Group, is een opvallende visuele groep sterrenstelsels waarvan het spiraalsterrenstelsel NGC 7331 het helderste is. De sterrenstelsels bevinden zich op verschillende afstanden en zijn fysiek niet met elkaar verbonden.

Stephan’s Quintet – de Hickson Compact Group 92 – daarentegen is een groep van vier op elkaar inwerkende sterrenstelsels en een vijfde sterrenstelsel dat in dezelfde gezichtslijn ligt. De op elkaar inwerkende sterrenstelsels zullen uiteindelijk botsen en samensmelten tot één groot elliptisch sterrenstelsel.

Sterrenbeeld

Scheat bevindt zich in het sterrenbeeld Pegasus. Het is vernoemd naar het gevleugelde paard uit de Griekse mythologie. Pegasus is in grootte het 7^de sterrenbeeld aan de hemel en omvat een oppervlakte van 1121 vierkante graden. Het is een van de sterrenbeelden die voor het eerst door de astronoom Claudius Ptolemeus in de 2^de eeuw na Christus werd genoemd.

Pegasus bevat aan aantal opmerkelijke deep sky-objecten. Dit zijn o.a. de heldere bolhoop Messier 15, Stephan’s Quintet oftewel Hickson 92, het spiraalsterrenstelsel NGC 7331, een quasar met zwaartekrachtslenzen die bekend staat als het Kruis van Einstein, de sterrenstelsels NGC 7814, NGC 7742 en NGC 7479 – het Propellerstelsel.

De beste tijd van het jaar om Pegasus en zijn sterren en deep sky-objecten te bekijken is tijdens de maand oktober wanneer het sterrenbeeld in de avond hoog boven de horizon staat.

De 10 helderste sterren in Pegasus zijn Enif (Epsilon Peg, mag. 2,40), Scheat (Beta Peg, mag. 2,42), Markab (Alpha Peg, mag. 2,48), Algenib (Gamma Peg, mag. 2,84), Matar (Eta Peg, mag. 2,95), Homam (Zeta Peg, mag. 3,41), Sadalbari (Mu Peg, mag. 3,51), Biham (Theta Peg, mag. 3,52), Iota Pegasi (mag. 3,77), and Lambda Pegasi (mag. 3,93).

Bèta Pegasi – Scheat in cijfers

Eerste publicatie: 9 oktober 2024