Sulafat – Gamma Lyrae
Gamma Lyrae – Sulafat is een blauwe reus in het sterrenbeeld Lier – Lyra. Met een schijnbare helderheid van magnitude 3,26 is het de op een na helderste ster in het sterrenbeeld. Sulafat is ongeveer 620 lichtjaar van de Aarde verwijderd. De ster bevindt zich aan de basis van het parallellogram dat het patroon van het sterrenbeeld Lier bepaald.
Type ster
Gamma Lyrae is een blauwe reus van spectraalklasse B9 III. De ster heeft een massa van 5,76 zonsmassa en bevindt zich niet meer op de hoofdreeks. De ster is opgezwollen tot een straal van 15,4 keer die van de Zon. Met behulp van interferometrie is de hoekdiameter bepaald op 0,74 milliboogseconden.
Met een oppervlaktetemperatuur van 10.000 Kelvin is de lichtsterkte van Sulafat 2430 keer die van de Zon. De ster draait met een geprojecteerde snelheid van 72 km/s om zijn as en dat is snel voor een ster van deze klasse.
Wetenswaardigheden
Gamma Lyrae – Sulafat is een van de zes heldere sterren die het patroon van Lyra vormen. De andere vijf zijn Wega – Alpha Lyrae, Sheliak – Bèta Lyrae, Delta Lyrae, Zeta Lyrae en Epsilon Lyrae. Het patroon stelt de lier van Orpheus voor, de Griekse mythische musicus die probeerde om zijn vrouw Eurydice uit de onderwereld te halen en die later tragisch eindigde in de handen van Bacchantes. Zeus plaatste de muzikant en zijn instrument aan de sterrenhemel.
In 1909 rapporteerde de Canadese astronoom Samuel A. Mitchell dat Sulafat een spectroscopische dubbelster was. Hij vond een periode van 25,6 dagen. In 1978 rapporteerde ook de astronoom Wolf dat de ster spectroscopisch dubbel was maar hij vond een periode van meer dan 80 dagen. In 2001 werd de ster als een enkellijnige spectroscopische dubbelster gerapporteerd maar tegenwoordig wordt Sulafat als een enkelvoudige ster met een grote rotatie geclassificeerd.
De helderheid van Gamma Lyrae wordt als gevolg van interstellair stof met een factor 0,12 verzwakt.
Naamgeving
De naam Sulafat komt van het Arabische al-sulḥafāt, wat “schildpad” betekent. Het verwijst naar het schild van de schildpad, het materiaal dat ooit werd gebruikt voor het maken van harpen. De naam werd op 21 augustus 2016 door de Working Group on Star Names van de IAU officieel toegekend. De naam werd traditioneel soms ook als Sulaphat geschreven.
Traditioneel was Gamma Lyrae ook bekend als Jugum, afgeleid van het Latijnse iugum wat “juk” betekent.
De Chinezen kenden Sulafat als 漸台三 (Jiāntāisān), de Derde Ster van Clepsydra Terras. Dit is een asterisme bestaande uit Delta2 Lyrae, Bèta Lyrae – Sheliak, Gamma Lyrae – Sulafat en Iota Lyrae. Het asterisme stelt water voor Clepsydra voor, een oude waterklok gebruikt om aan de hand van de stroming van water de tijd te meten. Het asterisme maakt deel uit van het Os-Huis, een van de noordelijke huizen van de Zwarte Schildpad.
Locatie
Sulafat maakt deel uit van het opvallende parallellogram-patroon van de Lier en is daarom gemakkelijk te vinden. samen met Bèta Lyrae – Sheliak vormt Gamma Lyrae de basis van de hemelse lier.
Met behulp van de Zomerdriehoek is de Lier gemakkelijk te vinden. dit opvallende asterisme domineert op het noordelijk halfrond op zomeravonden de sterrenhemel. De Zomerdriehoek bestaat uit Wega, de helderste ster van Lier samen met Deneb in Cygnus – Zwaan en Altaïr in Aquila – Arend. Deneb vinden we aan het puntje van het Noorderkruis, een ander helder asterisme in de zomer en Altaïr is te vinden doordat de ster wordt geflankeerd door twee andere, relatief heldere sterren: Tarazed en Alshain.
Sulafat en Sheliak kunnen beiden gebruikt worden voor het vinden van twee heldere deepsky objecten die beide in januari 1779 door de Franse astronoom Charles Messier werden ontdekt. Messier 57 – de Ringnevel, een van de helderste planetaire nevels aan de sterrenhemel, bevindt zich ongeveer halverwege de twee sterren. De nevel heeft een schijnbare grootte van 230 boogseconden en is ongeveer 2567 lichtjaar van ons verwijderd. Met een schijnbare helderheid van magnitude 8,8 is de nevel zichtbaar in middelgrote telescopen als een ovale vlek tussen de twee sterren.
Het verlengen van de denkbeeldige lijn die Sheliak en Sulafat verbindt richting Albireo aan de basis van het Noorderkruis leidt naar de bolhoop Messier 56. Deze bolhoop bevindt zich ongeveer halverwege Sulafat en Albireo. Messier 56 heeft een schijnbare helderheid van magnitude 8,3 en is 32.900 lichtjaar van de Aarde verwijderd. De helderste sterren in de bolhoop zijn van de 14de magnitude.
Sterrenbeeld
Sulafat bevindt zich in het noordelijke sterrenbeeld Lyra – Lier. Het sterrenbeeld representeert de Lier van Orpheus en het is een van de 38 klassieke Griekse sterrenbeelden die in de 2de eeuw na Christus door Claudius Ptolemeus werden gecatalogiseerd in zijn standaardwerk de Almagest. Lier is in grootte het 52ste sterrenbeeld en het beslaat een oppervlakte van 286 vierkante graden tussen de sterrenbeelden Zwaan en Hercules.
Lyra is het best bekend vanwege de ster Wega, de 5de helderste ster aan de sterrenhemel. Andere interessante sterren zijn o.a. het meervoudige stersysteem Epsilon Lyrae dat beter bekend is als de Dubbele Dubbele, de variabele rode reus Delta2 Lyrae, het eclipserende paar Bèta Lyrae dat het prototype is van de klasse der Bèta Lyrae-variabelen en RR Lyrae, prototype voor een klasse van pulserende variabele sterren.
Hoewel Lier een klein sterrenbeeld is, is het bij amateurastronomen goed bekend vanwege de twee heldere deepsky objecten die het herbergt: Messier 57 – de Ringnevel en de bolhoop Messier 56. Andere deepsky objecten in de Lier zijn de open sterrenhoop NGC 6791, het onregelmatige sterrenstelsel NGC 67845, het balkspiraalstelsel IC 1296 en de planetaire nevel Abel 46.
De 10 helderste sterren in de Lier zijn Wega (Alpha Lyrae, mag. 0,03), Sulafat (Gamma Lyrae, mag. 3,26), Sheliak (Bèta Lyrae A, mag. 3,52), R Lyrae (mag. 4,00), Delta2 Lyrae (mag. 4,22), Kappa Lyrae (mag. 4,35), Zeta1 Lyrae (mag. 4,34), Theta Lyrae (mag. 4,35), Aladfar (Eta Lyrae, mag. 4,40) en Epsilon2 Lyrae A (mag. 4.59).
Gamma Lyrae – Sulafat
| Spectraalklasse | B9 III |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 3,26 |
| Absolute helderheid (magnitude) | -3,14 |
| Afstand (lichtjaar – parsec) | 620 – 190 |
| Radiale snelheid (km/s) | -20,20 |
| Massa (zon=1) | 5,76 |
| Lichtsterkte (zon=1) | 2430 |
| Straal (zon=1) | 15,4 |
| Temperatuur (Kelvin) | 10.000 |
| Rotatiesnelheid (km/s) | 71 – 72 |
| Sterrenbeeld | Lyra – Lier |
| Namen en aanduidingen | Sulafat Gamma Lyrae 14 Lyrae HD 176437 |
Eerste publicatie: 3 augustus 2025
Bron: wikipedia & anderen