Tureis – Rho Puppis

Rho Puppis is een heldere grote ster op een afstand van ongeveer 63,5 lichtjaar van de Aarde in de richting van het sterrenbeeld Puppis – Achtersteven. De ster heeft een schijnbare helderheid van magnitude 2,78 en het is daarmee de op twee na helderste ster in Puppis. Tureis dient als prototype voor een klasse van geëvolueerde Am-sterren bekend als de Rho Puppis-sterren.

Type ster

Tureis is een ster van spectraalklasse F met een massa van 1,85 zonsmassa en een straal van 3,41 keer die van de Zon. De oppervlaktetemperatuur bedraagt 6900 Kelvin en de lichtsterkte is 22 keer die van de Zon. De ster heeft een geschatte leeftijd van 2 miljard jaar en draait met een geprojecteerde snelheid van 15 km/s om zijn as.

Het spectraaltype F5IIkF2IImF5II geeft aan dat Tureis een Am-ster is, een chemisch bijzonder ster met sterke en variabele absorptielijnen van bepaalde metalen zoals strontium, barium, zink en zirkonium en afwezigheden van andere metalen zoals calcium en scandium. De meeste Am-sterren worden gevonden in binaire systemen maar voor zover bekend heeft Rho Puppis geen begeleiders.

Er wordt aangenomen dat Tureis verder is geëvolueerd en helderder is dan de meeste andere sterren van dit type. Hij ligt boven de hoofdreeks op het Hertzsprung-Russell-diagram, op ongeveer dezelfde locatie. Het is een zeldzaam voorbeeld van een ster die zowel een Am-ster als een Delta Scuti-variabele is. De helderheid van Rho Puppis varieert tussen magnitude 2,68 en 2,87.

Delta Scuti-sterren (soms dwerg-Cepheïden genoemd) zijn jonge pulserende sterren die variaties in helderheid vertonen als gevolg van pulsaties. Behalve Delta Scuti in het sterrenbeeld Scutum – Schild, zijn Altaïr in de Arend, Denebola in de Leeuw en Caph in Cassiopeia bekende sterren in deze klasse.

Tureis heeft een pulsatieperiode van 0.1409 dagen, oftewel 7,1 cycli per dag. Terwijl de ster pulseert varieert de helderheid met een amplitude van 0,15 en de radiale snelheid fluctueert met 10 km/s.

Wetenswaardigheden

In 1956 ontdekte de Amerikaanse astronoom Olin Eggen de variabiliteit van Rho Puppis. Eggen bepaalde een totale amplitude van 0,15 magnitudes en classificeerde de ster als een Delta Scuti-variabele.

Tureis vertoont een infraroodoverschot, wat aangeeft dat de ster een circumstellaire stofschijf heeft. De schijf draait om de ster op een afstand van 50 Astronomische Eenheden.

Tureis naderde ongeveer 394.000 jaar geleden de Zon het dichtst, de afstand tot de Zon was toen 11,6 lichtjaar. Dit is vergelijkbaar met de afstand tot Procyon nu. Rho Puppis bevindt zich momenteel op ongeveer 3,5 lichtjaar afstand en beweegt met een radiale snelheid van ongeveer 46 km/s van ons af.

In de Chinese astronomie maakte Rho Puppis deel uit van het Chinese asterisme 弧矢 (Hú Shǐ), wat pijl en boog betekent. Het asterisme maakte deel uit van het Bron-huis, een van de zuidelijke huizen van de Vermiljoenen Vogel.

Naamgeving

De naam Tureis komt van het Arabische woord turais, wat “klein schild” betekent. De naam werd historisch ook gespeld als Turais. Rho Puppis deelt deze naam traditioneel met Iota Carinae, nu formeel bekend als Aspidiske. De naam Aspidiske heeft dezelfde betekenis als Tureis. De naam is afgeleid van het Griekse woord voor “klein schild”.

De naam Tureis werd op 12 september 2016 officieel toegekend door de Working Group on Star Names van de Internationale Astronomische Unie.

Locatie

Tureis bevindt zich in een gebied met uitzonderlijk heldere sterren. De ster bevindt zich langs de denkbeeldige lijn doorgetrokken van Saiph aan de voet van Orion door Sirius, de helderste ster aan de sterrenhemel. Sirius bevindt zich langs de lijn getrokken door de drie sterren die de Gordel van Orion vormen en Saiph maakt deel uit van de zandloperfiguur waaraan Orion is te herkennen.

De heldere open sterrenhoop Messier 93 is te vinden in het gebied tussen Tureis en Sirius, net ten noordwesten van de zwakkere Xi Puppis – Azmidi.

Het stervormingsgebied NGC 2467, met als bijnaam de Schedel en Kruisbeenderen-nevel bevindt zich tussen Tureis en Aludra, de zwakste van de drie sterren die de kenmerkende driehoek vormen onder Sirius.

Sterrenbeeld

Tureis bevindt zich in het sterrenbeeld Puppis – Achtersteven. Puppis is het grootste van de 3 sterrenbeelden die ooit Argo Navis vormden dat het schip representeerde waarmee Jason en de Argonauten naar Colchis zeilden op zoek naar het Gulden Vlies. Puppis representeert de achtersteven van het schip terwijl de nabije Carina en Vela de kiel en de zeilen vormden. Het zijn alle drie Griekse sterrenbeelden die in de 2^de eeuw na Christus door Ptolemeus werden gecatalogiseerd.

Puppis beslaat een oppervlakte van 673 vierkante graden aan de sterrenhemel en is in grootte het 20^ste sterrenbeeld. Het zuidelijke gedeelte bevindt zich tussen Sirius en Canopus en het noordelijke deel bevindt zich ten oosten van Sirius, naast het sterrenbeeld Monoceros – Eenhoorn.

Naos – Zeta Puppis is de helderste ster in het sterrenbeeld en de meest nabije ster van spectraalklasse O tot de Zon. De hete blauwe superreus heeft een schijnbare helderheid van magnitude 2,25 en is ongeveer 1080 lichtjaar van de Aarde verwijderd. De op een na helderste ster, Pi Puppis – Ahadi, is een variabele oranje superreus die 810 lichtjaar van de Aarde is verwijderd. Andere heldere sterren in het sterrenbeeld zijn ook geëvolueerde reuzen en superreuzen. Dit zijn onder andere de oranje superreuzen Tau en Sigma Puppis, de blauwe reus Nu Puppis, de gele superreus Azmidi – Xi Puppis en de A-klasse superreus 3 Puppis.

In Puppis bevinden zich verschillende interessante deepsky objecten. Naast de drie open sterrenhopen in de buurt van Naos zijn dit de heldere open sterrenhopen Messier 46, Messier 47 en Messier 93, de planetaire nevel NGC 2438, de planetaire nevel NGC 2440 en de stervormende nevel NGC 2467 die de bijnaam Schedel en Kruisbeenderen-nevel heeft. Ook CG4, Gods hand, bevindt zich in Puppis.

De beste tijd van het jaar om de sterren en deepsky objecten in Puppis te bekijken is tijdens de maand februari als het sterrenbeeld ’s avonds hoger boven de horizon staat. Het gehele sterrenbeeld is zichtbaar tussen de 40^ste en -90^ste breedtegraad.

De 10 helderste sterren in Puppis – Achtersteven zijn Naos (Zeta Pup, mag. 2,25), Pi Puppis (mag. 2,73), Tureis (Rho Pup, mag. 2,78), Tau Puppis (mag. 2,95), Nu Puppis (mag. 3,17), Sigma Puppis (mag. 3,25), Azmidi (Xi Pup, mag. 3,34), c Puppis (HD 63032, mag. 3,61), a Puppis (HD 64440, mag. 3,71), and 3 Puppis (mag. 3,93).

Rho Puppis – Tureis

Eerste publicatie: 26 februari 2025
Bron: Wikipedia & anderen