Alnair – Alpha Gruis

Alpha Gruis – Alnair is een blauwwitte hoofdreekster in het sterrenbeeld Kraanvogel – Grus. De ster heeft een schijnbare helderheid van magnitude 1,74 en het is daarmee de helderste ster in Grus en de 30^ste helderste ster aan de sterrenhemel.

Alnair is een beetje zwakker dan Bellatrix en Alnilam in Orion, Elnath in Taurus en Miaplacidus in Carina en is helderder dan Alnitak in Orion, Alioth en Dubhe in Ursa Major en Mirfak in Perseus. Alpha Gruis is ongeveer 101 lichtjaar van ons verwijderd.

Type ster

Alpha Gruis is een hoofdreeksster van spectraalklasse B6 V. het is een blauwwitte ster die nog steeds waterstof in zijn kern fuseert. De ster heeft een massa van 4 zonsmassa en een straal van 3,4 keer die van de Zon. Met een temperatuur van 14.000 Kelvin bedraagt de lichtsterkte 520 keer die van de Zon. De geprojecteerde rotatiesnelheid bedraagt 215 km/s en daarmee draait de ster in minder dan een dag rond zijn as. De leeftijd van de ster wordt geschat op ongeveer 100 miljoen jaar.

Wetenswaardigheden

De leeftijd en eigenbeweging van Alnair geven aan dat de ster mogelijk lid is van de AB Doradus Bewegende Groep, een associatie van sterren met ongeveer 30 leden die allemaal dezelfde herkomst en eigenbeweging hebben. Het is, op ongeveer 20 parsec, de meest nabije bewegende groep tot de Zon. Uitgaande van de beweging en leeftijd is de groep omstreeks dezelfde tijd in hetzelfde stervormingsgebied als de Pleiaden ontstaan. De gemiddelde leeftijd van de leden is tussen de 50 en 150 miljoen jaar.

Alnair is een van de 58 sterren die zijn geselecteerd voor de hemelnavigatie. Het is de enige navigatiester in Grus. De 58 navigatiesterren hebben een speciale status op het gebeid van de hemelnavigatie want ze zijn zowel helder als gemakkelijk te identificeren.

Naamgeving

De naam Alnair stamt af van het Arabische al-nayyir wat “de heldere” betekent. De naam komt van de frase al-nayyir min dhanab al-hut wat “de heldere van de staart van de vis” betekent. De naam werd ook wel gespeld als Al Nair of Al Na’ir. In de Arabische astronomie behoorden Alnair en verschillende andere sterren van Grus – Bèta, Delta, Theta, Iota en Lambda Gruis – tot het sterrenbeeld Piscis Austrinus – Zuidervis. De maakten echter geen deel uit van  de Griekse Zuidervis die in de 2^de eeuw na Christus door Ptolemeus werd beschreven.

Op 20 juli 2016 werd de naam Alnair officieel toegekend door de Working Group on Star Names van de Internationale Astronomische Unie.

Tot het midden van de 20^ste eeuw werd de naam Alnair gebruikt voor Zeta Centauri. Deze ster was bekend als Nayyir Badan Qanturis, “de heldere ster in het lichaam van de Centaur”. De WGSN kende de naam toe aan Alpha Gruis en Zeta Centauri heeft tot op heden geen officiële eigennaam.

De Chinese naam voor Alnair is 鶴一 (Hè yī), de Eerste Ster van de Kraanvogel. In de Chinese astronomie behoort de ster tot een asterisme bekend als de Kraanvogel, samen met Bèta Gruis, Delta² Gruis, Epsilon Gruis, Zeta Gruis, Eta Gruis, Iota Gruis, Theta Gruis, Mu¹ Gruis en Delta Tucana in het naburige sterrenbeeld Toekan – Tucana.

Locatie

Alnair is een van de helderste sterren aan de sterrenhemel maar is voor noordelijke waarnemers ten noorden van de 42^ste breedtegraad onzichtbaar.

Samen met de helderdere Achernar in Eridanus en Fomalhaut in Piscis Austrinus vormt Alnair een driehoek.

In de buurt van Alnair bevinden zich twee relatief heldere sterrenstelsels. Dit is het lensvormige sterrenstelsel NGC 7213 van magnitude 10,1. NGC 7213 is het centrale stelsel van de NGC 7231 Groep van sterrenstelsels waartoe ook IC 5170, IC 5181, NGC 7232 en NGC 7233 behoren. De bakspiraal IC 5201 van magnitude 10,8 bevindt zich iets verder van de ster, dichterbij de visuele dubbelster Pi Gruis.

Sterrenbeeld

Alnair bevindt zich in het sterrenbeeld Grus – Kraanvogel. De hemelse Kraanvogel is een van de vier sterrenbeelden die bekend staan als de Zuidelijke Vogels. De andere drie vogels zijn Pavo – Pauw, Phoenix en Tucana – Toekan.

Grus is een sterrenbeeld dat aan het einde van de 16^de eeuw door de Belgisch-Nederlandse astronoom Petrus Plancius werd geïntroduceerd. Hij is ook verantwoordelijk voor de sterrenbeelden Pavo, Phoenix en Tucana n verschillende andere sterrenbeelden die zijn vernoemd naar dieren en voorwerpen die in de 16^de eeuw werden beschreven door Nederlandse zeevaarders die het zuidelijk halfrond verkenden. Grus werd voor het eerst in 1603 opgenomen in een steratlas en dat was de Uranometria van de Duitse astronoom Johann Bayer.

Kraanvogel bevat ook verschillende deepsky-objecten. Dit zijn o.a. het Grus Kwartet van sterrenstelsels, de balkspiralen NGC 7424 en NGC 7410, het lensvormige stelsel NGC 7213 en de planetaire nevel IC 5148 die ook wel de Reservewielnevel wordt genoemd.

De beste tijd om de sterren en deepsky-objecten in Grus – Kraanvogel te bekijken is de maand oktober als het sterrenbeeld ’s avonds hoger boven de horizon komt. Het gehele sterrenbeeld is zichtbaar vanaf locaties ten zuiden van de 24^ste breedtegraad.

De 10 helderste sterren in Grus zijn Alnair (Alpha Gru, mag. 1,74), Tiaki (Bèta Gru, mag. 2,0 – 2,3), Aldhanab (Gamma Gru, mag. 3,00), Epsilon Gruis (mag. 3,47), Iota Gruis (mag. 3,90), Delta¹ Gruis (mag. 3,97), Delta² Gruis (mag. 4,11), Zeta Gruis (mag. 4,12), Theta Gruis (mag. 4,28), and Lambda Gruis (mag. 4,47).

Alpha Gruis – Alnair

Eerste publicatie: 5 oktober 2024
Bron: wikipedia & anderen