Cor Caroli – Alpha2 Canum Venaticorum
Cor Caroli, Alpha2 Canum Venaticorum (α2 CVn) is de belangrijkste component van een dubbelstersysteem in het noordelijke sterrenbeeld Jachthonden – Canes Venatici. De ster heeft een schijnbare helderheid van magnitude 2,84 tot 2,98 en het is de helderste ster van het sterrenbeeld. De ster is ongeveer 115 lichtjaar van ons verwijderd. De ster is het prototype van een klasse van veranderlijke sterren, de alpha2 Canum Venaticorum-veranderlijken.
Stersysteem
Het Alpha Canum Venaticorum-systeem bestaat uit twee sterren die 19,6 boogseconden van elkaar zijn verwijderd. De twee sterren draaien met een periode van rui 8000 jaar om een gemeenschappelijk zwaartepunt. De primaire component, Alpha2 Canum Venaticorum of Alpha Canum Venaticorum A, is een chemisch bijzondere witte hoofdreeksster van spectraaltype A0pSiEuHg. De ster heeft een massa van 2,97 zonsmassa en een straal van 2,49 keer die van de Zon. De effectieve temperatuur bedraagt 11.600 Kelvin en daarmee heeft de ster een lichtsterkte van 101 keer die van de Zon. De ster draait met een geprojecteerde rotatiesnelheid van 18,4 kilometer per seconde om zijn as. Dit betekent dat de ster 5,47 dagen nodig heeft voor een omwenteling. De geschatte leeftijd van de ster is ongeveer 165 miljoen jaar.
Alpha2 CVn is als een Ap/Be-ster geclassificeerd. Het is een chemisch merkwaardige ster met een teveel aan verschillende metalen. De atmosfeer van de ster vertoont meer dan gemiddelde hoeveelheden silicium, kwik en Europium. Ap/Be-sterren draaien gemiddeld langzamer dan reguliere A- en B-sterren en hebben sterkere magneetvelden. Het magneetveld van Cor Caroli is 5000 keer sterker dan dat van de Aarde.
De helderheid van Alpha2 CVn varieert met een periode van 5,47 dagen tussen magnitude 2,48 en 2,98. De ster dient als prototype voor zijn eigen klasse van veranderlijke sterren, de Alpha2 Canum Venaticorum-veranderlijken. Net als Cor Caroli zijn deze sterren chemisch bijzondere hoofdreekssterren met sterke magneetvelden en een overvloed aan bepaalde metalen. Hun helderheid schommelt doorgaans met een 0,01 tot 0,1 magnitude en ze hebben een periode van 0,5 tot 160 dagen.
Aangenomen wordt dat de variaties in helderheid worden veroorzaakt door een ongelijkmatige verdeling van metalen in de atmosferen van de sterren, zodat verschillende delen van het oppervlak niet gelijkmatig helder zijn. De overvloedige metalen zijn geconcentreerd in sterrenvlekken die in en uit zicht komen terwijl de sterren draaien, waardoor de helderheid vanuit ons gezichtspunt varieert. De perioden van variaties komen overeen met de rotatieperiode van de steren. Heldere Alpha CVn-veranderlijken zijn o.a. Alioth in het sterrenbeeld Grote Beer – Ursa Major, Mahasim in Voerman – Auriga, Alpha Dorado in Goudvis – Dorado en Mesarthim in Ram- Aries.
De begeleider, Alpha1 Canum Venaticorum of Alpha Canum Venaticorum B is behoorlijk zwakker en heeft een helderheid van magnitude 5,60. Het is een witte hoofdreeksster van spectraalklasse F2V. de ster is ongeveer 120 lichtjaar van ons verwijderd.
Alpha1 CVn heeft een massa van 1,47 zonsmassa en een straal van 1,48 die van de Zon. De oppervlaktetemperatuur bedraagt 7100 Kelvin en de lichtsterkte is 4931 keer die van de Zon. De ster draait met een snelheid van 18 km/s om zijn as.
Wetenswaardigheden
Cor Caroli en zijn zwakkere buur Chara – Bèta CVn markeren de zuidelijke van de twee honden, vertegenwoordigd dor het sterrenbeeld Jachthonden – Canes Venatici. De jachthonden, Asterion en Chara, worden doorgaans afgebeeld terwijl ze worden vastgehouden door Boötes – Ossenhoeder, terwijl hij de Grote Beer – Ursa Major rond de pool volgt.
Cor Caroli markeert de noordelijke hoekpunt van de Diamant van Maagd, een groot asterisme dat het beste op het noordelijk halfrond ’s avonds in de lente is te bekijken. De Grote Diamant bevindt zich onder het handvat van de Steelpan van de Grote Beer en bestaat verder uit Arcturus in het sterrenbeeld Boötes, Spica in Maagd – Virgo en Denebola in Leeuw – Leo. Cor Caroli is de zwakste van de vier sterren. Het asterisme kan gebruikt worden om de Virgo Cluster van sterrenstelsels, de Coma sterrenhoop, het sterrenstelsel NGC 4565, de bolvormige sterrenhoop Messier 3 en verschillende andere deep sky-objecten te vinden.
Naam
De naam Cor Caroli betekent “hart van Charles” in het Latijn. De ster werd door Sir Charles Scarborough, de arts van Koning Charles II, die hem in 1699 tot ridder sloeg. Het is niet zeker of Scarborough de ster noemde ter ere van Charles II die in 1660 de Engelse monarchie herstelde, of zijn vader Charles I, die in 1649 tijdens de Engelse Burgeroorlog door Oliver Cromwell werd onthoofd. Scarborough beweerde dat de ster bijzonder helder leek in de nacht van Charles II’s terugkeer naar Engeland, wat erop zou kunnen wijzen dat de ster naar zijn zoon is vernoemd. De naam verscheen echter voor het eerst in 1763 op een sterrenkaart van Francis Lamb als Cor Caroli Regis Martyris (het hart van de gemartelde koning Charles), wat suggereert dat de naam verwijst naar de vader.
Op 20 juli 2016 werd de naam goedgekeurd door de Working Group on Star Names (WGSN) van de Internationale Astronomische Unie. De naam is formeel alleen van toepassing op de component Alpha2 Canum Venaticorum.
De Chinezen kennen de ster als 常陳一 (Cháng Chén yī), de Eerste Ster van de Keizerlijke Garde. De ster vormt samen met Chara, 10 CVn, 9 CVn, 6 CVn, 2 CVn en 67 Ursae Majoris het asterisme “De Keizerlijke Garde”. Het asterisme maakt deel uit van het Suprême Palace Enclosure dat het keizerlijke hof vertegenwoordigt.
Locatie
Omdat Cor Caroli zich in hetzelfde gebied van de hemel bevindt als de Grote Beer is de ster gemakkelijk te vinden. De ster bevindt zich ± 17° ten zuiden van Alkaid, de ster die het puntje van de steel van de steelpan markeert. Cor Caroli is de helderste ster direct onder Alkaid.
Cor Caroli en zijn zwakkere buur Chara kunnen worden gebruikt om het spiraalstelsel Messier 94 te vinden. Dit sterrenstelsel heeft een schijnbare helderheid van magnitude 8,99 en beslaat een gebied van 11,2 * 9,1 boogminuten. Het sterrenstelsel bevindt zich op een afstand van ongeveer 16 miljoen lichtjaar. Het is te vinden ten noorden van de denkbeeldige lijn die Cor Caroli en Chara verbindt en het vormt met deze twee sterren een driehoek.
Net ten oosten van Cor Caroli liggen nog verschillende andere relatief heldere sterrenstelsels. NGC 4914 is een elliptisch stelsel met een schijnbare helderheid van magnitude 11,5 en een grootte van 3,5 * 1,9 boogminuten. Het is ongeveer 210 miljoen lichtjaar van ons verwijderd. Het vormt samen met NGC 4846 en NGC 4868 een kleine groep sterrenstelsels, gecatalogiseerd als LGG 319. Met een visuele helderheid van magnitude 11,9 is IC 4182 iets zwakker.
NGC 5005 is een spiraalstelsel met een heldere schijf en een hoge oppervlaktehelderheid. Het stelsel heeft een visuele helderheid van magnitude 10,6 en een grootte van 5,8 * 2,8 boogminuten. Dit stelsel is in botsing met NGC 5033, een ander spiraalstelsel met een hoge oppervlaktehelderheid en een heldere kern. NGC 5033 heeft een visuele helderheid van 10,8 en een grootte aan de hemel van 10,7 * 5,0 boogseconden.
Sterrenbeeld
Cor Caroli bevindt zich in het sterrenbeeld Canes Venatici. Dit sterrenbeeld stelt de twee jachthonden voor die door Boötes worden vastgehouden. Toch behoort het niet tot de 48 klassieke Griekse sterrenbeelden. Het werd in de 17de eeuw door de Poolse astronoom Johannes Hevelius gemaakt. Hevelius gebruikte er de zwakke sterren onder de staart van de Grote Beer voor.
Canes Venatici constellation,canes venatici star map,canes venatici stars. Canes Venatici constellation map by IAU and Sky&Telescope magazine
Met een oppervlakte van 465 vierkante graden is jachthonden het 38ster grootste sterrenbeeld. Het ligt tussen de grotere Ossenhoeder en Grote Beer in en word tin het zuiden begrensd door her kleinere haar van Berenice – Coma Berenices.
Canes Venatici is bekend om zijn sterren Cor Caroli, Chara die op de Zon lijkt, de koolstofster La Superba, een van de roodste sterren die we kennen. Het sterrenbeeld bevat ook de veranderlijke sterren AM Canum Venaticorum, een prototype voor een zeldzamen klassen van cataclysmisch veranderlijke sterren, en RS Canum Venaticorum, een prototype voor een klasse van nabij gelegen dubbelsterren met grote stellaire vlekken die de variaties in de waargenomen helderheid veroorzaken.
Canes Venatici herbergt verschillende bekende deep sky-objecten. Dee omvatten o.a. de bolvormige sterrenhoop Messier 3, gelegen tussen Cor Caroli en Arcturus, een paar heldere spiraalstelsels, waaronder Messier 51 – het Draaikolkstelsel en zijn dwerggenoot NGC 5195, Messier 63 – het Zonnebloemstelsel, Messier 94, Messier 106, NGC 4631 – het Walvisstelsel en de op elkaar inwerkende sterrenstelsels NGC 4656 en NGC 4657, bekend als de Hockeystick-stelsels.
In de maand mei staat het sterrenbeeld ’s avonds hoog boven de horizon en is dan het best waarneembaar. Jachthonden is zichtbaar tussen de 90ste en de -40ste breedtegraad.
De 10 helderste sterren in Jachthonden zijn Cor Caroli (Alpha CVn, mag. 2,81), Chara (Beta CVn, mag. 4,26), 24 Canum Venaticorum (mag. 4,68), 20 Canum Venaticorum (mag. 4,72), AW Canum Venaticorum (mag. 4,73 – 4,85), 5 Canum Venaticorum (4,77), 25 Canum Venaticorum (mag. 4,82), BH Canum Venaticorum (mag. 4,91), HD 115004 (mag. 4,94), and 6 Canum Venaticorum (mag. 5,01).
Alpha Canum Venaticorum
| Sterrenbeeld | Canes Venatici – Jachthonden |
| Namen en aanduidingen | Alpha Canum Venaticorum 12 Canum Venaticorum |
Cor Caroli – Alpha2 Canum Venaticorum
| Spectraalklasse | A0pSiEuHg |
| Veranderlijke ster | Alpha2 Canum Venaticorum |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 2,84 – 2,98 |
| Absolute helderheid (magnitude) | 0,16 |
| Afstand (lichtjaar – parsec) | 115 – 35 |
| Radiale snelheid (km/sec) | -4,10 |
| Massa (zon) | 2,97 |
| Lichtsterkte (zon) | 101 |
| Straal (zon) | 2,49 |
| Temperatuur (Kelvin) | 11.600 |
| Leeftijd (miljoen jaar) | 165 |
| Rotatiesnelheid (km/sec) | 18,4 |
| Rotatieperiode (dagen) | 5,47 |
| Namen en aanduidingen | Cor Caroli Alpha2 Canum Venaticorum Alpha Canum Venaticorum A 12 Canum Venaticorum HD 112413 |
Alpha1 Canum Venaticorum
| Spectraalklasse | F2 V |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 5,60 |
| Afstand (lichtjaar – parsec) | 120 – 40 |
| Radiale snelheid (km/sec) | -0,76 |
| Massa (zon) | 1,47 |
| Lichtsterkte (zon) | 4,93 |
| Straal (zon) | 1,48 |
| Temperatuur (Kelvin) | 7100 |
| Rotatiesnelheid (km/sec) | 18 |
| Namen en aanduidingen | Alpha1 Canum Venaticorum Alpha Venaticorum B 12 Canum Venaticorum HD 112412 |
Meer over het sterrenbeeld Jachthonden – Canes Venatici op Kuuke’s Sterrenbeelden
Eerste publicatie: 22 maart 2023
Volledige revisie: 8 mei 2025
Bron: EarthSky, Sky & Telescope, star-facts, wikipedia & anderen
Cor Caroli – Hart van Karel
Cor Caroli betekent Hart van Karel. Sommigen zeggen dat de ster is vernoemd ter ere van koning Karel I van Engeland die in 1649 tijdens de Engelse Burgeroorlog werd onthoofd. Deze bronnen claimen dat Cor Caroli op oude sterrenkaarten als Cor Caroli Regis Martyris werd benoemd, oftewel Hart van Karel, de Martelaarkoning.
Maar niet iedereen is het hiermee eens. Anderen zeggen dat de ster is vernoemd naar Karel II, de zoon van Karel I. Sir Charles Scarborough, arts van Karel II, krijgt soms de eer dat hj de naam heeft bedacht. Er wordt gezegd dat Scarborough beweerde dat de ster met uitzonderlijke schittering scheen in de nacht van Karel II’s terugkeer naar Engeland om in 1660 de monarchie te herstellen.
Als je bekend bent met het sterrenbeeld Leeuw kun je naar Cor Caroli springen door een denkbeeldige lijn te trekken van de ster Alkaid van de Grote Beer naar Denebola in de Leeuw. Zie ook onderstaande kaart.
Het zijn echt twee sterren
Een kleine telescoop onthult dat Cor Caroli een dubbelster is. Dus het is gemakkelijk om je voor te stellen dat vader en zoon, na al hun tumultueuze jaren op Aarde, vredig zijn herenigd in de hemel.
Cor Caroli lijkt niet zomaar dubbel. Het is een echte dubbelster bestaande uit twee sterren die rond een gemeenschappelijk zwaartepunt draaien. Het paar bevindt zich op zo’n 110 lichtjaar van de Aarde. Dat is iets verder van ons verwijderd dan de sterren van de Grote Beer.
Een omlooptijd kan wel 8300 jaar duren. Sinds het jaar 1830 lijkt de zwakkere ster niet veel te veranderen i afstand en richting ten opzichte van de helderste ster. De zwakkere ster blijft 19 boogseconden verwijderd en ten zuidwesten van de helderdere ster. In werkelijkheid staan de sterren ongeveer 5 lichtjaar van elkaar af, met de helderdere ster dichter bij ons dan de zwakkere ster. De helderdere ster varieert elke 5,47 dagen in helderheid. De magnitude schommelt tussen 2,84 en 2,98/ de zwakkere metgezel heeft een helderheid van magnitude 5,6.
Je kan deze dubbelster op een heldere avond zelf zien. Een verrekijker is niet krachtig genoeg om de beide sterren te splitsen maar een kleine telescoop die tenminste 40 keer vergroot zal Cor Caroli als twee sterren laten zien. Een grote telescoop met nog meer vergroting zal ook de kleuren van de wee sterren onthullen. De helderdere ster wordt vaak omschreven als wit of blauwwit. De zwakkere ster is moeilijker te onderscheiden maar sommige waarnemers zien hem als licht lila van kleur.
De twee sterren zijn erg verschillend
De zwakkere ster heet Alpha-1 en de helderdere ster heet Alpha-2. Je zou verwachten dat de helderste ster nummer 1 zou zijn en de zwakke ster nummer 2 maar de sterren worden van west naar oost genummerd en de zwakkere ster bevindt zich ten westen van de helderdere ster.
Alpha-2 is een hete ster van spectraalklasse A die een oppervlaktetemperatuur van 11.500 Kelvin heeft (de oppervlaktetemperatuur van de Zon is ongeveer 6000 Kelvin). Cor Caroli schijnt 100 keer helderder dan onze Zon en is ongeveer drie keer groter dan de Zon. Deze heldere ster is de naamgever van een bepaalde klasse van veranderlijke sterren die bekend staan als de Apha2 Canum Venaticorum-veranderlijken. Het zijn zware sterren met een hoge metalliciteit en zeer sterke magneetvelden. “Metalen” in een ster verijst naar elementen die complexer zijn dan waterstof en helium. In Cor Caroli zijn de metalen geconcentreerd in zonnevlekken en niet gelijkmatig verdeeld in de atmosfeer van de ster. En als de ster roteert varieert zijn helderheid vanuit ons gezichtspunt.
De zwakste van de twee sterren in Cor Caroli, Alpha-1, is met een oppervlaktetemperatuur van ongeveer 6800 Kelvin bijna net zo koel als de Zon. De ster is bijna twee keer zo groot en zes keer helderder dan de Zon. Alpha-1 is van spectraalklasse F.
Samengevat: De ster Cor Caroli oftewel Alpha Canum Venaticorum, is een dubbelster en de helderste ster in het noordelijke sterrenbeeld de Jachthonden – Canis Venaticorum. Beide componenten van de ster kunnen met een kleine telescoop gezien worden.
