Messier 106 – NGC 4258

25 juli 2025 kuuke 235 weergaves canes venatici, charles messier, jachthonden, Messier 106, NGC 4258, spiraalstelsel, sterrenstelsel

Messier 106 is een spiraalvormig sterrenstelsel in het sterrenbeeld Canes Venatici – Jachthonden. Het bevindt zich op een afstand van 23,7 lichtjaar van de Aarde en het heeft een schijnbare helderheid van magnitude 9,1. In de New General Catalogue heeft het de aanduiding NGC 4258.

Messier 106 beslaat een oppervlakte van 18,6 * 7,2 boogminuten aan de sterrenhemel. Dit komt overeen met een ruimtelijke diameter van 135.000 lichtjaar. Het is qua grootte vergelijkbaar met Messier 31 en het is een van de grootste en helderste nabije sterrenstelsels.

Messier 106 heeft een hoge oppervlaktehelderheid en is te zien met een verrekijker als een vage lichtvlek. Kleine telescopen tonnen een diffuse vlek met een helderder centrum, terwijl telescopen met een opening van 20 cm meer details van de structuur van het sterrenstelsel laten zien. Grote amateur-telescopen tonen de spiraalarmen van het sterrenstelsel.

Messier 106 ligt op een lijn getrokken van Phecda – Gamma Ursae Majoris naar Cor Caroli – Alpha Canum Venaticorum. Messier 106 kan ook worden gevonden door de lijn van Dubhe – Alpha Ursae Majoris naar Phecda te verlengen. Dubhe is de noordelijke van de Aanwijzers, de twee sterren van de Grote Beer die de weg wijzen naar Polaris in de Kleine Beer.

Messier 106 in Canes Venatici — De NASA/ESA Hubble-ruimtetelescoop heeft – met een beetje hulp van een amateurastronoom – een van de beste beelden tot nu toe gemaakt van het nabije spiraalvormige sterrenstelsel Messier 106. Messier 106 ligt op iets meer dan 20 miljoen lichtjaar afstand, wat volgens kosmische maatstaven praktisch een buursterrenstelsel is, en is een van de helderste en dichtstbijzijnde spiraalvormige sterrenstelsels bij ons. Ondanks zijn uiterlijk, dat sterk lijkt op dat van talloze andere sterrenstelsels, verbergt Messier 106 een aantal geheimen. Dankzij deze afbeelding, die gegevens van Hubble combineert met waarnemingen van amateurastronomen Robert Gendler en Jay GaBany, worden deze geheimen als nooit tevoren onthuld. In het hart ervan bevindt zich, zoals in de meeste spiraalvormige sterrenstelsels, een superzwaar zwart gat, maar dit zwarte gat is bijzonder actief. In tegenstelling tot het zwarte gat in het centrum van de Melkweg, dat slechts af en toe gaswolken aantrekt, slokt het zwarte gat van Messier 106 actief materiaal op. Terwijl het gas naar het zwarte gat spiraalt, wordt het verwarmd en zendt het krachtige straling uit. Een deel van de straling uit het centrum van Messier 106 wordt geproduceerd door een proces dat enigszins lijkt op dat van een laser, hoewel het hier gaat om heldere microgolfstraling. Naast deze microgolfemissie vanuit het hart van Messier 106 heeft het sterrenstelsel nog een andere opvallende eigenschap: in plaats van twee spiraalarmen lijkt het er vier te hebben. Hoewel het tweede paar armen op zichtbare lichtbeelden te zien is als spookachtige gaswolken, zoals op deze afbeelding, zijn ze nog duidelijker zichtbaar in waarnemingen buiten het zichtbare spectrum, zoals die met röntgenstraling of radiogolven. In tegenstelling tot de normale armen bestaan deze twee extra armen uit heet gas in plaats van sterren, en hun oorsprong bleef tot voor kort onverklaard. Astronomen denken dat deze, net als de microgolfemissie vanuit het centrum van de melkweg, worden veroorzaakt door het zwarte gat in het hart van Messier 106, en dus een totaal ander fenomeen zijn dan de normale, met sterren gevulde armen van de melkweg. De extra armen lijken een indirect gevolg te zijn van stralen materiaal die worden geproduceerd door het heftig ronddraaien van materie rond het zwarte gat. Terwijl deze stralen door de melkwegmaterie reizen, verstoren en verwarmen ze het omringende gas, wat op zijn beurt het dichtere gas in het melkwegvlak exciteert en ervoor zorgt dat het fel gaat gloeien. Dit dichtere gas dichter bij het centrum van de melkweg is sterk gebonden, waardoor de armen recht lijken. Het lossere gas in de schijf verder naar buiten wordt echter boven of onder de schijf in de tegenovergestelde richting van de straal geblazen, zodat het gas uit de schijf buigt en de hier te zien gebogen rode armen vormt. Afbeelding: NASA, ESA, het Hubble Heritage Team (STScI/AURA) en R. Gendler (voor het Hubble Heritage Team). Met dank aan: J. GaBany http://www.spacetelescope.org/news/heic1302/ (see also http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2013/06/), Publiek domein, Koppeling

Messier 106 kan ook worden gevonden met behulp van Megrez – Delta Ursae Majoris, de zwakste ster in de staart van de Beer. De ster 5 Canum Venaticorum met een schijnbare helderheid van magnitude 4,8 ligt 5,5° ten zuiden en iets ten westen van Megrez en Messier 106 ligt iets meer dan 4° ten zuiden van 5 CVn. De beste tijd van het jaar om Messier 106 waar te nemen is gedurende de lentemaanden.

Messier 106 is geclassificeerd als een SABbc-type sterrenstelsel, wat betekent dat het een tussenvorm is tussen een normaal spiraalstelsel en een balkspiraalstelsel. Het bevat minstens 400 miljard sterren.

Messier 106 wordt ook geclassificeerd als een Seyfert II-sterrenstelsel. Het heeft een aanzienlijk grotere omvang in radiogolven dan in zichtbaar licht en vertoont emissielijnspectra vanuit de kern. Messier 106 vertoont ongebruikelijke emissielijnen en röntgenstraling, wat erop wijst dat een deel van het sterrenstelsel in een centraal superzwaar zwart gat valt.

Het sterrenstelsel heeft een dunne, licht gebogen schijf die bijna edge-on lijkt te staan. De schijf omringt het centrale gebied van het sterrenstelsel.

Waarnemingen in 1995 met de Very Large Baseline Array-radiotelescoop hebben aangetoond dat Messier 106 mogelijk enorme donkere objecten bevat, met 36 miljoen zonsmassa in een volume met een straal van ongeveer 1/14^ste tot 1/12^de lichtjaar. Op dat moment was dit de dichtste concentratie van materie die ooit was gevonden.

Messier 106 is een maser-sterrenstelsel. Het heeft een dichte schijf die werkt als een maser (Microwave Amplifier by Stimulated Emission of Radiaton). Een maser is een microgolf-laser, of een laser die werkt op microgolven in plaats van zichtbaar licht, op galactische schaal. De nucleaire mega maser ring, die voor het eerst mogelijk maakte om de afstand tot een sterrenstelsel direct te meten, is verantwoordelijk voor de paarse kleur van Messier 106.

Messier 106 heeft mogelijk een begeleidend sterrenstelsel, het spiraalvormige sterrenstelsel NGC 4217. Dit sterrenstelsel heeft een diameter van ongeveer 80.000 lichtjaar en lijkt bijna perfect edge-on te staan.

Messier 106 is het grootste lid van de Canes Venatici II-groep, een groep sterrenstelsels in de Lokale Supercluster, op een afstand van ongeveer 21,6 miljoen lichtjaar van de Aarde.

Er zijn in Messier 106 twee supernova’s gevonden. SN 1981K, uit 1981, bereikte een maximale helderheid van magnitude 16 en SN 2014bc, ontdekt op 20 mei 2014, bereikte een maximale helderheid van magnitude 14,8.

Messier 106 werd in juli 1781 gevonden door de Franse astronoom Pierre Méchain. Hij vermeldde zijn ontdekking aan Johan Bernouilli in een brief van 6 mei 1783:

In juli 1781 vond ik nog een nevel dicht bij de Grote Beer, vlakbij de ster nr. 3 van de Jachthonden en 1° meer naar het zuiden. Ik schat de rechte klimming op 181d 40’ en de noordelijke declinatie op ongeveer 49d. Ik ga binnenkort de precieze positie van deze nevel bepalen.

Het sterrenstelsel werd echter pas in 1947 in de Messier-catalogus opgenomen toen Helen Sawyer Hogg deze samen met Messier 105 en Messier 107 op basis van de brief van Méchain toevoegde.

William Herschel ontdekte Messier 106 onafhankelijk op 9 maart 1788 en catalogiseerde het als H V.43. Hij merkte op:

Zeer helder. Heldere kern. Met vage melkachtige takken in het noorden ervoor en in het zuiden erachter. 15’ lang en in het zuiden loopt het over in een zeer vage nevel die zich over een grote afstand uitstrekt. De kern is niet rond.

John Herschel catalogiseerde het object in 1833 als h 1175 en nam het later als GC 2841 op in de General Catalogue. Hij beschreef het als “zeer helder; zeer groot; zeer uitgestrekt in positiehoek 0 graden; plotseling veel helderder naar het midden toe, waar zich een kern bevindt.”

Heber Curtis fotografeerde Messier 106 met de Crossley-reflector van de Lick sterrenwacht en merkte op:

Met de zeer vage uitlopers is deze spiraal bijna 20’ * 16’ in p.a. 165 graden; zeer helder, langwerpig kerngedeelte, met aan de westkant een korte donkere strook; er zijn talrijke bijna stellaire condensaties in de twee belangrijkste spiraaltakken.

Messier 106 – NGC 4258

Type object	Spiraalstelsel
Klasse	SAB(s)bc
Namen en aanduidingen	Messier 106 NGC 4258 PCG 39600
Sterrenbeeld	Canes Venatici – Jachthonden
Afstand (miljoen lichtjaar – megaparsec)	23,7 – 7
Aantal sterren (miljard)	400
Schijnbare helderheid (magnitude)	9,1
Straal (lichtjaar)	67.500
Roodverschuiving (km/s)	448